Bjarmi - 01.06.2003, Blaðsíða 17

óhegnt, sem leggur nafn hans viö
hégóma."
Þarna kemur mjög skýrt fram
hversu alvarlegt þaö er aö brjóta
þetta boðorð. Refsing vofiryfir
þeim sem það gera.
Þannig áréttar samhengið aö
nafn Quös er heilagt af þvi að
Guð er heilagur. Viö megum
aldrei umgangast nafn hans af
léttúð eða kæruleysi og ekki
tengja það neinu sem felur í sér
hirðuleysi eöa skort á virðingu.
Um merkingu annars boðorös-
ins segir Lúther: „Vér eigum aö
óttast og elska Guð svo að vér
eigi biöjum óbæna í nafni hans,
sverjum, fremjum fjölkynngi, Ijúg-
um eöa svíkjum, heldur áköllum
það í allri þörf, biðjum, lofum og
þökkum."
Þannig ber ekki eingöngu að
líta á boðorðin sem varúöarmerki
gagnvart því sem á að láta ógert
heldur jafnframt og ekki síður
leiðbeiningu um það sem er rétt
og æskilegt.
Fyrsta boðorðið fjallar um
veru Guðs en annað boðorðið um
nafn hans. Þar er um aö ræða
tvær hliðar á sama máli. í Biblí-
unni er nafn hverrar persónu
mjög mikilvægt, lýsir eðli hennar
og eiginleikum. Aö misnota nafn
er þvi alvarlegt brot gegn persón-
unni sem ber nafnið. Nafn Guðs
er tjáning á guðdómlegu eðli
hans; opinberun hans sjálfs. Sá
sem misnotar nafn Guðs hvorki
óttast hann né elskar en þannig
útskýrir Lúther (Fræðin minni)
hvernig við eigum að kappkosta
aö halda fyrsta boðorðið. Að
halda fyrsta boðorðið er besta
leiðin til að geta haldið annað
boðoröið. Annaö boðorðið er
prófsteinn á það hversu alvarlega
við tökum fyrsta boðorðið.
Því er ekki úr vegi í lokin að
hnykkja á jákvæðri hvatningu
boðorðsins. Nafn Guðs megum
við og eigum að nota í réttu sam-
hengi. Boöorðiö kallar okkur til
bænar, lofgjörðar og þakkargjörö-
ar til hans sem gefur allt og sem
við eigum allt undir. |
Hvers vegna eru ekki allar kirkjudeildir
með sömu númeraröð á boðorðunum?
í síðasta tölublaði Bjarma birtist grein um 1. boðorðið. Flér birtist önnur greinin og fjall-
ar um 2. boðorðið. Þá er viðbúið að sumir lesendur fari að velta fyrir sér hvað hafi orðið
um eitt boðorðiö. Ástæðan er sú aö hinn kristni heimur fylgir ekki allur sömu hefðinni.
Til eru tvær myndir af boðorðunum. Þegar bækur á erlendri tungu eru lesnar þarf þess
vegna að átta sig á hvorri röðinni er fylgt. Hér að neöan er skýring á þessum tveim röö-
um boðorðanna. Hún er eftir dr. Einar Sigurbjörnsson prófessor og birtist í Fræðum
Lúthers hinum minni, útgefnum af Skálholtsútgáfunni árið 1993, bls. 14-15 og er hér
birt með góðfúslegu leyfi höfundar:
Biblíuleg mynd boðoröanna
í 2. Mósebók eru boðorðin í þessari mynd:
1. Ég er Drottinn Guð þinn, sem leiddi þig út af Egyptalandi, út úr þrælahúsinu. Þú skalt
ekki hafa aðra guði en mig.
2. Þú skalt engar líkneskjur gjöra þér né nokkrar myndir eftir þvi, sem er á himnum uppi,
eður þvi, sem er á jörðu niðri, eöur því, sem er í vötnunum undir jörðinni. Þú skalt
ekki tilbiðja þær og ekki dýrka þær, því að ég, Drottinn Guð þinn, er vandlátur Guð,
sem vitja misgjörða feðranna á börnunum, já i þriöja og fjórða lið, þeirra sem mig
hata, en auðsýni miskunn þúsundum, þeirra sem elska mig og varðveita boðorð mín.
3. Þú skalt ekki leggja nafn Drottins Guðs þins viö hégóma, því að Drottinn mun ekki
láta þeim óhegnt, sem leggur nafn hans við hégóma.
4. Minnstu þess að halda hvíldardaginn heilagan. Sex daga skalt þú erfiða og vinna allt
þitt verk, en sjöundi dagurinn er hvíldardagur helgaður Drottni Guði þínum. Þá skalt
þú ekkert verk vinna og ekki sonur þinn eða dóttir þín, þræll þinn eða ambátt þín eða
skepnur þinar, eða nokkur útlendingur, sem hjá þér er innan borgarhliða þinna, því að
á sex dögum gjörði Drottinn himin og jörð, hafið og allt sem í þeim er, og hvildist
sjöunda daginn. Fyrir því blessaði Drottinn hvíldardaginn og helgaði hann.
5. Heiðra fööur þinn og móður þína, svo að þú veröir langlífur í því landi, sem Drottinn
Guð þinn gefur þér.
6. Þú skalt ekki morð fremja.
7. Þú skalt ekki drýgja hór.
8. Þú skalt ekki stela.
9. Þú skalt ekki bera Ijúgvitni gegn náunga þínum.
10. Þú skalt ekki girnast hús náunga þins. Þú skalt ekki girnast konu náunga þins, ekki
þræl hans eða ambátt, ekki uxa hans eöa asna, né nokkuð það, sem náungi þinn á.
Kirkjuleg mynd boflordanna
Kirkjuleg mynd boðorðanna er styttri en biblíulega myndin, a.m.k. sú mynd boðorðanna,
sem hefur veriö við lýði innan rómversk-kaþólsku og lúthersku kirkjunnar og fram kemur
i Fræðunum minni. Ástæöa þess er sú, að á miðöldum fóru menn innan kirkjunnar í
Vestur-Evrópu, Vesturkirkjunnar, að nota boðorðin tiu í sambandi við skriftir. Menn áttu
að prófa samvisku slna í Ijósi boðorðanna og var mönnum uppálagt að kunna þau utan
aö. Því var álitið, að þau þjónuðu best tilgangi sínum sem spegill fyrir samviskuna
(skriftaspegill), ef þau væru sem styst minnisvers. Þess vegna voru allar skýringar og
viðbætur felldar niður. Boðorðið um myndbannið var líka fellt niður, þar eð menn álitu,
að það væri ekki sjálfstætt boðorð, heldur skýring á fyrsta boöoröinu, þar sem væri út-
skýrt í hverju tilbeiðsla framandi guöa væri fólgin. Tiunda boðorðinu samkvæmt 2.
Mósebók var skipt í sundur, svo aö tala boðorðanna varð tíu.
Lúther játaðist þessari skoðun og hélt boðorðunum i sinni kirkjulegu mynd. En hann
tók inntak boðorðsins um myndbannið upp í heildarútskýringu við boðorðin.
Kalvín tók aftur á móti upp þá mynd boðoröanna sem er aö finna í 2. Mósebók, svo
aö kirkjur mótaðar af Kalvín, hafa boðoröin þannig. Kirkjan í eystri hluta Evrópu, Austur-
kirkjan, hefur líka þá mynd boðorðanna.
17