Íslendingur - 18.02.1953, Blaðsíða 2

I
ÍSLENDINGUR
Mlðvikudagur 18, febrúar 1953
AFMÆLI K.A.
Framhald aj 1. síðu.
Jónsson íþróttakennari á Húsa-
vík, einn af stofnendum KA. Þá
var fluttur gamanþáttur um
ýmsa félaga, en því næst söng Jó-
hann Konráðsson nokkur lög við
undlileik Áskels Jónssonar. Að
því loknu hófust frjálsar umræð-
ur. Tómas Steingrímsson, fyrsti
formaður félagsins, kvað sér
hljóðs og flutti hvatningarorð til
félaganna og minntist bernskuára
félags.ns. Tilkynnti hann jafn-
framt, að stofnendur þess gæfu
bikar til að keppa um í knatt-
spyrnu, en reglugerð yrði samin
s.ðar. Þá tók Gunnar Schram
símstjóri t.l máls og minntist fé-
lagsins. Færði hann félaginu bik-
ar að gjöf, sem hann kvaðst gera
nánari grein fyrir síðar. E.nar
Kristjánsson framkv.stjóri og for-
maður SKÍ færði félaginu þakkir
frá Skíðasambandi íslands og
blkar (er hann gaf sjálfur) til
fjórkeppni á skíðum (ganga,
stökk, svig, brun), en það er nýj-
ung í skíðakeppni hér á landi. Þá
flutti Ármann Dalmannsson, for-
maður íþrótlabandalags Akureyr-
ar, kveðju frá ÍSÍ og forseta þess,
og tilkynnti, að ÍSÍ gæfi félaginu
fánaslöng með ÍSÍ-skildi og lík-
an af „Syðstahúsinu“ í bænum
frá íþróttabandalagi Akureyrar,
gert af frú Elísabetu Geirmunds-
dóttur. Þá færði Haukur P. ól-
afsson og frú félaginu 500 kr. að
gjöf til eflingar knattspyrnuíþrótt
félagsins og formaður íþróttafé-
lagsins Þór, Hreinn Óskarsson,
færði félaginu málverk af Akur-
eyrarhöfn, málað af Emil Sig-
urðssyni. Þá tilkynntu konur þær,
sem fyrstar gengu í félagið, að
þær væru að koma upp sjóðstofn-
un, sem þegar væru komnar i um
2 þús. krónur, og ætti það að
verða einhvers konar styrktar-
sjóður, sem eftir væri að semja
reglugerð fyrir. Þá afhenti for-
maður kvennadeildar KA mynda-
albúm að gjöf. Var það prýtt
KA-skildi að framan en með
áletrun til félagsins á baksiðu.
Albúm þetta á að varðveita mynd-
ir af kven-félögum KA og íþrótta-
keppendum þeirra.
Bikarana og fánastöngina var
ekki unnt að afhenda í afmælis-
hóflnu vegna þess, að flugsam-
göngur við Reykjavík höfðu fall-
ið niður dagana á undan.
Áskell Jónsson og Hermann
Stefánsson stjórnuðu almennum
söng undir borðum. Rúmlega 30
heillaóskaskeyti bárust víðs vegar
að frá félögum og einstaklingum.
f lok borðhaldsins þakkaði for-
maður, Haraldur M. Sigurðsson,
þær gjafir, er félaginu höfðu bor-
izt, og öll þau hlýju orð, sem
féllu í þess garð í ræðum hófslns.
í viðtali við blaðið gat formað-
ur þess, að ekki hafi borið á ölv-
un í þessu afmælishófi, og bað
hann blaðið að flytja þakkir fé-
lagsins fyrir margvíslega fyrir-
greiðslu og hugulsemi borgar-
anna. Þá gat hann þess, að innan
skamms mundi önnur hátíð verða
haldin á Hótel Norðurlandi fyrir
yngstu félagana, sem nánar yrði
tilkynnt um síðar.
Leitað atkvieða almennings með
verri vímeyili
Hófsemi og bindindissemi eru
fagrir og ómetanlegir mannkostir,
auk þess sem þelm fylgir jafnan
fleira, sem mikils er um vert í
hvers manns fari. Að eign manna
af þessum eiginleikum er svo
.njög misjöfn sem raun er á er al-
eg sama eðlis og annar vaxtar-
íunur þeiira, andlegur og líkam-
2gur. Hneigðir til margvíslegs
hófs eru svo misjafnar, að ein-
m er hófsemin engin raun en
iðrum ofraun. Af hverju þetta er
;vona er hvorki rúm né ætlun að
æða hér. Enda af hverju, sem
að er, er aðeins um eitt að ræða
il varanlegra bóta, þ.e. að rækta
.'rjálsan vilja mannsins og alla
ineigð til hvers konar æskilegrar
íófs- og bindindissemi. Allt ann-
xð er að mestu hrein blekking og
afnvel skaðleg skoltulækning.
Við þessa mikilsverðu og eil.'f-
egu mannþroskun, sem að sjálf-
sögðu verður að hefja og leggja
xlla áherzlu á löngu áður en illur
.ani mannsins eykur veikleika
hans, er ekkert fremur að forðast
sn þröngsýni og öfgar, t.d. eins
og þá kenningu templara, að al-
gert vínbindindi sé eina björgun-
in frá skaðlegri vínneyzlu, eða þá
bjánalegu fjarstæðu þeirra, að
allir þeir, og mörgu, sem hafa
sett sér og tamið þá gullnu lífs-
reglu að gæta ávallt hófs og bind-
indissemi í meðferð áfengra
drykkja, séu verstu andstæðlngar
allrar vínbindindisstarfsemi, smit-
berar ofdrykkj unnar o. fl. þess
háttar, enda standi jafnan báðum
fótum á „vítis barmi“ (ofdrykkj-
unnar), eins og Herinn orðar það
um þá, sem ekki eru í hans stúk-
um. Hafa templarar og náð með
bessari gáfulegu og hófsömu
kenningu sama aðlöðunarárangri
og hinir „frelsuðu“ öfgabræður
beirra.
Að siálfsögðu er algert bind-
;ndi. t. d. um áfenga drykki og
VIÐTAL VIÐ
MARTEIN í HOLTI.
Framhald af 1. siðu.
— Og hvað hefir þá svo feng-
izt við hin siðari ár?
— Síðan ég hætti siglingum,
settist ég að heimili mínu í Gler-
árþorpi, og hef síðan einkum
stundað vegavinnu hjá ríkissjóði,
en um skeið hjá brezka setulið-
Inu. Þá hef ég heft á hendi varð-
stöðu hjá Eimskipafélagi íslands
og auk þess unnið lítillega við
Krossanesverksmiðj una. En nú
síðustu mánuðina hef ég verið at-
vinnulaus eins og raunar margir
aðrir.
Samtalið varð ekki lengra, en
oss duld'st ekki, að fiá mörgu
fleira hefði hinn sjötugi sægarp-
( ur getað sagt, ef tími hefði enzt
til, og er ekki ólíklegt, að hann
| eigi það eflir síðar.
Lóbak, sízt til að lasta, enda hverj-
um frjálst, sem kýs sér það. Þó er
opinbert bindindisheit þeinr ein-
unr rétt og skaðlaust, sem tiúir á
það tll sálarbóta og er öruggur
með að halda það.
Þá er ein sú nreinlega trúarvilla
emplara, og jafnframt hin furðu-
legasta, að hægt sé að sljórna því
með lagaboði, lrvað fari inn og
út um hvers manns munn. Eru
þeir svo blindaðir af þessari reg-
Inblekkingu, að sterkustu and-
stæðar staðrevndir koma að engu
haldi, svo sem m.a. sú eðllsbundna
reynsla, sem er jafngömul og vín-
ið, að á ineðan mannkynið og
vínið eru til, verða þau ekki ein-
angruð hvort frá öðru með laga-
boði, fremur en t. d. hinir and-
kynjuðu helmingar mannkynsins
verða, með lögboðum eða banni,
skildir að öllum eðliskröfðum sam-
skiptum, og að um hvort tveggja
gildir hið sama og eina til já-
kvæðrar þróunar, þ. e. umgengn-
isfrjálsræði og langræktuð slð-
þróun. Ef templarar vildu sjá og
skilja þessar eilífu staðreyndir,
myndi allt fara betur um bind-
indisnrálin. En það er nú síður en
svo, því að enn berja þeir lög-
þvingunarbumbur s'nar og boða,
að nú skuli bönnuð öll frjáls og
opinber sala áfengra drykkja hér
í bænum. Sjálfsagt sökum þess,
hve löglega og frjálskeypt vín oé
miklu skaðlegra til neyzlu en
launfengið og ólöglega, enda eng-
in allaga boðuð gegn þess konar
vínverzlun og ekki orðið annars
vart hér, en að templarar létu
hana afskiptalausa.
Við atkvæðagreiðslu þá, sem
bæjarstjórn lrefir nú, eftir kröfu
' templara sem forustul.ðs, sam-
þykkt að fara skuli fram, er ætl-
azt til að almenningur álíti, að
verið sé að leita liðveizlu hans
gegn vínneyzlunni, en þetta er hin
hrekkvíslegasta blekking. At-
kvæðagreiðslan er aðeins og sam-
kvæmt lögum unr það eitt, hvort
loka skuli vínsölu ríkisins hér á
staðnum, eða m. ö. o. hvort vín-
sala hér skuli framvegis öll vera
ófrjáls og ólögleg, komið fyrir í
höndum leynivínaala einna og
undir tækifærisokur þeirra og
aðra svartamarkaðs-glæpsemi
gagnvart drukknum mönnum og
fáráðlingum. Hin fyrirhugaða at-
kvæðagreiðsla kemur ekki nálægt
nelnu öðru en þessu. Hún snertir
ekkert aðal-vínsölu ríkisins í
Reykjavlk né vínsendingar henn-
ar út um landið, nema þá óbein-
línis til aukinnar sölu. Er og
hvorki á færi Akureyringa, né
annarra bæja- eða héraðsbúa, að
loka þeirri vínsölu eða vínsend-
Ingum. Til þess þarf nýja löggjöf,
sem ekkert bendir til að Alþingi
muni sétja á næstunrii. Atkvæða-
greiðslan snertir heldur ekkert,
hvernig sem hún fer, hvernlg eða
..e.su mikið áfengi flytzt íll bæj-
arins að henni afs.aðinni, að
óðru en því, sem leiða kynni af
að öll verzlun með það í bænum
yrði launverzlun. Einstak.r menn
og félög þ. á. m. leynisölufélög,
drykkjufélög og kunnlngjahópar,
gætu aflað sér vínfanga frá
Reykjavík, bæði löglega og svik-
samlega, eins og þeir vildu og
hefðu kaupgetu til, allt upp í
tonnatal. Myndu því strax, í stað
opinberra vínbirgða á einum stað
i bænum nú, skapast nrelra og
minna faldar birgðir á mörgum
stöðum og þá elnkum til leynisöl-
unnar.
Eins og samgöngur eru orðnar
nrilli Akureyrar og Reykjavíkur,
jafnvel nrun betri en við ýrnsa
s.aði hér í nágrenninu, gæti hin
aukna fjarlægð frá vlnsölu ríkis-
ins engu orkað til þess að minnka
það áfenglsmagn, sem neytt er í
bænum. Hins vegar myndi fjar-
lægðaraukinn hafa þau áhrif, að
vínneytendur hér, sem síður vildu
eiga skipti við launsalana, öfluðu
sér vínfanganna frá Reykjavik í
miklu stærri skömmtum en þeir
taka þau nú í hér á staðnum, eða
í heilum kössuin í stað flösku og
flösku. Kynni þá oft svo að fara,
að kunningjar og drykkjufélagar
gerðu sér glaða daga og héldu sér
allvel vlð á meðan nokkur dropi
væri í kassanum. Sennilega myndi
og fljótlega koma innlent brugg á
leynlmarkaðinn, sem lægri verð-
flokkur handa þeim gjaldminnstu
og suðuspriltsneytendum.
Hver trúir svo, að þessi nýsköp-
un templaranna í bindindlsmál-
unum, lelddi til nrinni og siðlegri
neyzlu áfengra drykkja? Hver
trúlr því, að það væri, í sama
augnamiði, bindindlslegt snjall-
ræði að loka öllum opinberum og
löglegum vlnsölum í landinu, en
hafa þó hömlulausan innflutning
| 1
áfengis hverjum, sem vildi, aulc
, óvlðráðanlegs bruggs? Þó væri
I þetta nákvæmlega hllðstætt því,
sem templarar eru nú að efna til
] og að franran er lýst. Og hvað
segið þið svo konurnar, sem sjálf-
] um þykir kaffisopinn góður, en
, hafið þó enn meiri ánægj u af að
gleðja og hressa aðra með hon-
[ um, Iíkt og margur, sem veitir
öðrum vínstaup, munduð þið
I ekki, sem þó eruð sem heild,
miklu bann- og löghlýðnari en
karlmenn, reyna að hella upp á
I könnuna svipað og áður, þó að
einhverjum mataræðis-ofsatrúar-
j mönnum tælcist að fá lokað allri
(frjálsri kaffisölu í bænum, en
(kaffiinnflutningurinn samt jafn
opinn og áður, enda strax komnir
launsalar í hverja götu, sem ekki
aðelns flyttu kafflð inn í bæinn,
heldur og heim til.þeirra, sem
þess óskuðu? Ég býst við að ein-
hver segi, að svona einsdæmis
(bjánaskapur, að banna alla
frjálsa sölu almennrar neyzluvöru
I í bænum, sem öllum væri þó
I frjálst að flytja inn og hægt að
(fá til sín daglega í heilum bíl-
, förmum, geti engum dottið í hug
og spurnlngln því ekki svara
vcrð. En hvað vantar á, að þetta
sé samt alveg hliðslætt því, sem
nú s'.endur til með vlnið, aðeins
um aðra almenna neyzluvöru að
. æða, og þó einnig, að ýmsra
dómi, bæði óþarfa og skaðlega,
sé neyzluhófs ekki gælt. Líkt og
með vínið.
Úr því ekki er mögulegt, með
lokun vínsölu rík'sins hér á s'.aðn-
um, svo miklð senr að draga úr,
auk heldur að taka fyrlr innflutn-
ing áfengra drykkja til bæ'arins
g þar með meiri og minni of-
neyzlu þeirra, er lr.eint óskiljan-
legt, að nokkur maður, sem ekki
hefir leyn'sölu-hagsmuni í huga,
s'culi rísa gegn því að sala og öll
dre fingarafgreiðsla þessarar vöru
fari franr opinberlega og með
öglegum og venjulegutrr hætti
eins og unr aðrar alnrennar sölu-
vörur. þarfar og óþarfar. Enn
óskiljanlegra er þetta þó, þegar
'ress er gætt, að því skaðlegri sem
ofneyzla og önnur misnotkun vör-
innar er, því meira ríður á, að
öll dreifing hennar meðal neyt-
enda sé launungarlaus, á fyllstu
opinberri ábyrgð og í hinum trú-
verðugustu höndum. Enn er og
það, að á engri vörusölu er eins
hægt og öruggt að fljótgræða og
stórgræða ög á sölu áfengra
drykkja. Vegna þess, út af fyrir
sig, er ekki lítilsvert. hvernig sölu
þeirra og sölugróða er konrið
fyrir.
Templarar, sem ekki verður
annað séð en að séu í álögum
lrvers konar vanhugsana, telja
sölu áfengra drykkja bezt skipað
með leynisölu eingötrgu. Að laun-
salinn geti, í fullum friði og
ábyrgðarleysi, þjónað því sjónar-
nriði einu að þrautnýta sér alla
gróðanröguleika viðskiptanna og
síðart falið Irinn auðtekna ábata
af þeim fyrir skattheimtu ríkis og
bæjar. Þannig telja templarar
bezt borglð hófsemi og slðsemi í
vínsölu og vínneyzlu.
Finnist templurum eitthvað of-
mælt hér, sem ég á ekki von á,
veilir það þeim tækifærá til að
gefa aðra skýringu á lokunarat-
lögu þeirra að hinni einu löglegu
og frjálsu vínsölu hér í bænum.
Tekjur bæjarsjóðs af vínsölu
ríklsins hér nema nú árlega rúm-
um fjórðungi milljónar oganætti
efalaust fá þær hækkaðar íil mik-
illa muna, ef bæjarstjórnin beitti
sér fyrir því. Þessar tekjur og
tekjumöguleika gangast nú ternpl-
arar fyrir um að fá gjaldendur
bæjarins til að samþvkkja að fella
niður og bæta síðan bæjarsjóði
með hækkuðum útsvörum þeirra.
Hvaða bindindissjónarmið valda
því, að þessu og öðru þykir rétt
að fórna til þess eins að efla neð-
anjarðar áfengissölu bæði innan-
bæjar og utan og jafnframt h'na
siðlausustu áfengismlsnotkun? Er
áfengisverzlun launsalanna, rnarg-
víslegur skaði af-henni og bæjar-
smán, án þess að nokkuð fáist að
gert, ekki þegar nægilegt áhyggju-
, efni, þó ekki sé rekinn á fjörur
| þeirra sllkur hvalur, sem lokun
frjálsrar vínsölu hér í bænum,
jafnhliða óhindruðum og ótak-
mörkuðum víninnflutningi, yrði
þeim? Sveinn Bjarnason.