Íslendingur - 30.08.1946, Blaðsíða 3

Föstudaginn 30. ágúst 1946
ÍSLENDINGUR
_
3
ÍSLENDINGU R
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
MAGNÚS JÓNSSON.
Útgefandi: BUSaútgáfujél. Akureyrar.
Skrifstofa Hafnaratr. 101. Sími 354.
Auglýsingar og afgreiðala:
Svanberg Einarsson.
Pósthólf 118.
Dýrtlðin.
Mörg aðkallandi vandamál
bíða nú úrlausnar, þings og
stjórnar og hlýtur dýrtíðarmál-
ið að vera þar efst á lista. Er
nú orðið óhjákvæmilegt ai
finna einhverja endanlega lan; n
á þessu erfiða vandamáli, ella.
má búast við algerri upplaus t í
efnahagsmálum vorum. Vísital-
an hefir hækkað stórlega undan
farna mánuði og er nú að nálg-
ast 300 stig.. Hins vegar hefir
fiskverð í Bretlandi stórlæ :kað,
og síldveiðin virðist \ æti a að
bregðast í ár. Er þyí ljóst, að
útgerðin fær ekki lengur staðið
undir hinum mikla framleiðslu-
kostnaði, en örygtfi s 'ivarút-
vegsins er undirstaða n undir
þjóðarbúskap vorum. f leð hinu
háa fiskverði hafði vei'ið áætl-
að, að útgerðin gæti horið 300
stiga vísitölu. Er því ljóst, að
vísitalan verður að I; kka stór-
lega, ef útgerðiri á ekki að stöðv
ast nú eftir hina miklu verð-
lækkun.
Þá fer nú einnig að nálgast
Þann tíma, er veri .iagsvísitala
hmdbúnaðarvara verði ákveðin.
Er áreiðanlegt, að hún verður
mun hærri en í fyrra og því
fyrirsjáanleg stój'felld verð-
hækkun á landbún: ðarafurðum.
Án tugmiljónagreioslna úr rík-
issjóði myndi sú verðhækkun
hafa í för með sér mikla hækk-
un vísitölunnar.
Af þessu er ljóst, að ekki verð
ur lengur unað við kákaðgerðir
í dýrtíðarmálunum. Hingað til
hefir ekki náðst neitt samkomu
lag um róttækar aðgerðir, því
að kröfupólitíkin hefir verið um
of ráðandi með þjóúinni og eng-
inn viljað neitt á sig leggja.
Meðan útgerðin s’dlaði stór-
gróða var þessi afstaða skiljan-
leg, en nú verður ekki lengur
hjá því komist að gera sér ljóst,
að menn verða að vera við því
búnir að taka á sig kvaðir mögl
Unarlaust, ef auðið á að vera að
koma atvinnuvegum vorum á
öi’Uggan grundvöll.
Framsóknarmenn hafa reynt
uð kenna núverandi ríkisstjórn
úui dýrtíðina, en slíkar ásakanir
erU barnalegar og fjarstæðar.
Uui hana verður enginn flokkur
öðrum fremur sakfehdur, en
bað má ásaka alla flokka fyrir
buð, að hafa ekki fyrir löngu
Sl$án hafið einlæga m. rkvissa
segja vestur-íslenzku gestirnar
sam vdnnu til lausnar á þessu
van damáli. sem ýmsum öörum.
Dýrtíðarmálið er mjög erfitt til
úrlausnar, og það verður naum-
as leyst nema með samvinnu
allra flokka. Haldi einn eða
fleiri flokkar uppi andróðri
gegn þeim ákvörðunum, sem
teknar kunna að vera í þessu
máli, getur það eyðilagt árang-
urinn af þeim, því að málið
verður ekki leyst án fórna ein-
staklinga og stétta.
Þati, sem gleymdist
I SIÐASTA blaði var á |iað minnsl í
„l’ankabrotum", að' konurnar hérna á Ak '
ureyri hefðu látið mörg menningarmá) lil
sín laka. Út af ]>essu hefir blaðinu borizt
eftirfarandi bréf:
I :
Hr. ritsljóri!
I Þankabrolum ýðar í síðasta blaði gel-
ið ]iér réltilega um afrek> akurcyrskra
kvenna við að koma uþp Lystigarðlnum,
kirkjunni og sjiíkrahiísinu nýja. En ég
sakna |iess, að eigi skyjdi jafnframt getið
dtignaðar Ilúsmæðraskólafélags Aknrcyr-
ar við að hrinda í framkvæmd stofnnn hins
myndarlegá liúsmæðraskólá bæjarins, sem
nú er risinn af grnnni við Þórunnarstræti,
og liefir þegar starfað tvo vetur. Drýgsta
þátlinn í því nienningarafreki eiga stjótn-
endor og félagskonur Husmæðraskólafé-
lagsins, og má það eigi gleymast, þegár
getið er um framlag kvenna á Akureyri
lil menningarmála vorra.
ÓP.
Blaðið er OP. þakklált fyrir jiessa at-
hugásemd, og stafar það einungis af ó-
kunnngfeika, að ekki var minnzt á þetla
alriði, þegar gelið var um helzlu afrek
akureyrskra kvdnna.
Vilja þeir Gyðinga-
ojsóknir?
IJNDANFARIÐ hefir staðið yfir eflir-
tektarverð ritdéila milli litháiska mennta-
mannsins, Theodoras Bieliackinas og
Björns nokkurs Franzsonar, sem kunmir
er or'ðinn að endemum fyrir ldinda Rússa-
dýrkun sína. Virðisl Björn þessi hafa val-
ið sér það hlulverk að afsaka öll fólsku-
verk Rússa gagnvarl .varnarlausiim smá-
þjó'ð’iim í nágrenni sínii. IJefir hann ráðizt
á Bieliackinas með laumlausiim óhróðri
og svívirðingum að' hætti ofstækisfullra
koirimúnista fyrir það, að liann skuli dirf-
asl a'ð halda því fram, að Rússar hafi geng-
ið á rélt Eys'lrasahsríkjanna. Segir Björn,
að þessi landflótla menntamaður muni
vera fueði nazisli og Gyðingur og krefsl
]iess, að liann verð'i rekinn úr landi fyrir
að tala svona illa um elsku Rússana, því
að Eystrasaltslöndin liafi af frjálsum vilja
he'ðið RiVssa um að fá a'ð sameinast Rúss-
laiuli lil þess að geta notið blessunar
kommúnismuns. „Ja, mikil er trú þín,
kona.“
Ritstjóri þessa blaðs er vel kiinnugúr
Bieliackinas, og það er fjarri því, að liann
sé nokkur nazisti. Ilvort hann kann að'
vera af Gyðingaætlum, skal ekkerl fullyrt
um, enda virðist það skipla litlu niáli í
þessu sambandi. Allir vita, að nuzistar
lögðu allt kapp á að' útrýma Gyðingmn,
og er ]wð því naiimast til slyrklar nazista-
áburði Björns Franzspnar, að halda því
einnig fram, a'ð BicJiackiiuis aé Gyðingur,
Geti núverandi ríkisstjórn
ekki leyst þetta erfiða vanda-
mál, er hætt við að engin stjórn
geti það. Bæði verkamenn og
framleiðendur styðja þessa rík-
isstjórn, 'og því aðeins verður
dýrtiðarmálið leyst á happasæl-
an hátt, að þessir aðilar nái
samkomulagi um lausn þess.
Valdboð, án samkomulags við
þessa aðila, gæti aldi’ei borið til-
ætlaðan árangur.
Annars er ]iað eftirtektarvert, að þessi
konimúnislalrúboði skuli telja þáð árásar-
efni á mann, að hann sé af Gyðingaættum.
Er það ef lil vill nýjasla'Hínan a'ð austan,
að koinmúnistar eigi að laka við, þar sem
Hitler sálugi hætti við Cyðingaofsóknirn-
ar?
Það er raunalegt, að til skuli vera Tslend
ingar, sem eru svo djúpt sokknir í liunds-
logri aiiðmýkt fypir erlendu-ríki, að þeir
séu reiðubúnir lil Jicss að verja sérbvert
óhæfuverk þess. Það vila allir, sem vilja
vila, að Eyslrasaltsríkin liafa háð liarða
og erfiða sjálfstæðisbaráttu engu síður en
vér tslendingar. Það þarf ]iví meir en
meðaleinfeldning lil þess að trúa ]iví, að
þessar þjóðir liafi béðið um að fá yfir sig
erlcnda stjórn.
Björn Franzsson og aðrir Rússavinir
skuhi vila það, að meginþorri íslenzku
þjóðarinnar hefir samúð mcð þessum ó-
hamingjusömu smáþjóðum, sem nú verða
að búa við crlenda áþján, og íslendingar
munu aldrei reka Iiéðan ménn frá Eystra-
saltsríkjtinum fyrir þá sök cina, að þeir
túlka málslað þjóða sinna og lýsa frélsis-
þrá þeirra.
Arsþingið
Framhald af 1. síðu.
til, stundar daglega gæslu í kauiiliini
því, er hann situr í, og hefir eftirlit
rtieð ui ilferð liifreiða á vegum um-
daunisins.
Jafnframt skorar þingið á ríkis-
stjórnina að heimila lögreglustjór-
um að skipa löggæsluinenn í sveitum
utndæniisins eftir tillöguni lirepps-‘
nefnda.
Helmingur köstnaðar af starfi fög-
gæslumanna gfeiðist ór ríkissjóði,
en annar helmj^gur lieima í héraði.
Kostnaður af lögreglujijóni livers
tögsagnarumdæinis greiðist að öllu
úr ríkissjóði.
Vegna hráðrar og knýjandi nauð-
synjar á framangféjndum úrbótuni,
vænþr fjórðimgsþingið, að ríkis-
stjórnin verði við óskum þes sem
bráðast, og jafnframt þess, að hún
hlutist til um, að selt verði lög um
löggæslu, sem í böfuðatriðum verði
byggð á ályktun þessari.“
Nokkrar aðrar ályktanir voru
gerðar á þinginu, bæði um fjármál
fjórðúngssambandsins og önnur mál
Formaður fjórðungsráðs síðasta
ár var séra Páll Þorleifsson, Skinna-
slað, ritari Karl Kristjánsson, odd-
viti, Húsavík og gjaldkeri Brynj-
ólfur Sveinsson, kennari, Akureyri.
Séra Páll 1 Jorleifsson álti að ganga
úr fjórðungsráði, en var endurkós-
inn.
Rilstjórar vesturislenzku blaðanna
og konur þeirra eru nú farin til stuttr
ar dvalar í áttbögunum eystra. Pau
dvöldu hér á Akureyri nokkra daga
og skoðuðu bæinn og umhverfið.
Kváðu þau komuna hingað lil ls-
lands myndi verða þeirn ógleymaii-
leg og liefðu þau aldrei búizt við
öðrum eins móttökum.
Ritstjóri Islendings átti tal við
vesturíslenzku ritstjórana, þar sem
þeir bjuggu á Hótel KEA. Var bæði
ánægjulegt og fróðlegt að rabba við
þá og efni í langar greinar, en bæði
er rúmið takmarkað og ritstjórarnir
kunnugir brögðum blaðamanna, svo
að þeir vildu ekki láta liafa mikið
eftir sér, og verður jiví ekki birl bér
langt viðtal vi'ð jiá.
Þ j óðrækni sst:arf i ð
Eg bað Einar Jóhsson, ritstj.óra
Lögbergs að segja lesendum Islend-
ings eitthvað frá hinu merkilega
jij óð'ræknisstarfi Vestur-íslendinga,
KomM liami syo að orði:
„27: ár eru nú liðin síðan íslend-
ingarWestan liafs hófust handa um
stofnun' Þjóðræknisfélags. Þeim
famjgt,. mörgum hverjum, að slík
stofitun hefði í rauninni átt að vera
starfandi löngu fyrr, en litu Jjannig
á, að belra væri seint en aldrei. Fé-
lag Jietta starfrækir deildir í flest-
um aðalbyggðum íslendinga í Kan-
ada og Bandaríkjunum og heldur
ársjiing í febrúar ár hvert, Jiar sem
fulltrúar deildanna koma saman og
ræða áhugamál sín og horfur varð-
andi vernd og viðliald fslenzkrar
tungu, bókmennla og annarra menn-
ingarerfða. Aðsókn að þjóðræknis-
þingunum er jáfnan geysimikil.
Vandaðar skemmtisamkomur eru
haldnar í sambandi við þingið, og
valdir ræðúmenn oft fengnir langt
að. Naumasl mun Jjað of mælt, að
eldra fólkið blakki til þjóðræknis-
jjingsins á svipaðan liált og börn til
jólanna. Félagið gefur út vandað árs-
ril, tímarit Jjjóðræknisfélagsins í
Vesturheimi. Ritstjóri Jjess var um
langt skeið dr. Rögnvaldur heitinn
Pétursson, en nú um nokkur undan-
farin ár Gísli Jónsson,- prentsmiðju-
stjóri (hann er bróðir Einars Páls,
ritstjóra). Þjóðræknisfélagið heldur
uppi víðtækri kynningarstarfsemi
meðal Islendinga vestan bafs og er
jafnan fúst lil þess að greiða götu
þeirra gesta frá íslandi, er til Winni-
peg koma, en Wimiipeg mun vcra
fjölmennasta íslendiiigaborg ulan
Reykjavíkur — nema ef vera kynni
Akureyri. I Winnipeg eru bæði is-
íenzku vikublöðin gefin út, auk Jjess,
sem Jjar eril starfræktir tveir íslenzk-
ir kirkjusöfnuðir, fyrsti lúterski söfn
uður, sem er langstærsti kirkjusöfn-
uður íslendinga vestan hafs, en
Valdimar J. Eylands, núverandi for-
seti Þjóðræknisfélagsins er prestur
hans, og sambandssöfnuðurinn, en
preslur haris er Filip M. Pétursson,
varaforseti Þjóðræknisfélagsins.
Þess er vert að geta, að fyrir nokkr
um árum var stofpuð deild, sem kalla
niætti sambandsdcild Þjóðræknisfé-
lagsins, en gengur undir naþiiiiu Ice-
landiccCanadian Club. Félagar þess-
arar deildar eru að mestu ungmenni
af íslenzkum stofni, sem ekki hafa
náð fótfestu í íðlenzkunni, en hafa á
liinn bógmn mikinn áhuga á því að
kynnast og kymia íslenzka menningu
á þeirri tungu, sem Jjeim er törnust
— enskunni. Félag þetta gefur út
vaudað ársfjórðungsrit á ensku, sem
nefnist Icelandic Canadian.“
Að lokum sagði Einar Páll:
„Það er í eðli norrænna manna, að
baráttuhugurirln styrkist og. stælist,
Jjegar við andstæð öfl er að etja.
Okkur, sem höfum fengizt við þjóð-
ræknismálin vestanhafs, hefir aldrei
dulizt það, að við ramman sé reip
að draga um viðhald íslenzkrar tungu
á erlendum yettvangi, en Jjetta látum
við ekki á okkur fá, heldur beitum
’ÉNlum þeim meðölum, sem við ráð-
um yfir, til Jjess að glæða áhuga
unga fólksins (hinir eldri þurfa þess
ekki með) fyrir andlegum verðmæt-
uni íslenzku Jjjóðarinnar frá land-
námi Ingólfs og frám á þennan dag.
Míu persónulega afstaða til þjóð-
ræknismálsins lield ég að sé í fullu
samræmi við ljóðlínurnar:
„Enginn fær mig ofan í jörð',
áð'ur en ég er dau'ður.“
íslenzka Jjjóðin hefir tekið risa-
vöxnum framförum þau 33 ár, sem
ég hefi vcrið að heiman. Umþætunt-
ar hafa augsýnilega kostað mikil á-
tök og mfkið íé, en árangurinn á hinn
bóginn harla glæsilegur. íslenzka
þjóðin hefir tekið okkur hjónum
opnum örmum, og landið hefir að
heita má verið laugað í sólskihi
hvern dag. Nú, þegar við hverfum
lil starfsstöðva okkar vestan hafs,
gerum við það með hjartað fullt af
Jjakklæti, sterktrúaðri á hjarta fram-
tíð Islands og sigurmátt hins nor-
ræna anda.“
Allf annað land
„Island er orðið allt annað land,
en það var fyrir 42 árum, er ég fór
vestur um haf,“ sagði Stefán Einars-
son, ritstjóri Heimskringlu. „Þá voru
um 7 Jiús. íhúar í Reykjavík. Hér
liafa orðið undraver'ðar framfarir á
þessum tíma, og allt ber vott um gró-
andi Jjjóðlíf. Við komum í Hellis-
gerði í Hafnarfirði, og Jjótt staður-
inn sé fallegur, vakli þó unga fólkið
þar einna mesta athygli okkar. —
Unga fólkið hér heima er sérstaklega
fallegt og mannvænlegt, og stafar
Jjað ekki livað sízt af Jjví, hve kyn-
blöndunin er lítil.“
Stefán kvað íslendinga vestan hafs
yfirleitt komast vel afj og nytu þeir
mikils álits og 'góðvildar hjá stjórn-
völdunum. íslenzka er viðurkennd
við marga skóla, en sífellt aukast þó
erfiðleikarnir á því að halda við ís-
lenzkunni me'ðal afkomenda land-
nemamia, og þriðji ættliðurinn er
raunverulega alamerískur. Stefán
taldi mikilvægt, að maður yrði
sendur frá lslandi til þess að skipu-
leggja starfsemi íslenzku barnaskól-
anna, sem Þjóðræknisfélagið hefir
Framh. á 4. síðu.