Íslendingur - 09.04.1953, Blaðsíða 6

6
íSLENDINCUR
Fimmtudagur 9. apríl 1953
■fáert að því rök, aS höfuS óvinur
okkar aS fornu og nýju sé Bret-
inn. Fyrstir útlendinga sóttu þelr
á hin íslenzku miS, eftir aS þeir
voru búnir aS ganga svo frá
NorSursjónum, aS hann var orS-
inn hálfgerS eySimörk og áleitn-
astir hafa þeir veriS allra veiSi-
þjófa viS strendur íslands.
Skal ég nú enn betur finna orS-
um mínuni staS meS því stuttlega
aS vitna í „De Lamar“ fyrirlestra
forstjóra fiskirannsóknanna í
Bretlandi E. S. Russels, sem mag-
ister Árni FriSriksson heflr þýtt,
en fáir hér heima kynnt sér.
AnnaS erindiS nefnir hann
„Eyðing eldri miða“, og segir þar
m. a.: „f erindi þessu ætla ég
fyrst og fremst að gera grein fyr-
ir, hvaSa áhrif hinar áköfu botn-
fiskveiSar, sem staSiS hafa síSan
um aldamót, hafa haft á fiskstofn
ana í Norðursjónum.
Ýmsar spurningar hljóta aS
koma upp í hugum okkar um
þessi mál. HvaSa áhrif hafa veiS-
arnar á fiskstofninn? Hefir heild-
araflinn minnkaS? Eins og drep-
iS var á í fyrsta erindi mínu. fæst
nú aSelns lítill hluti af afla Breta
úr NorSursjónum, og fer sá hluti
stöSugt minnkandi. Á árunum
1903—05 nam NorSursjávarafl-
inn um þaS bil 50%, en hlutdeild
þessa svæSis minnkaSi s'öSugt og
ört niSur í 16% áriS 1935 og
12% 1936—37.
ASalorsök þessara miklu breyt
inga er sú, aS fjarlægari miSIn
eru miklu arSbærari, stofninn e:
meiri og aflinn þá tiltölulegs
meiri líka, miSaS viS fyrirhöfn
ÞaS er mjög eftirtektarvert
hversu meSaldagsaflinn frá fjar
lægu miSunum er miklu meiri
miSaS viS hvern dag, sem skipiS
var úr höfn, en frá heimamiSum
eSa jafnvel miSmiSum, þrátt fyr-
ir miklu lengri veiSisókn“.
Hann gerir svo töflu yflr meS-
aldagveiSi enskra togara af hotn-
fiski úr NorSursjónum 1906—
1937 þ. e. meSalveiSi hvern dag
sem skipiS hefir veriS úr höfn.
Taflan sýnir, aS dagvelSin
1906 var 17.6 vættir en 1937 aS-
elns 13.3.
Dagafli af ýsu í NorSursjónum
yfir nefnt tímabil var 7.8 vættir
1906 en aSeins 2.6 vættir 1937.
Um skarkolann, sem hann telur
mikilvægasta flatfiskinn í NorS-
ursjónúm, segir hann m.a.:„MeS-
alstærS fiskslns á miSunum hefir
því minnkaS mjög og getur helzta
orsök þess aSeins veriS aukin
fiskisókn“.
Þegar hann er húinn nægilega
aS rökstySja arSrániS í NorSur-
sjónum, segist hann ætla aS snúa
sér aS öSru mikilvægu fiskisvæSi,
sem um langt áraskeiS heflr veriS
ný.tt, sem sé Islandsmiðum. Um
þau segír hann: „Þau liggja flest
frekar nálægt ströndum íslands,
því áS sjórinn dýpkar ört út frá
landgrunninu, strax er nokkuS
dregur frá landi. Þau hafa alltaf
veriS mjög fiskisæl, einkum af
þorski, skarkola, IúSu og ýsu.
Fisks'.ofnarnir viS ísland eru aS
miklu leyti sjálfstæSir og einangr-
aSir, enda þótt á síSari árum hafi
veriS samgöngur milli stofnanna
viS ísland og Grænland.
ViS SuSur- og suSaustuihluta
landsins, þar sem Golfstraumur-
inn kemur upp aS ströndinni, eru
hrygningarstöSvar fyrir þorsk,
ýsu og skarkola.
SíSan eftir stríSIS 1914—18
hefir gildi íslandsmlSanna auk-
izt, og nú veiSa Bre'.ar þar meira
en á nokkru öSru svæSi, sem til-
greint er í hagskýrslunum.
TogaraveiSar Englendinga hafa
lukizt þar stórum síSan um 1925,
ig var fjöldi velSistunda áriS
1937 nærri orSinn tvöfalt meiri
m 1925.
MeS því aS ensku togararnir
eiSa bróSurpartinn af afla sín-
m viS ísland, þá má fullvrSa, aS
óknin þangaS hefir aukizt hin
iSari ár. ViS viljum nú virSa
,’vrir okkur ýsuna. Ýsuaflinn er
ýndur á 5. mynd, og ná línuritin
innig til áranna fyrir stríS.
ASal-niSurstaSan, sem fæst af
línuritinu, ef borin eru saman
tímabilln 1920—25 og 1932—35,
er sú, aS fiskisókn eykst um
100%, en heildaraflinn 1932—35
var miklu minni en á fyrra tíma-
bilinu. Og úr því aS meSaldags-
aflinn hafSi minnkaS, hlaut stofn-
inn aS hafa dregizt saman.
Skýrslurnar staSfesta fyllllega
þá niSurstöSu, sem vIS komumst
aS meS því aS athuga dagsaflann,
aS ýsustojninn hafði minnkað til
muna.
Allar líkur benda til þess, að
ýsustojninn sé að minnka á /s-
landsmiðum. Hlutfallsfjöldi stóra
skarkolans hefir einnig minnkað
til muna. Hann var 19% 1921 og
1922, 17% 1923 og 1924, en heflr
lækkaS síSan niSur í 9%. Heild-
araflinn hefir fariS rýrnandi. —
Þróun lúðuveiðanna er mjög lík
þróun koIaveiSanna aS öSru en
því, aS heildarafla lúSu hrakar
miklu örar, og dagveiSin breytist
mjög I tlS eftlr síriSiS. MeSal-
veiSin á 100 togtímum 11 vættir
1922—29, en aSeins 8.6 vættir
1930—37.
Sýnist það vera greinilegt, að
stofninn hejir dregizt mjög sam-
an.
ViS höfum nú lokiS því aS at-
huga ýsu, skarkola og lúSuvelS-
arnar vIS ísland, og höfum kom-
izt aS þeirri niSurstöSu, aS stofn-
ar þessara þriggja tegunda hafi
látiS mjög á sjá, vegna hinna
áköfu vei3a“. Þetta eru helztu
kaflainir, sem okkur varSar úr
nefndum fyrirlestri, en þaS eru
líka rök og tölur sem tala. í síS-
asta fyrirlestrinum segir svo: „Ég
hefi reynt aS sýna fram á þaS í
þessum fyrirlestrum, aS ránfiski
á sér staS í mörgum greinum log-
veiSanna í NV-Evrópu. Hér er
tvennt öSruvísi en skyldi. í fyrsta
lagi er of mikil veiSIsókn, sem
veldur því aS afllnn er fyrir neS-
an þaS hámark, sem hann gæti
staSiS á. í öSru lagi er fiskurinn
veiddur of ungur, en meS því er
sóaS til ónýtis mergS af undir-
málsfiski, sem ætti aS njóta lífs
og vaxtar í sjónum. Róttækar
reglur um möskvastærS geta ráS-
iS bót á síSara talda bölinu, en
viS hinu fyrr lalda er aSeins ein
róttæk bót. sem sé minnkun fisk-
veiða“.
Fyrir okkur íslendinga er
minnkun flskveiSanna í þessu
þrennu fólgin:
1. Að friða hin islenzku mið
fyrir ágangi Breta og ann-
arra útlendlnga,
2. Að friða þau fyrir innlend-
um togurum og dragnóta-
bátum og
3. Búa svo sjálfir að sínu.
Húsavík í marz 1953.
Júl. Havsteen.
Arni Eylands:
Bnddar götur
Fjárveitingin 1952 er ónotuð enn. Þær 400 þús. krónur,
sem veittar voru til skurðgröfukaupa 1949-’51 hafa heldur
eigi verið no’aðar til þeirra hluta en standa inni hjá Véla-
nefnd, svo að nú eiga að vera handbærar kr. 800.000.00, til
skurðgröfukaupa, enda er verð slíkra véla nú orðið afar
hátt, svo að vart fást meira en 3 vélar fyrir þessa upphæð.
Á 10 árum, 1942-’51 hef-
ir alls verið grafið:
Skurðgröfur Vélasjóðs
32 að tölu (Vélasjóður
á nú 30 gröfur)..... 1.619.741 m, 6.100.866 rúmm.
Skurðgröfur ræktunarsam-
bandanna 1945—’51, 11
vélar .............. 547.089 m, 1.952.065 rúmm.
Skurðgröfur Nýbýlastjórn-
ar ríkisins, 1947-’51, 3
vélar (fjórða vélin bætt-
ist við 1952) .... 177.773 m, 809.648 rúmm.
En auk þess hafa skurð-
gröfur Vélasjóðs grafið
fyrir Nýbýlastjórn 1947
-’51 ............... 114.993 m, 551.011 rúmm.
Er sá gröftur innifalinn
í afköstum skurðgrafa
Vélasjóðs.
Aðrar grafvélar, 1947-
’51, 8 að tölu ........ 20.490 m, 126.253 rúmm.
lls grafið 1942-’51 .... 2.384.093 m, 8.988.852 rúmm.
II$í ■ y
Þannig er lengd skurðahna alls um 2.384 kílómetrar, er
það heldur lengra en siglingaleiðin frá Reykjavík til Kaup-
mannahafnar.
Ef reiknað er með meðalkostnaði við gröft með skurð-
gröfum Vélasjóðs hafa þessar framkvæmdir kostað alls kr.
19.858.945.00. Af því hefur ríkissjóður greitt sem framlag
um 8.427.469 krónur, en bændur um 11.431.476 krónur.
Meðalkostnaður á grafinn rúmm. reiknast kr. 1,44 1942, en
fer hækkandi í kr. 2,96 1951. Meðalverð árin 1942-’51
verður kr. 2,21 á rúmm. Þetta er afar mikil framkvæmd,
hvernig sem á það er litið. Mikið af því, sem búið er að
vinna að framræslu á þennan hátt kemur á næstu árum
smám saman að vaxandi notum, og myndar grundvöll að
þeirri auknu túnrækt, sem framundan er.
Fyrstu jarðýturnar.
Verkfæranefnd fær 2 hina fyrstu beltatraktora með jarð-
ýtum til landsins sumarið 1943, Intemational TD-9. Aðra
notaði nefndin til tilrauna, en hina keypti Sigfús Ofjörð, í
Norðurkoti í Flóa. Voru þetta fyrstu ýtumar, sem innlendir
menn unnu með hér á landi. Allir þekkja framhald þess við
ræktunars'.örf, vegagerð og margar aðrar framkvæmdir.
Kaup fyrstu ýtunnar voru ákveðin sumarið 1942, er
vinnubrögð og afköst skurðgröfunnar í Garðaflóa á Akra-
nesi komu í ljós. Hugmyndin var fyrst og fremst að nota
vélina við að dreifa ruðningum frá hinum vélgröfnu skurð-
um eða jafna þá, sem ræktunarvegi. Við það tók hin fyrsta
ýta til starfa 14. ágúst 1943. Síðar um haustið var unnið
með henni að vegagerð á Skorholtsmelum í Melasveit og
lagður hinn fyrsti vegarkafli, sem gerður var með jarðýtu
hjá Vegagerð ríkisins. Er það skjótast sagt, að not þessarar
vélar reyndust langt fram yfir það, sem Verkfæranefnd og
aðrir höfðu gert sér grein fyrir að líklegt væri, og þarf eigi
annað en að benda á, hve snar þáttur notkun slíkra véla er
nú, í fjölmörgum framkvæmdum vor, sumar og haust, og
samgöngum á vetrum. Nú eru til á landi hér rúmlega 200
beltatraktorar með jarðýlum, og af þeim eru sennilega nær
150 að verki við ræktunarstörf að meira eða minna leyti.
Verður ei með tölum talið liverju þessar vélar hafa af-
kastað.
Ræktunarsamböndin.
Búnaðarþing 1943 skipaði nefnd til að vinna „að rann-
sókn á framleiðslu landbúnaðarins og markaðsskilyrðum
fyrir landbúnaðarafuzðir“.
í nefndinni áttu sæti stjórnamefndarmenn Búnaðarfélags
íslands: Bjarni Ásgeirsson, Jón Hannesson og Pétur Ottesen,
og auk þeirra Jón Sigurðsson Reynistað og Hafsteinn Pét-
ursson Gunnsteinsstöðum.
Meðal tillagna og gagna sem nefnd þessi hafði til athug-
unar voru tvær þingsályktunartillögur frá Alþingi.
í febr. 1943 er samþykkt á Alþingi tillaga til þingsálykt-
unar um ráðstafanir til eflingar íslenzkum landbúnaði.
Flutningsmenn Brynjólfur Bjarnason, Kristinn E. Andrés-
son og Sigurður Guðnason. Fjallar hún mest um að fela Bún-
aðaffélagi íslands að rannsaka skilyrði til búsetu í landinu
með aukið þéttbýli fyrir augum, og sem undirbúning nýrrar
löggjafar varðandi landbúnaðinn.
Þann 15. des. sama ár er samþykkt á Alþingi önnur til-
laga til þingsályktunar svohljóðandi:
Efri deild Alþingis ályktar að skora á ríkisstjórnina að
hún feli Búnaðarfélagi íslands framkvæmd rannsókna, leið-
beiningastörf, nauðsynlega skipulagningu og undirbúning
lagasetningar. er lýtur að þeim málefnum landbúnaðarins,
er hér verða talin:
1. Víðtækum jarðvegsrannsóknum í helztu jarðræktar-
héruðum landsins, og skal jafnframt aflað yfirlits um
slærri og smærri mýrlendi, er vel þykja henta til fram-
ræslu, með tilliti til aðstöðu til verksins sjálfs, til
landsgæðanna og annai's, er máli skiptir. Skulu rann-
sóknir þessar jöfnum höndum gerðar á þeim stöðum,
er Búnaðarfélag íslands velur til athugunar, og þar
sem lireppabúnaðarfélög og aðrir hlutaðeigendur
æskja rarmsóknanna.