Íslendingur - 05.05.1954, Blaðsíða 4

4
ÍSLENDINGUR
Miðvikudagur 5. maí 1954

Kemur út
hvern miðvikudag.
Utgefandi: Útgájujclag íslendings.
Ritatjóri og ábyrgðarmaður:
Jakob Ó. PétuTsson, Fjólugötu 1
Sími 1375.
Skrifstofa og afgrciðsla í Cránufélagsgötu 4, sími 1354.
Skrifstofutími:
Kl. 10—12, 1—3 og 4—6, á laugardögum aðeins 10—12.
Prentsmiðja Björns Jónssonar h.f.
Kröíugöngur eða hersýningar
Hinn alþjóðlegi frídagur verkalýðsins, sem á seinni árum er far-
ið að nefna hátíðisdag allra launþega, er nýlega liðinn hjá. Þessa
dags er jafnan minnst með svipuðum hætti i einu og sama landi.
En á næsta misjafnan hátt í lýðfrjálsum löndum og löndum komm-
únismans.
í Vestrænum löndum, t. d. á Norðurlöndum, þar sem verkafólk
lifir við einhver fullkomnustu mannré'tindi, öryggi og launakjör,
er til þekk.'st, setur „kröfugangan“ sérstakan svip á daginn, þar sem
verkafólkið ber áletruð spjöld, þar sem krafizt er hækkaðra launa,
styttri vinnutíma o. s. frv. En í löndum kommúnismans, þar cem
verkafólkið semur ekki um kjör s'n heldur fær þau skömmtuð af
ríkisvaldinu og þar sem verkföll og allar kröfur um bætt kjör eru
landráð, — þar hefst hinn mikli hátíðisdagur verkamannsins á ctór-
kostlegum hersýnlngum. Þar er verkamanninum strax bent á, þegar
hann kemur út á götuna að morgni, hvers hann megi vænta, ef hann
léti í Ijósi óskir um hærri laun, styt'.ri vinnutíma og lækkað verð-
lag á nauðsynjum, t. d. að verðlag á neyzluvörum yrðu færðar eitt-
hvað til samræmis við það, sem tíðkast í „auðvaldsrikjunum“. A
þetta er Sovét-verkamaðurinn minntur reglulega ár hvert, á hátíðis-
degi sínum, ■— og oftar, sé þess þörf, eins og sýndi sig í Austur-
Þýzkalandi 17. júni í fyrra. Og meðan aðdáendur hins kommúniska
harðræðis og hernaðaranda bera spjöld sín um borgargötur lýð-
ræðisríkjanna með kröfunni um frið, fara stærstu hersýningar ver-
aldar fram á Rauða torginu í Moskva.
Atvinnuöryggið fyrir mestu.
Hér á landi hefir afkoma verkamannsins verið betri undanfarna
mánuði en löngum áður. Atvinnuöryggið s.l. ve'.ur meira en marga
undanfarna. Dýrtíðinni haldið í skefjum. Ráðstafanir gerðar af
stjórnarvöldum og Alþingi til stórkostlegra atvinnuframkvæmda í
landinu mörg ár fram í tímann. Ný skattalöggjöf sett, er eykur per-
sónufrádrátt og veitir ívilnun þeim, sem leita þurfa sér atvinnu í
fjarlægð frá heimili sinu, o. s. frv. Samt sem áður hafa verkalýðs-
félögin tekið upp baráttu fyrir því að mega segja upp kjarasamn-
ingum með eins mánaðar fyrirvara, þvert ofan í þær venjur, cem
viðurkenndar eru jafnt af verkamönnum sem atvinnurekendum
flestra þjóða. Látið er í það skína, að uppi séu fyrirætlanir um að
rýra enn kaupmátt krónunnar með nýrri gengislækkun. Sýnilegt cr
þó þeim, sem litið geta raunsætt á málin, að ekkert er líklegra til að
kalla yfir okkur nýja gengislækkun en nýjar launadeilur eftir góð-
an vinnufrið í hálft annað ár. Fyrir nýjum kaupdeilum hafa heldur
ekki verið færð önnur rök en nokkurra aura verðhækkun á pakka
af Brazil.ukaffi, og þótt önnur vörutegund lækki i verði, þykir ekki
ás’æða til nýrra kjarasamninga. Og þvi minni ástæða er hér á landi
til næstum fyrirvaralausra uppsagna á kjarasamningum, að við
búum við vísitölukerfi, þannig að kauplagsvísitalan stendur jafnan
í ákveðnu hlutfalli við framfærsluvísitölu.
Blöðin hafa skýrt frá því, að atvinnustéttir, sem búa við einhver
hin beztu kjör um laun og vinnulíma, sem hér þekkjast, segi nú upp
samningum með kröfu um styttan vinnutíma. Fjölmörg verkalýðs-
og sjómannafélög hafa og sagt upp samningum frá 1. júní n. k.
Einn þýðingarmes’á atvinnuvegif þjóðarjnnar, togaraútgerðin,
berst nú í bökkum, svo að leggja hef.r mátt togurum við landfestar
sakir mannfæðar. Ef ofan á það ástand á að bæta vinnudeilum, er
hætt við, að hið tiltölulega góða atvinnuöryggi, sem verkafólk
hefir búið við undanfarna mánuði, sé úr sögunni, en atvinnuleysi
komi í staðinn. Sé það hins vegar alvara þeirra blaða, er helzt telja
sig berjast fyrir hagsmunum verkafólks, að 1. maí eigi að vera
sigurdagur „í haráttu alþýðunnar fyrir atvinnu og fyrir velmegun“,
eins og Verkamaðurinn heldur fram, þá eru nýjar vinnudeilur ekki
sigurstranglegar til að ná því marki. Hærra kaup en atvinnuvegirnir
þola eykur ekki atvinnu fólksins, slyttur vinnut.'mi heldur ekki vel-
megun þess.En um það mun enginn tgreiningur, að einmitt atvinnu-
öryggið sé undirstaða þeirrar velmegunar, sem hver þjóðfélags-
þegn á að geta búið við.
kvenna
Hvernig á að nota klór og bleikivatn?
Matlhíasarhús aftur á dagslcrá. —
Bréf Jónasar Jónssonar til bœjar-
stjórnar. — Erindinu vel tekið í
bœjarsljórn. — Bréf um barna-
leikvöllinn á Oddeyri.
FYRIR TÆPUM þremur árum var
rætt um það hér í b.aðinu. að bærinn
Hvað æ’.li þær húsmæður séu
margar, sem nota klór eða bleiki-
vatn á þvottinn slnn og sem í raun
og veru vita, hve sterk þau efni
eru, er þær hafa handa á milli og
hvaða áhrif þau hafa á þvottinn.
Þess. efni eru hvort íveggja mjög
sterk og þarf nokkra kunnáttu til
að nota þau á léltan hált, þannig
að gera ekki meiia ógagn með
þeim heldur en gagn. Któr eða
bleikivatn má aldrei iáta í málm-
ílát, þv. að þau leysa upp alia
málma. Það má heldur ekki lála
með sóda eða salmiaki og siðan
skolað vel á eftir.
Kolfinna.
BletHr í ullarefni.
Einn af hinum mörgu kostum
ullarefnis er sá, hve til.ölulega
auðvel; er að ná úr því bleitum.
Það verður aðeins að hafa það
hugfast, að ekki má nota bleikju-
vatn eða önnur efni, sem inni-
halda klórkalk til að ná úr því
bletlum, þ. e. þau skilja eftir í ull-
arefninu gula bletti, sem ekki nást
(eða bær og iíki) keypti húseignina
Sigurhæðir á Akureyri, hið gamla í-
búðarhús stórskáldslns Matth.'asar
Jochumssonar, og kæmi þar upp „Matt-
hía arsafni" i likingu við þau minja-
söfn, er ýmsar aðrar þjóðir varðveita
um ástsælustu skáld sín og rithöfunda.
Var þá gengið út f.á því, að a. m. k.
skrifstofa skáldsins yrði sérs.aklega út-
búin sem líkust því, er hún var, þegar
það orti inörg sinna beztu ljóða og
sálma, sem lifa munu á vörum þjóðar-
innar áratugi eða aldaraðir. Mætti því
ekki ceinna vera að hefja söfnun á
gömlum húsmunum skáldsins, sem vera
mundu dreifðir meðal afkomenda þess
víðs vegar um land.
Óskað var eftir umræðum um málið,
en af þeim varð lítið cða ekki. Málinu
sýnt fuilkomið tómlæti, þar til nú fyr-
ir nokkrum dögum, að bæjarstjórn Ak-
ureyrar berst all-ýtarlegt bréf frá Jón-
asi Jónssyni fyrrv. ráðherra, þar sem
bann tekur mál þetta upp, en áður
mun hann hafa hreyft þeim tilmælum
við afkomendur skáldsins, að þeir
greiddu þe sari hugmynd götu með því
að leggja fram það af húsmunum
skáldsins, sem enn væru við 1 ði í eigu
þeirra.
í BRÉFI SÍNU getur Jónas um hlið-
,tæð söfn erlend s, svo sem Göethe- og
Schillcrs-húsin í Weimar, Runebergs-
safnið finnska. Andersenshúsið í Od-
in e, bæ Bjö.-nstjeme Björnssons,
Aulestad í Noregi, og hver helgidómur
þessi söfn séu viðkomandi Jijóðum. Þá
■ninnist liann á, hvernig hugsa megi
>ér framkvæmd málsins. Akureyrarbær
kaupi húsið Sigurhæðir og beiti cign-
irnámi, ef til þurfi. Síðan segir hann:
„GAMLIR MENN OG KUNNUGIR
vita glögglega um alla húsaskipun eins
ng hún var á síðustu árum skáldsin-,
ng er auðvelt að breyta húsinu í það
horf. Síðan væri eðlilegt að lcita til
Alþingis og gefa því kost á að leggja
fram helming af kaupverði hússins.
En hvernig sem sú málaleitan færi,
má kalla það smáatriði fyrir bæ, sent
gerir út mörg skip og á verksmiðjur
sem græða og tapa stórfé árlega eftir
því sem atvinnurekcturinn gengur.
Slíkur bær getur vel staðizt að kaupa
gamalt timburhús, sem þar að auki
mundi verða bænum drjúg tekjulind.
Þá yrði leitað til frænda og samvis'ar-
manna skáldsins cftir hlutum úr húsi
hans, þe'rra sem enn eru tll. Vitað er
um, að allmargir slíkir hlutir eru í
cigu manna á Akureyri og hjá frænd-
fólki Matthíasar annars staðar á land-
Framh. á 5. siðu
ullar- eða silki-íalnað eða fatnað,
sem saumaður er með silkilvinna,
liggja í klórupplausn, því að klór-
ið eyðiieggur allan slíkan fatnað-
Þegar klór er notað, er það hrært
út með dálitlu sjóðandi vatni og
síað, þynnt síðan með volgu
valni. Hæfilegt er að nota ^4
bolla af þurru klóri í ca. eina fötu
af volgu valni. Þvotturinn, sem
lagður er í, á að vera hreinn og
blautur og má liggja . 1—4 klst.,
hreyfður til öðru hverju á meðan,
látinn í hreint vatn og skolaður
vel. Til þ ess að ná klórlykt.nni er
bezt að hengja þvottinn út. Einn-
ig er gott að láta þvoltasóda cða
salmíakspíritus saman við skol-
vatnið til þess að taka lyktina. Ég
er hræddur um að margar hús-
mæður sjóði þvottinn til þess að
ná lyktinni, en það má ekki undir
nokkrum kringumstáiðum gera,
vegna þess að klórið virkar því
meira sem vatnið er hei'ara og
slílur því þvottinum alltof mikið.
Það er ekki víst, að það komi
fram á þvottinum strax, þó það
geti l.ka komið fyrir, að flíkurn-
ar eins og drafni í sundur eftir
einn lil tvo þvo'ta. Það getur al-
veg eins verið, að skemmdirnar
komi fram í því að rýra endlng-
argildi falanna og það oft svo, að
munað geiur mörgum árum að
flíkin hefði gelað enzt lengur. —
Bleik.vatn er sterkara en klór
vegna þess að í það er blandað
sóda og einnig er það notað heitt.
Það er auðvell að búa (il heima,
°g er hér uppskrift af því: 50 gr.
þvotlasódi er leystur upp í 3 dl-
af sjóðandi v-alni, og í öðru lagi
er 25 gr. af klórkalki hrært út í 7
dl. af köldu vatni. Báðar upp-
lausnirnar eru síaðar saman í
emaillerað eða tréílát, látið botn-
falla, leginum hellt ofan af og
botnfallið skili'ð eftir, blandað til
helminga með sjóðandi vatni. þeg-
ar það er notaið, að öðrum kosti
er það sett á dökkar flöskur, ó-
blandað og gej mt þar til það er
notað.
Með þessu er gott að ná kaffi-
og te-blettum, áva xtabletlum, ýms-
um litarblettum og til þess að
gera einstök stykki, sem eru mjög
Ijót eða illa farin, falleg aftur.
Þvotlurinn má «kki liggja í bleiki-
vatninu lengui en hálftíma, og
gæta skal of‘ að honum og hreyfa
hann til á meðan. Ef aðeins cr um
einstaka bletti :ti'S ræða eru aðeins
bletlirnir settir ofan í. Sett í vatn
úr.
Venjulegum blettum úr ullar-
efni má ná úr með eftirtöldum að-
ferðum:
Blóði — með köldu vatni.
Bleki — með köldu vatni, síð-
an er bletturinn nuddaður með
sítrónsýru-krislalli og skolaður á
eftir úr vatni.
Kajfi — næst bezt úr með gly-
ceríni. Bletturinn er vættur og
nuddaður og síðan, að stundar-
fjórðungi liðnum, þveginn úr
sápuvatni.
Líkjör — með volgu vatni.
Eg8Íum — með köldu vatni.
Ef heitt va'.n er borið á nýjan
eggjablett hleypur eggið og sezt
í hina eins'öku þræði efnisins,
svo að næstum ómögulegt er að
ná þeim úr.
VísnaMlknr
Ifér koma nokkrar nýjar vor-
vísur eftir Bjarna frá Gröf:
Jökli hrindir jörðin fríð,
jakar synda ána,
fjölga rindar fjalls í hlíð,
fag.ir tindar blána.
Vor;ð hlær um völl og hól,
vakir blærinn þýði,
verður að færa valdastól
vetur hærufríði.
Blíðu Ijósi blað á grein
bráðum hrósað getur.
Birtist rósin björt og hrein,
berst að ósi vetur.
Lautarbolla lítil gtrá
Ijósi kollinn baða.
Karlar rollum kveða hjá,
krakkar í pollum vaða.
Fuglar hreiður fela í mó,
frjálsir eyða degi,
upp til heiða, út við sjó,
eiga breiða vegi.
Grænkar land við gylhan sæ,
gcislum blandast rálin,
ljósið andar lífsins blæ,
léltast vandamálin.
Græðir niargt hið góða vor,
gleymist hjartakalinn,
þá er bjart um bóndans spor,
blómaskart og dalinn.