19. júní - 19.06.1957, Blaðsíða 42

verði smá hús, sem næst gætu komizt því að veita
einstaklingum fjölskyldu-uppeldi.
Þetta er líka skoðun þess fólks, sem annast þessi
mál hér á landi, og hefur alltaf verið, það sést
bezt á greinargerð þeirri, sem fylgdi lagafrumvarp-
inu um bamavernd, þegar það var lagt fram 8.
marz 1932. 1 þeirri undirbúningsnefnd áttu þessir
menn sæti: Aðalbjörg Sigurðardóttir, Asmundur
Guðmundsson, Helgi Hjörvar, Jónína Jónatans-
dóttir, Margrét Jónsdóttir og Sigurbjörn Á. Gísla-
son.
AnnaS áSalhlutverk barnaverndarnefndanna. aS
vernda börn og unglinga frá óhollu umhverfi og
forSa þeim frá áföllum, sem hindra eSlilegan
þroska.
Það eru því miður mörg heimili, sem ekki virð-
ast hæf til þess að láta börn fá það uppeldi, sem
þau þurfa til þess að verða nýtir menn.
Til þessa liggja margar og margvislegar orsakir.
Bamaverndarnefndin hafði á fyrsta starfsári
sínu afskipti af 33 heimilum einstaklinga, vegna
misfellna á heimilisháttum. En árið 1955 voru
heimilin 153.
Á kreppuárunum voru aðalorsakirnar fátækt,
veikindi og þrekleysi. Drykkjuskapur hefur einnig,
og ef til vill oftast, verið aðalorsökin. Á stríðsár-
unum vom hjónaskilnaðir og húsnæðisvandræði
auk lauslætis mjög algengar ástæður fyrir því, að
foreldrar vanræktu böm sín eða höfðu skaðleg áhrif
á þau með framferði sínu.
Verk barnaverndamefndanna urðu því þau, að
ráðstafa börnum til lengri eða skemmri tíma í
hollara umhverfi, á bamaheimili eða í sveit.
Börn, sem þannig hafa verið tekin frá foreldr-
um sínum, líða oft við það, enda þótt reynt sé að
bæta þeim á nýja staðnum upp vanrækslu. Þau
eru bitur, ásaka foreldrana fyrir að hafa sig ekki
heima. Þau bíða líka í von um að þau fari heim,
því engin móðir er svo aum, að hún eigi ekki rúm
í hjarta barnsins. Vandræði fyrnast eða börnin
hafa aldrei skynjað þau nema að litlu leyti. Barna-
verndarnefndirnar reyna að leiðbeina foreldmm
og aðstoða heimilin, því öllum er ljóst, að það er
neyðarúrræði að taka börn frá foreldrum og koma
þeim til vandalausra.
Þar sem börn em andlega eða likamlega miður
sín, er oft svo, að heimilin geta ekki veitt barninu
þá meðferð og aðhlynningu, sem barnið þarf, af
eigin rammleik, og er þá nauðsynlegt að koma
þeim á hæli eða á annan hátt til læknis eða sér-
fræðinga.
Hæli fyrir vangefin börn og fávita hafa verið
mjög ófullkomin hér á landi og fá. Ennþá eru
engin heimili eða vinnuskólar fyrir fötluð börn eða
taugaveikluð, og er því oft erfitt að leysa slík fyr-
irbæri á viðunandi hátt.
Eftirlit með börnum á heimilum og stofnunum
er stór þáttur í starfi nefndanna. Fulltrúi nefnd-
anna ferðast á milli heimila, sem hafa börn, til
þess að fylgjast með líðan þeirra.
Enda þótt eina úrræðið hafi oftast verið að fá
eitthvert sveitaheimili til þess að taka slik van-
rækt börn að sér, þá er varla að vænta, að það sé
einhlít ráðstöfun til bóta.
I skýrslum Barnaverndarnefndar Þjóðabanda-
lagsins, sem út var gefin á árinu 1936—37, kom
í ljós, að fengnum skýrslum frá ýmsum löndum,
að varað var við því að láta börn á sveitaheimili,
bæði munaðarlaus og miður sín, vegna þess að
skýrslur frá ýmsrnn löndum sýndu, að tökubörn-
um var mjög oft íþyngt með of mikilli vinnu. Hér
á landi hefur það verið hreint einsdæmi, að börn-
um sé þrælað út. Þó minnist ég þess, að þrisvar
kom það fyrir þann tíma, sem ég fylgdist með
störfum Barnaverndarnefndar, að nefndin lét taka
barn af heimili, þar sem sannað þótti, að barninu
var misboðið með vinnu.
ViSleitni barnaverndarnefndanna til bess aS koma
börnum, sem lent hafa í afbrotum, á rétta braut.
Þessi þáttur er oft sá hluti starfsins, sem mest
ber á út á við og umtal vekur, þótt hljóðast þyrfti
að vera um slikt.
Við athugun þeirra mála kemur skýrast í ljós,
að til allra atvika liggja orsakir. Misferli barna
má oftast rekja til umhverfisins, til misgjörða full-
orðna fólksins, drykkjuskapar, ráðleysis og kæru-
leysis um uppeldi og aðbúð barnanna.
Þegar litið er á töflu, er sýnir fjölda þeirra
barna, sem gerzt hafa á einhvern hátt brotleg, má
sjá, að allar sveiflur þar sýna og sanna, að atvinnu-
ástandið á hverjum tíma hafa afgjörandi áhrif á
brotafjöldann.
Árið 1933 hafði nefndin afskipti af 50 börnum,
sem brotleg höfðu orðið við lög. Á árunum 1938
—39 var fjölgun afbrota barna mjög mikil, úr 172
í 257 börn, en þau ár var einna mest atvinnuleysi
í Beykjavík. Á stríðsárunum dró aftur úr afbrot-
um, og 1951 var fjöldinn aftur kominn i 171 bai'n,
40
19. JCNl