Vesturland - 24.12.1966, Blaðsíða 22

22
&an$ a/6S3’P)KZXXR S3tlOFS3iE»)S>fíOOai
bikkja, sem hægt var að
hugsa sér.
Íjí
— Já, ég skal segja þér
frá upphafi míns leikferils.
Það var í marz árið 1916,
sem ég lék í fyrsta skipti og
það var hjá Goodtemplurun-
um í marz 1916, þannig að ég
átti 50 ára leikafmæli á þessu
ári.
— Það atvikaðist þannig,
að Helgi Sveinsson banka-
stjóri, síðar tengdafaðir minn,
hitti mig einu sinni á götu og
spurði mig hvort ég væri nú
ekki tilleiðanlegur til þess að
leika hjá templurunum. Það
varð úr, að ég fór að leika
í smáleikriti, Nei-inu eftir
Heiberg. Þetta er svona
klukkutíma einþáttungur og
hafði ég þar nokkuð stórt
hlutverk.
— Helgi stjómaði þessum
undirbúningi og lék aðalhlut-
verkið, Hringjarann alveg
stórkostlega vel. Ég hefi séð
Nei-ið leikið bæði erlendis og í
Reykjavík og mér fannst ekki
nærri eins gaman að neinum
Hringjaranum eins og mér
þótti gaman að Helga. Það
var mikið líf og fjör í þeim
kalli. Hann var búinn að leið-
beina okkur Nikólínu Árna-
dóttur Sveinssonar, sem að
lék á móti mér, og hann var
m.a. búinn að segja okkur að
taka þessu öllu rólega og vera
ekki taugaóstyrk. Þessi ein-
þáttungur er eins og svo
margir af þessum gömlu
dönsku einþáttungum með ein
tali. Ég átti að reka hausinn
innum dyrnar og segja: „Nú,
hvað hér er þá enginn,“ og
ganga svo innfyrir og tala
við sjálfan mig dálitla stund,
ósköp rólega, setjast niður og
síðan standa upp og ganga
um gólf. En þegar ég rak
hausinn innfyrir dymar, þá
óð ég bara beint inn, og það
greip mig svoleiðis hræðsla,
— ég kunni þetta alveg upp
á mina tíu fingur, — að ég
æddi um gólfið og ruddi
þessu úr mér eins fljótt og ég
gat. En svo þegar að
Nikkólína kom þama inn og
sagði eitthvað á þá leið: „Nei,
emð það þér Hammer,” þá
róaðist ég strax og svo gekk
þetta allt ágætlega.
— Upp úr þessu var tekið
fyrir að leika Skugga-Svein.
Það vom líka templarar, og
við lékum það hvorki meira
né minna en 17 sinnum á ísa-
firði. Þá kom fólkið utan
úr Bolungarvík og Hnífsdal,
innan úr Álftafirði, og svona
var áhuginn mikill fyrir því
að sjá þetta íslenzka leikrit.
Það var ákaflega gaman að
leika í Skugga-Sveini vegna
þess, að við tókum margsinnis
eftir því, að fólk kom aftur
og aftur, sérstaklega eldra
fólk. Það kom meira segja
fyrir, að þarna sátu gamlar
konur með prjónana sína inn
arlega í salnum, og ef að stóð
í einhverjum leikara, þá vom
þær komnar með setninguna
um leið á undan leikaranum,
þær vom eins og „sufflörar"
úti í sal og kunnu allt leik-
ritið.
— í Skugga-Sveini lék ég
Helga stúdent og oft hefi ég
leikið í því leikriti síðan.
Eftir því, sem ég hefi komizt
næst, mun ég hafa leikið 13
hlutverk á ísafirði. Mest var
það í einþáttungum, en þó
vom þar stór hlutverk eins
og í Skugga-Sveini og svo
Sherlock Holmes, og svo lék
ég í Ævintýri á gönguför,
hljóp þá inn í Ævintýrið fyr-
ir annan, sem hafði veikzt,
Það var fyrir kvenfélag og
þar lék ég Herlöv, þannig að
ég hefi leikið fjögur hlutverk
í Ævintýri á gönguför í allt.
Þau era auk Herlövs, assessor
Svale, sem ég lék fyrst eftir
að ég byrjaði að leika hjá
Leikfélagi Reykjavíkur, svo
var það Krans birkidómari,
svo loksins var það Skrifta-
Hans og svo Krans aftur.
— Leikstarfsemin á Isa-
firði á þessum ámm var fyrst
og fremst fyrir hin ýmsu fé-
lög í bænum, en leikfélag var
ekki starfandi. Þetta vom
fyrst og fremst félögin, sem
stóðu fyrir leiksýningum í
fjáröflunarskyni fyrir starf-
semi sína, og það var oft,
sem þetta gaf góðan pening.
— Um leikstjóra var tæp-
asþ að ræða. Þó að Helgi
Sveinsson væri að hjálpa okk
ur unga fólkinu, og hann
gamall og reyndur leikari, þá
var venjulega bara kallað
saman fólk til æfinga og
hver æfði sitt hlutverk, sem
var nú venjulega kallað á
ísafirði ,,rolla,“ og maður
lærði rulluna sína, eða hlut-
verkið, og svo var byrjað að
æfa. Þegar allir kunnu og
talið var að byrja mætti sýn-
ingar, þá var stundum feng-
inn maður, sem eitthvað hafði
fengizt við leiklist; ég man
að Helgi var fenginn til þess
stundum og Jóhann Þorsteins
son kaupmaður og þeir Hall-
dór og Magnús Ólafssynir, ef
þeir vom ekki sjálfir með,
því að þeir tóku mikinn þátt
í leikstarfseminni báðir eftir
að ég byrjaði að leika, Magn-
ús og Halldór, þeir vom
miklir félagsmenn og áhuga-
menn um leiklist og konur
þeirra beggja, nú, það má
segja að einasta leiðbeiningin,
sem að maður fékk, það var
eftir að þessi maður hafði
setið á einni sýningu, stund-
um bara á aðalæfingu, og
sagði hvernig honum líkaði
og hvort hann áliti að það
ætti að vera fjömgra eða
meiri dramatík í því. Við
sem sagt fengum krítíker
strax, en það gagnaði auð-
vitað ekki nokkurn skapaðan
hlut, því að það fór enginn
eftir því, sem hann sagði.
— Leiktjöldin? Þau vom
nú svona upp og ofan. Venju-
legast vom þetta stofuleik-
rit og þá var þetta ósköp ein-
falt, en alltaf varð að sækja
húsgögn út í bæ. Það var
ekki sjaldan, sem sótt voru
húsgögn til Halldórs Ólafs-
sonar og hans konu og Magn-
úsar Ólafssonar. Man ég það,
að þegar við knattspyrnu-
mennirnir lékum Sherlock
Holmes, sem við Gunnar Hall-
grímsson unnum mest að, þá
vann að leiktjaldasmíði og
málningunni með okkur; við
unnum það svo mikið sjálfir,
Ólafur Jónsson málari, sem
var ágætis maöur og list-
fengur mjög. Þá vantaði okk
ur mjög góö húsgögn, og ég
segi þetta bara sem dæmi um,
hve fólk var hjalpsamt, að þaö
þurftu að vera fín húsgögn
heima hjá Sherlock Holmes.
Ég hafði veriö heimagangur
hjá Magnúsi Torfasyni; við
vorum leikbræður Brynjólfur
sonur hans og ég, og ég vissi
að hann átti falleg kabinett-
húsgögn, svo að ég gerðist
svo höfðingjadjarfur, að ég
fór og bað um að fá hús-
gögnin lánuð. Já, já, Magnús
sagði að það væri sjálfsagt, en
það yrði bara að skila þeim á
hverju kvöldi. Og það varð
úr, húsgögnin vom borin á
milli á hverju kvöldi.
— Þú spyrð hvar hafi ver-
ið leikið. Þegar ég kom fyrst
til Isafjarðar, þá var Good-
templarahús á hominu, þar
sem hann Finnbjöm málari
er, í húsinu sem hún Soffía
Jóhannesd. byggði. Á þeirri
lóð stóð templarahúsið áður;
lítið hús, en í kjallaranum var
trésmíðaverkstæðið, sem mað-
ur að nafni Ragúel átti. Þarna
hafði ég einu sinni komið á
leiksýningu sem drengur, en
það var ekki algengt, að böm
fæm á leiksýningar, þó að
aukasýningar væm fyrir böm,
en stundum var maður að
reyna að stelast inn, sem
var nú heldur illa séð. Jæja,
þetta hús brann og þá byggja
Templarar sitt myndarlega
samkomuhús og það var í
því stærra leiksvið, heldur
dýpra leiksvið heldur en í
Iðnó, og breiddin var miklu
meiri, því að sitt hvom megin
vom búningsherbergi. Þetta
var reglulega myndarlegt hús.
Þá var bara salurinn niðri,
en síðarmeir, eftir að þeir
keyptu það hús, Helgi Guð-
bjartsson og Matthías Sveins-
son og ráku þar bíó aðallega,
þá byggðu þeir svalir, þar
sem verið hafði kaffistofa,
þannig að sæti vom komin
fyrir yfir 400 manns í húsinu.
Þetta hús brann og stendur
gmnnurinn eftir það auður
enn svo að segja beint á
móti Hebron, sem kallað er,
þar sem nú er Góðtemplara-
húsið.
— 1 þessu húsi var mikið
leikið og húsið var mjög
gott. Þar lék Boesen með sína
flokka. Hann kom þarna 1911
og 1912 og kannske oftar, og
í öll þau skipti var ég þeirra
aðstoðarmaður. Þessi Boesen
kom svo aftur seinna til Isa-
fjarðar. Þá var hann búinn
að drekka sig út úr Konung-
lega leikhúsinu, hann var
drykkfelldur, og þá var hann
að selja bækur fyrir Gylden-
dal.
— Þegar þetta hús brann
árið 1930 hvarf leiklistin að
mestu úr skemmtanalífi Isa-
fjarðar í mörg ár, eða eigin-
lega þangað til Alþýðuhúsið
er byggt. Þetta var mikið á-
fall fyrir leiklistarlífið og
Leikfélag ísafjarðar, því að
það tapaði miklu af sínum
eignum í þessum bruna. Svo
álít ég að það hafi líka verið
skaði fyrir leiklistarstarf-
semina hve Alþýðuhúsið var
óhönduglega byggt fyrir leik-
starfssemi, og hefi oft
minnzt á það við gamla ís-
firðinga, að það væri kominn
tími til ,að byggja félags-
heimili með góðu leiksviði á
Isafirði.
— En það voru fleiri þætt-
ir í félagslífinu á Isafirði en
þeir, sem ég hefi þegar
minnzt á. Ég hefi oft skamm-
azt mín fyrir það, að við
stráklingarnir vorum oft að
gera sprell á Hjálpræðishers-
samkomum. Við fórum kann-
ske inn á hersamkomu í öfug
um jökkunum, máluðum okk-
ur í kinnum með eksportpapp
ír, lituðum augabrýrnar með
brenndum eldspýtum, sett-
umst þar aftast í sal og vor-
um með alls konar sprell.
Stundum kom það fyrir að
við sprengdum þar ólyktar-
pillur, en þó var þetta miklu
skárra í minni tíð en verið
hafði áður fyrst eftir að Her-
inn kom.
— Hjálpræðisherinn á ís-
landi var ekki vel liðinn, ég
veit ekki hvemig í ósköp-
unum stóð á því; þetta þótti
eitthvað svo langt frá okkar
kirkju, sem er nú náttúrlega
ÍJr „Skuggasveini" á Isafirði 1916. Frá vinstri:
Sigrún Júlíusdóttir sem Manga, Brynjólfur sem Helgi og Jón Maríasson sem Grímur.