Fréttablaðið - 30.08.2011, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 30. ágúst 2011 15
Manneskjan almennt metur ekki að verðleikum það sem
hún hefur fyrr en hún er svipt
því. Þá fer hún að trega það. Hún
tekur gott heilsufar fyrir sjálf-
sagðan hlut þar til hún veikist.
Hún gengur að því sem vísu að
fá þrjár máltíðir á dag, þangað
til hún kynnist hungri, vegna
aðstæðna sem hún sá ekki fyrir.
Frelsi er aðeins orð þar til hún
missir það, og þá fyrst fer hún
að skilja hvað það er dýrmætt að
hafa frelsi til athafna og frelsi til
að velja.“
Með þessum orðum hefst bók
lögmannsins og sakamálahöfund-
arins Erle Stanley Gardner, The
Court of Last Resort, sem kom
fyrst út í nóvember 1952, og síðan
í endurbættri útgáfu 1954. Sjálfur
kveðst hann reyndar hafa lært
að meta frelsið með því að njóta
þeirra stórkostlegu forréttinda
að fá að lifa lífinu eins og honum
hentaði best, og þá farið að hugsa
um hvað það hlyti að vera ömur-
legt að vera sviptur þessu frelsi.
Þegar athygli hans er vakin á
manni sem hefur verið dæmdur
til dauða á hæpnum forsendum
kynnir hann sér málið og tekst
með aðstoð sérfræðinga að finna
rök sem bjarga þessum manni
frá þeim örlögum. Í framhaldi
af því fer hann að skoða mál ein-
staklinga sem hafa verið dæmdir
á veikum forsendum, og stofnar
með sex öðrum sérfræðingum
í sakamálum þetta fyrirbæri:
The Court of Last Resort, sem
á næstu árum leggur gífurlega
mikla vinnu í að rannsaka mál
einstaklinga sem hafa verið
kærðir án saka og fengið harða
dóma. Gardner nýtir sér tengsl
við virt tímarit sem segir sögu
þessara manna og síðar eru gerð-
ir leiknir sjónvarpsþættir um líf
þeirra og lausn. Sem og þeirra
sem vinna að málinu, sem komu
svo gjarnan fram í eigin persónu
í lokin. Þessir þættir munu hafa
verið sýndir Bandaríkjunum árin
1957-1958 og aftur 1959-1960.
Býsna langt síðan, en samt
áhugavert. Earl Stanley Gardner
var þekktastur fyrir þættina
um lögfræðinginn Perry Mason.
Hann lést í mars 1970, áttatíu
og eins árs. Tveimur árum áður
kvæntist hann Agnesi Jean, ritara
sínum til margra ára, sem var hin
raunverulega Della Street.
Holl áminning
Upphaf bókarinnar er umhugsun-
arefni. Holl áminning. Hér á landi
er þetta orðað í einni setningu:
Enginn veit hvað átt hefur, fyrr
en misst hefur. Það er margt
verra en að rifja upp öðru hvoru
það sem maður á og hefur. Líka
að láta eftir sér að njóta þess.
Svo er líka hitt sem er okkur
ekki að skapi. Við eigum að tak-
ast á við það án þess að láta það
koma okkur úr jafnvægi. Það er
til dæmis eitt af því sem er gott
og gagnlegt að halda upp á. Jafn-
vægið. Það er ekki alltaf auðvelt,
en það borgar sig.
Svo er líka mannbætandi að
gera eins og Gardner, standa með
þeim sem eru ranglega dæmdir,
ekki vera of fljótur að trúa því
versta um náungann. Eitt er
að vera raunsær og glöggur,
annað að vera tortrygginn. Ætla
öðrum allt hið versta að tilefnis-
lausu. Að ekki sé talað um þann
ræfildóm að búa beinlínis til
sögur um aðra, og breiða þær
út. Hvernig sem allt sveiflast til
að byrja með, þá endar aurinn
alltaf hjá þeim sem ber hann
í sér, þótt hann reyni að klína
honum á aðra. Svo er hitt svo
miklu skemmtilegra! Bæði fyrir
viðkomandi og aðra.
Allt og sumt
Ég held að Gardner hafi rétt fyrir
sér þegar hann mærir frelsið.
Og líka hvað það getur verið sárt
þegar það er skert. En stundum
er það gert á löngum tíma, þannig
að viðkomandi áttar sig ekki á því
fyrr en það er orðið of seint. Það
á bæði við um persónulegt frelsi
og samfélagslegt frelsi. Það þarf
hvorki að vera skarpur né skyggn
til að finna hvernig smám saman
er þrengt að frelsi einstaklings-
ins á Íslandi í dag. Silkiklæddi
kúgunarhanskinn er að herða
tökin og forræðishyggjan verður
æ sýnilegri. Samt er allt í spekt
og huggulegheitum. Smá nöldur
öðru hvoru. Skroppið milli flokka.
Það er allt og sumt.
Frelsi er ekki sjálfsagður hlutur
Jónína
Michaelsdóttir
blaðamaður
Í DAG
Silkiklæddi kúgunarhanskinn er að herða
tökin og forræðishyggjan verður æ sýni-
legri.
Það blasir við að myndin af „frelsun“ Tripólí var fölsk, að
borgin hafi fallið í hendur „upp-
reisnarmanna“ sem þroskaður
ávöxtur strax á fyrsta degi stór-
árásar á borgina. Íslenskir fjöl-
miðlar sögðu þá að 95% borg-
arinnar væru „frelsuð“ en þær
hreinu línur hafa orðið óskýrari
síðan.
Það er rannsóknarefni hvað her
Gaddafís stenst lengi ofureflið.
Áður en innrásin í Tripólí hófst
höfðu sprengjuflugvélar NATO
farið 20.000 flugferðir yfir Líbíu
og skotið sprengjum í 8.000 ferð-
um. Og þetta eru nútímaleg eld-
flaugaskot, ekki dettandi dínamít
eða napalm eins og í Víetnam.
Þetta hefði dugað til að koma
flestum ríkisstjórnum á hnén,
þó að svonefndir uppreisnar-
menn séu veikir og hefðu engu
getað áorkað án eldflauga og
sprengjuregnhlífar NATO.
Hinn grimmi harðstjóri á því
greinilega mikinn virkan stuðn-
ing meðal þegnanna. Að hann
skuli vopna lýðinn í Tripólí
bendir ekki til að hann hafi vænt
sér ills úr þeirri átt. Á þeim fáu
fréttastofum sem gagnrýna
stríðsreksturinn má sjá mikl-
ar fjöldasamkomur til stuðn-
ings stjórnvöldum. Það fær þó
almenningur á Vesturlöndum
ekki að sjá.
Stríðið sem hófst í mars var
frá byrjun stríð til að steypa
ríkisstjórn sem ekki nýtur vel-
þóknunar vesturveldanna, þ.e.
USA og nýlenduvelda ESB.
Gaddafí lagaði sig að breyttum
heimi eftir 1990, samdi frið við
Bandaríkin og hóf samstarf við
olíuauðhringa. Samt sleppti hann
aldrei eigin ríkisyfirráðum yfir
hinum auðugu olíulindum lands
síns. Þetta reyndist með tím-
anum ólíðandi fyrir vestræna
auðhringa svo Gaddafí lenti á
dauðalistanum. Á þeim lista eru
þau ríki sem ekki fylgja reglum
Vestursins upp á punkt og prik.
Í bók sinni Winning Modern
Wars: Iraq, Terrorism, and the
American Empire frá 2003 skrif-
aði Wesley Clark, fyrrverandi
yfirmaður NATO-herjanna í
Kososvostríðinu, hvað hann hefði
heyrt í Pentagon í nóvember 2001
þegar rædd var væntanleg innrás
í Írak: „Hún var rædd sem hluti
af fimm ára hernaðaráætlun og
löndin voru alls sjö, fyrst Írak,
síðan Sýrland, Líbanon, Líbía,
Íran, Sómalía og Súdan.“
Þessum áætlunum hefur síðan
verið fylgt með sífellt virkari
þátttöku vestrænna ríkja. Að baki
Bandaríkjunum stendur breið-
fylking, allt frá hægri haukum
eins og Sarkozy og Cameron til
vinstristjórnanna í Noregi og á
Íslandi.
Hlutverk vestrænna fjöl-
miðla í Líbíustríðinu er ógn-
vekjandi. Það takmarkast ekki
við litaða og einhliða lýsingu
mála heldur er ákveðin atburða-
rás beinlínis framkölluð með
hjálp fjölmiðlanna – í viðbót við
undirróður útsendara frá leyni-
þjónustum. Sjálft tilefni stríðs-
ins var búið til í fjölmiðlum.
Dæmi: Herferðin gegn Líbíu
hófst í febrúar sl. þegar dreift
var á netinu aragrúa Twitter- og
Youtube-myndbanda sem sýndu
hersveitir Gaddafís berja niður
mótmæli, gera loftárásir á eigin
borgara, sýndu afríska leiguher-
menn Gaddafís o.s.frv. Þessu var
svo dreift á CNN, BBC, al Jazeera
og víðar sem sannleik sem kall-
aði á afskipti „alþjóðasamfélags-
ins“. Margt af því hefur verið
hrakið sem hreinn tilbúningur
enda er mála sannast að þegnar
Líbíu hafa hvorki haft aðgang
að Twitter né Youtube undan-
farið svo fréttamyndirnar voru
hannaðar annars staðar.
Öllu er nú snúið á haus. Árásar-
stríð NATO gegn smáþjóð í Afr-
íku nefnist „skylda til að vernda
líf óbreyttra borgara“ (ályktun
Öryggisráðsins 17. mars). Loft-
árásir eru friðargæsla. Óleiðitam-
ur þjóðarleiðtogi er úthrópaður
sem glæpamaður gegn þjóð sinni
meðan mestu stríðsglæpamenn
okkar daga eru frelsarar. Nú fer
líku fram gagnvart Sýrlandi sem
er næst í röðinni.
Hinar ráðandi fréttastofur eru
kirfilega tengdar NATO-herveld-
unum og raunar hluti af innrásar-
liðinu. Á bak við innrásina stend-
ur hnattveldið eina með miðstýrð
heimsyfirráð – og stýrir líka
sannleikanum. Hvernig eigum
við vesælar mannskepnur þá að
draga hann í efa?
Myndin logna af Líbíu
Hernaður
Þórarinn
Hjartarson
formaður Samtaka
hernaðarandstæðinga
á Norðurlandi
Grunnur að góðri máltíð
www.holta.is
Royal bringur
Kjúklingabringurnar frá Holtakjúklingi eru fersk og hrein afurð sem framleidd
er af mikilli fagmennsku. Þær eru fáanlegar með tvennskonar kryddlegi -
rósmarín og hvítlauk eða Texas - og henta bæði á grillið og í ofninn.
Nú geta matgæðingar haft það ljómandi gott í sumar.
AF NETINU
Bönkunum bjargað
Tvenns konar rekstur virðist búa
við bakstuðning stjórnvalda og
skattgreiðenda, með öðrum orðum
ríkisábyrgð. Annar er opinber
rekstur, hinn er fjármálastarfsemi.
Munurinn er samt sá, að annar
líður fyrir það að verið sé að bjarga
hinum.
Út um allan heim er verið að
draga saman í opinberum rekstri.
Hér á landi hefur verið skorið niður
í öllum opinberum rekstri og þá
sérstaklega í velferðarkerfinu. Á
sama tíma hefur ekkert fækkað
að ráði í fjármálageiranum og
það sem meira er, að meðan
opinberir starfsmenn hafa búið við
launaskerðingu og mikla rýrnun
kaupmáttar, þá hafa laun í fjár-
málageiranum hækkað.
http://marinogn.blog.is/blog/
Marínó G. Njálsson
Lagarde og kontóristarnir
Christine Lagarde er nýr forstjóri
Alþjóða gjaldeyrissjóðsins. Hún
sagði fyrir helgina, að veikburða
bankar í Evrópu þyrftu að efla
eiginfjárstöðu sína. Fór fyrir
brjóstið á kontóristum Evrópusam-
bandsins, sem sögðu þetta rangt.
Bankarnir þyrftu hins vegar betri
endurfjármögnun. Ágreiningurinn
lýsir grundvallarmisskilningi
kontóristanna.
jonas.is
Jónas Kristjánsson