Íslendingur - 05.03.1952, Blaðsíða 4

4
ÍSLENDINGUR
Miðvikudagur 5. jnarz 1952

Kemur út hvern miðvikudag.
Ritstjóri og ábyrgðarmað ur: jukob Ó. t'élursson, Fjólug. 1, sími 1375.
Auglýsingar og afgreiðsla: Eiríkur Einarsson, Hólabraut 22, sími 1748.
Skrifstofa og afgreiðsla í Gránufélagsgötu 4, sími 1354.
Skrifstofutími kl. 10—12, 1—3 og 4—6,
! á laugardögum aðeins 10—12.
PrenlsmiSja Björns Jónssonar h.j.
Lánadeild smáíbíiða stofnuð.
Skýrt hefir verið frá því hér í hlaðinu. að ríkisstjórnin lagði
fram frumvarp á Alþingi sköinmu fyrir þinglok um ráðstöfun á 38
millj. króna af'tekjuafgangi ríkissjóðs á sl. ári, og náði það sam-
þykki þingsins. Af þessum 38 millj. krónum skyldi 4 millj. varið til
lána út á 2. veðrétt í smáíbúðum, er byggðar kunna að verða í
kaupstöðum landsins og kaúptúnum. Skvldi í þessu skyni stofnuð
sérstök lánadeild, og er hún nú tekin til starfa. Skilyrði fyrir að fá
lán úr deildinni eru þau, að sá, setn byggir smáíbúð, byggi hana
fyrir sjálfan sig einvörðungu og vinni að verulegu/leyti að bygg-
ingu hennar sjálfur.
í aðalatriðuin eru reglurnar um Iánveitingu deildarinnar á þessa
leið:
Lánadeiklin veitir einstaklingum í kaupstöðum og kauptúnum
lán til smárra sérstæðra íbúðarhúsa og einlyftra sambyggðra íbúð-
arhúsa. Umsóknir um lánin sendist félagsmálaráðuneytijiu, en tveir
menn, sein jíkisstjórnitJ úlnefnir, ráða lánveitingUm-. Umsókn
skulu fylgja fullnægjandi gögn um lóðarréttindi, uppdráttur af
húsinu sem reisa á, götunafn og númer, upplýsingar um lán til hús-
byggingarinnar út á 1., veðrétt og umsögn sveitar- eða bæjarstjórn-
ar um húsnæðisþörf umsækjanda. Landsbankinn annast afgreiðslu
lánanna, veðsetningu, þinglýsingu, innheimtu vaxta og afborgana,
■ og fást umsóknareyðublöð í honum. Arsvextir eru 5.5% og láns-
timi allt að 15 árum. Hámark lánsupphæðar er 30 þús. krónur, og
ekki má hvíla meira á 1. veðrétti en 60 þús. krónur. Barnafjöl-
skyldur, ungt íólk, sem stofnar til hjúskapar, og fólk, sem býr í
heilsuspillandi húsnæði, sitja fyrir lánveitinguin.
Húsnæðisskorturinn er eitt af örðugustu viðfangsefnum bæjar-
félaganna, og hefir svo lengi verið. Víða búa fjölskyldur enn í
bráðabirgðahúsnæði þvi, er erlenda setuliðið hrófaði upp á ófrið-
arárunum. Ungt fólk liefir vart getað slofnað til hjúskapar vegna
íbúðaskorts, og sums staðar býr fólk svo þröngt, að heilbrigði þess
er hætta búin. Þessi háttur, seiii hér er á hafður til að greiða fyrir
smáíbúðabyggingum. á að g'eta komið 150—160 fjölskyldum að
gagni, og er það vissulega til mikilla bóta, þótt ckki muni duga til
að tæma íbúðar„braggana“.
Togaratleilan óleyst enn.
Undanfarna daga hafa fulltrúar sjómanna og útgerðarmanna
ásamt sáttasemjara ríkisins í vinnudeilum setið á fundum til að
reyna að finna lausn togaradeilunnar, en þótt mikið liafi miðað í
áttina til lausnar henni, hefir enn ekki náðst samkomulag um nokk-
ur minni háttar atriði. Utgerðarmenn logaranna hafa þegar gengið
furðu langt til móts við kröfur sjómanna, t.d. gengið inn á aðal-
kröfuna um 12 stunda hvíld á ísfiskveiðum, þegar aflað er fyrir er-
lendan markað.
Fyrir tveiinur árum kom til verkfalls á nýsköpunartogurunum,
og varð þjóðin þá fyrir tugmilljóna króna gjaldeyristapi, og er því
ekki að undra, þótt hún fylgisl af athygli með því, sem nú er að
gerast. Verzlunarjöfnuðurinn við útlönd er ekki svo glæsilegur, að
við þolum langa stöðvun togaranna, en þeir munu nú stöðvast jafn-
ótt og þeir koma til heimahafnar, ef ekki verður bundinn endi á
deiluna áður. Að sjálfsögðu hljóta þær kröfur sjómanna, sem út-
gerðarmenn hafa þegar fallizt á, að stórauka útgerðarkostnað skip-
anna, svo sem í auknu mannahaldi og fleiru, og þarf því ekki að
reikna með því lengur, að þessi eftirsóltu atvinnutæki beri sig í
fraintíðinni nema veruleg liækkun verði á sjávarafurðum, en til
þess benda engar líkur að svo stöddu.
Ekki verður sagt, að uppsögn samninganna og verkfallsfyrirskip-
unin ætti sér sterka undirstöðu eða bakhjarl. Sums staðar var svo
lítil þátyaka í atkvæðagreiðslu um það mál, að verulegur minni
hluti skipshafnar réð þar úrslitum. Svo mun a.m.k. hafa verið að
því er við kemur stöðvún Akureyrartogaranna.
Verkámaðurinn sl. föstudag víkur að togaradeilunni, og fer þar
óviðurkvæmilegum orðum um útgerðarmenn fyrir það, að þeir
skvldu ekki rjúka upp til handa og fóta og samþykkja allar kröfur
wiKM.*oT iRósa Eínarsdóttir
ikf 1 7« ára
Njll „skáld“ kveður sér hljóðs.
— Bókmennlaviðburður? — Sól-
skríkjur og grájíkjur.
NYLEGA kom ljóðabók á markað-
inn eftir Gísla Kristinsson á Hafra-
nesi, og nefnist hún Leikur lijsins. Er
hún gefin úl á kostnað höfundar og
kostar blaðsíðan milli 60 og 70 aura,
eða 72 bls. kver, kr. 45.00. Mér hefir
alltaf verið nokkur forvítni á að
skyggnast í ljóð nýrra sljarna á skálda-
himninum, og labbaði ég mig því inn í
eina bókabúðina er ég sá kverið í
glugganum, og var mér góðfúslega leyft
að rýna í það. l’að er skemmst frá að
segja, að strax og ég hafði rennt ang-
um yfir fyrstu vísuna, var forvitni mín
vel vakin, en vísan er svona:
Ég gef þér rattðar rósir,
ef kemur þú í kvöld,
á meðan lampinn ósir
á bak við gluggatjöld.
ÞAÐ ER STUNDUM talað um bók-
menntaviðburði, ef einhver gamalkunn-
ur höfundur og jafnvel Elías Mar láta
einhverja skrudduna frá sér fara, og
ég held, að útgáfa þessarar litlu Ijóða-
bókar sé einnig bókmennlaviðburður
— d sinn luítt. Ekki verður þó sagl, að
skáldinu takizt sem skyldi að betrum-
bæta hina alkunnu vísu „Ausfan kald-
inn á oss blés“, en þess vísa er svona:
Austan kaldi úti blés,
að ströndu veltist bára,
liún hvergi mátti vænta hlés
í kuldagusti kára.
ÞA HEFIR liið nýja skáld uppgötv-
að, hve þægilegl er að rírna saman orð-
in sólskríkjur og gráfíkjur, og þótt
því takizt ekki að skyggja á beztu ljóð
Þorsteins Erlingjssonar um þröstinn og
sóhkríkjuna, þá er rétt að lofa því að
hafa orðið:
Svanir, þrestir, sólskríkjur,
syngja sumaróðinn,
ég vildi gefa gráffkjur
fyrir beztu Ijóðin.
ÞÓTT FREISTANDI sé að taka
margl fleira upp úr hinni nýju íjóða-
bók, leyfir rúmið það ekki. Læt ég hér
að endingu vísu, er liann kveður lil
stúlku, og gefur hún sætnilega hug-
mynd um ástaljóð hans, sem mildð er
af í bókinni:
Eg vil þér alls ekki gleyma,
ó, gefðu mér hjartað þiu allt,
, ég bíð og bíð alltaf heima,
ó mér er að verða svo kalt.
Og látum við svo þessum Ieslri loki’ð
l dag eins og Starkaður mundi orða:
!>“#• !l r j'f
„Hin gömlu, kynni
gleymast ei.“
Rósa á Stokkahlöðum er 70 ára
í dag, 5. marz. A þessum merkis-
degi hennar hverfur hugur minn
til baka til ganialla minninga og
upp rifjast fyrir niér okkar gömlu
kynni. sem stofnað var til þegar á
dögum beniskunnar. Allt lífið
hafa leiðir okkar reyndar Iegið
saman eða mætzt öðru hvoru,
svo að það er sannarlega margs
að minnast.
Mæður okkar Rósu voru mikl-
ar vinkonur. Helztu skeinmtiferð-
ir móður minnar voru að heim-
sækja Guðríði á Stokkahlöðum
einu sinni á sumri og fékk ég þá
að fara með; svo lítil stúlka, að
eitthvað af þessum ferðum er
rneðal minna fyrstu bernskuminn-
inga. Þar kynntist ég þeiin fyrst,
Stokkahlaðasystrum. Minningin
leiðir fram í huganum langan,
bjartan sumar- og sólskinsdag
með æskuleikjum á grænu túni,
skammt frá glitrandi ánni, eða
uppi í hjöllum og hlíðum, þar
sem auðvelt var að fela sig. Þó er
bað fossinn uppi í gilinu, sem
heillar mig mest og getur kallað
mig með seiðmagni sinu þann
lag í dag. — A Stokkahlöðum
fannst mér allt fallegt, hin snol-
írlega umgengni jafnt úti sem
nni var svo að af bar í þá daga.
þessari umgerð heimilisins á
Stokkaldöðum stendur Rósa mér
afnan fyrir hugskotssjónum.
:nda veit ég að það hefir mótað
íana og valið henni slíka átthaga-
ást, að Stokkahlaði hefir hún
aldrei getað yfirgefið til lengdar.
Rósa á Stokkahlöðum er dóttir
'ieirra hjónanna Einars Sigfús-
sonar Thorlacíusar frá Núpufelli
>g konu hans Guðríðar Brynjólfs-
dóttur. Hún fékk hið bezta upp-
;ldi og menntun, fyrsl á heimil-
inu. hjá sínum stórgáfuðu og
fjölmennluðu foreldrum. Móðir
'iennar var í fyrsta flpkknum, sem
sótti Laugalandsskólann gamla,
nér virðist enn i dag að hún hafi
erið yfirbur^a kona, jöfn á öll-
um sviðum. skáidhneigð og ljóð-
dsk, listræn í smekk og vinnu-
brögðum. en jafnframt athafna-
»öm og dugleg búkona. Um gáfur
Einars Sigfússonar þarf ekki að
fjölyrða, var hann meðal annars
talinn svo vel að sér i löguin, að
lærðir lögfræðingar sóttu ekki
gull í greipar hans. Seinna hélt
Rósa áfram námi undir hand-
leiðslu föðurhróður síns, Jóhann-
esar Sigfússonar, sem fyrsl var
kennari við Flensborgarskólann
toganasjóinanna þegar í slað. Líkir hann þeim við ótinda glaipa-
menn fyrir þann stirðbusahátt! En sjálfur gengur Verkainaðuriim
erinda þeirrar glæpastefnu, er vinnur ski]iulega og markvisst að jiví
að koma ölluiut atvinnurekstri jijóðarinnar fyrir kattarnef. Komm-
únistarnir óska ekki undir niðtri eftir skjótri lausn deilunnar, jiótt
jieir Iáti svo i málgögnum sínytim. Löng verkföll eru þeim vel að
skapi, Jiví að jxau flýta fyrir ajlmennum skorti og eyðileggingu al-
vinnulífsins, sem er það mark, er kommúnistar í hverju lýðræðis-
þjóðfélagi. kqppa að. ,
og síðar yfirkennari við latinu-
skólann í Reykjavík.
Ekki þarf að efa, að hin glæsi-
lega og menntaða unga kona,
Rósa Einarsdóttir frá Stokkahlöð-
um, átti auðvelt með að skapa sér
verkefni og framtíð úti i hinutn
stóra heitni, fjarri átthögunum,
en Eyjafjörður og æskustöðvarn-
ar drógu hana lieim með því afli,
sein ekki varð við ráðið, hér vildi
hún lifa, starfa og deyja. Þau
systkinin þrjú hafa búið áfram á
Stokkahlöðum eftir lát foreldr-
anna, hef ég ekki þekkt sterkari
bönd milli moldar og manna, en
á milli þeirra systkina og Jieirrar
jarðar, er ól þau.
Rósa á Stokkahlöðum hefiv
haft mikinn áhuga fyrir meimtun
og félagsmálum kvenna. Hún
vann ka]ipsamlega að jjví að
koma upp aftur húsinæðraskólan-
um á Laugalandi og hefir síðan
fylgzt með störfum háns af vin-
semd og áhuga. Hún var ein af
forgöngukonunum að stofnun
kvenfélags í Hrafnagilshreppi og
fyrsli formaður þess. Þegar „Hér-
aðssamband eyfirzkra kvenna“
var stofnað 1934, þá varð hún
formaður Jiess og liefir verið það
alla líð. I samtökum þessum hefir
hún viljað vinna að hag heimil-
anna á allan hátt, ekki eingöngu í
verklegum efnum, heldur engtt
síður að því að auka siðgæðis-
jirótt þeirra og menningu, um
það bera vott erindi þau, er hún
hefir flutt á fundutn samtaka Jiess-
ara.
Samt sem áður myndi ég álíta,
að sálarlíf Rósu væri aðallega
slungið tveim þáttum, annars
vegar átthagaelskunni, hins veg-
ar djúpri skáldhneigð og þrá eft-
ir fögrum bókmenntum. Hún hef-
ir þá líka sjálf í frístundum sín-
um skemmt sér við ritstörf, setn
hún lætur þó lítið yfir og flíkar
ekki mikið. Smásögur eftir hana
hafa jió komið á [irent og verið
lesnar í útvarpi. Tel ég jtað illa
farið, að Rósa hefir ekki haft
^tneiri tíma til að gefa sig við
jiessu hjartans málefni sínu. Allt
sem frá licnni kemur, er skrifað
á fögru máli og upprunnið frá
hreinu hjarta.
Vinir Rósu og samverkafólk
mun í dag senda henni hlýjar
kveðjur og óska henni allrar far-
sældar um leið og þakkað cr fyrir
liðna daga og vel unnið starf.
Aðalbjörg Sigurðardóllir.
Telc á móti áskrij'endum uð' tímarit-
tnu Dagreoningu. Nýir kuupemlur fá
ókeypis það, sem eftir er af síðasta ár-
gangi ásamt Leyndardóinum ofdrykkj-
unnar. Allir bugsantli menn og, konur
ælltt sjálfs sín vegna að lesa þetta
merkilega rit. - Dagmar Sigurjóns-
dóttir, Hafnarstræti 18 B, Akureyri,
sínti -372.