Vísbending - 18.07.2008, Blaðsíða 4

Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Benedikt Jóhannesson
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23,105 Rvík.
Sími: 512 7575. Myndsendir: 561 8646.
Net fang: visbending@heimur.is.
Blaðamaður: Kári S. Friðriksson.
Prentun: Guten berg. Upp lag: 700 eintök.
Öll réttindi áskil in. © Ritið má ekki afrita
án leyfis út gef anda.
Aðrir sálmar
4 V í s b e n d i n g • 2 6 . t b l . 2 0 0 8
Forseti Íslands flutti ræðu til heiðurs þegar Steingrímur Hermannsson
varð áttræður: „Leiðir okkar lágu fyrst
saman fyrir röskum fjórum áratugum
þegar Eysteinn taldi rétt að við ræddumst
við reglulega. Sátum svo tveir með vöfflur
og þeyttan rjóma á efstu hæð Hótels
Sögu, í Bændahöll. ... Þarna sátum við
ungir mótaðir af menntun á Englandi
og í Bandaríkjunum og ræddum framtíð
Íslands, stöðu flokksins, verkefnin
sem einkenndu Viðreisnarárin. Það
væri gaman að eiga nú í fórum sínum
upptökur af orðræðunum, geta rifjað
upp í ljósi þess sem síðar varð hvað okkur
lá þá á hjarta, hvernig þessir tveir ungu
menntamenn mátu Framsóknarflokkinn.
Eysteinn átti sér þá ósk þegar hann lét af
formennskunni árið 1968 að við tækjum
báðir sæti í æðstu stjórn flokksins, taldi
fyrir bestu að fá unga menn með slíkan
bakgrunn, baráttuvilja og nýja sýn í
forystuna. Eftirmaður hans var hins vegar
á annarri skoðun, vildi ekki taka áhættuna
af að hafa okkur of nærri sér. ...
Það sýnir best hve lengi býr að fyrstu
gerð, traustinu sem fyrrum var skapað,
að sumarið 1988 þegar Steingrímur var í
sjóferðinni með Þorsteini og Jóni Baldvin
skyldi ég ákveða að fara á fund hans í
utanríkisráðuneytinu við Hverfisgötu
til að tjá honum í trúnaði að ég teldi
þjóðinni fyrir bestu að ný ríkisstjórn tæki
við undir forsæti hans. ... Ríkisstjórn
Steingríms Hermannssonar 1988–1991
... tókst að ... skapa víðtæka þjóðarsátt
um stöðugleika og batnandi lífskjör.
Margir hafa á síðari árum reynt að eigna
sér þessa Lilju, ýmsum skáldum ætlaður
kveðskapurinn, en staðreyndirnar tala
sínu máli. Það var forsætisráðherrann
Steingrímur Hermannsson og samráð-
herrar hans sem leiddu Ísland út úr
ólgusjó verðbólgunnar og inn á nýjar
lendur þjóðarsáttar. Auðvitað var atburða-
rásin hönnuð á þann veg að sviðsljósið
beindist oft að öðrum þegar áföngum
var náð. Í því fólst stjórnviskan og
Steingrímur átti hana í ríkum mæli.
Hann vissi að ef ætti að festa þjóðarsátt
í sessi yrðu forystumenn stéttarsamtaka
að fá sitt svigrúm, jafnvel heiður og
dýrðarljóma.“ bj
Heiður og dýrðarljómi
að beita aðgerðum sem auka eftirspurn á
meðan framboð er fast.
Vaxtabætur, leigubætur, meiri sam-
keppni, lægri vextir og aukinn kaupmáttur
gera það ekki að verkum að fleiri hafi efni á
húsnæði, heldur einungis að meira fjármagn
keppi um sama húsnæði. Þegar yfirvöld
reyna að auðvelda fólki að eignast húsnæði
hafa þau því aðeins haft áhrif á það hverjir
fá það og í leiðinni gert Íslendinga að einni
skuldsettustu þjóð í heimi. Fólk verður
sífellt lengur að borga af húsnæðislánum og
stærri hluti tekna þess fer í afborganir. Samt
hafa fermetrar á mann ekki aukist í sama
mæli. Ef markaðurinn yrði gerður frjálsari
er ekki þar með sagt að bólumyndun, eins
og hefur myndast á íslensku húsnæðisverði,
geti ekki átt sér stað á markaði. En
jafnvægisverðið, það verð sem fasteignaverð
sveiflast í kringum, væri minna.
Kostnaður vegna
ríkisafskipta
Í einni könnun var tekinn fyrir 21 hús-
næðismarkaður sem var skipt í tvo hópa
eftir frjálsræði. Á 12 mörkuðum var
húsnæðisverð tíu prósent eða hærra yfir
samanlögðum byggingarkostnaði og lóðar-
verðs. Það voru nákvæmlega sömu 12
markaðir sem voru í hópnum með minna
frjálsræði. Á Íslandi er þetta hlutfall
augljóslega meira en 10%. Í sumum
tilvikum í könnuninni var húsnæðisverð
allt að 50% dýrara og í einu dæmi, í
Manhattan, var það tvöfalt dýrara. Samt er
næg samkeppni þar.
Afleiðingar ríkisafskipta eru hátt
íbúðarverð. Sífellt erfiðara verður fyrir
lágtekjufólk að kaupa fasteign og margir
bregða á það ráð að flýja þetta háa
verð og fara til nágrannabæja eins og
Reykjanesbæjar, Akraness eða Hveragerðis.
Íbúar utan af landi sem búa við sífellt
verri atvinnutækifæri eiga erfitt með að
flytja í bæinn út af háu verði á íbúðum.
Dýrt húsnæði þýðir ekki einungis að færri
en ella hafi efni á að kaupa hús heldur
einnig að þeir sem hafa efni á að kaupa
fá minni íbúðir fyrir peningana. Annar
ókostur er að þéttleiki borgar er töluvert
minni en ella.
Nýtt húsnæði er aðallega að finna í
útjaðri höfuðborgarsvæðisins á meðan
gömul hús í miðbæ Reykjavíkur grotna
niður. Eigendur fasteigna fara vísvitandi
illa með þær í von um að fá að rífa þær og
byggja stærri og flottari hús. Hvort sem
menn vilja vernda gömul hús eða ekki, þá
gefur einbeittur vilji fjárfesta sterklega til
kynna að framboðinu sé haldið niðri. Ef
þéttleiki borgarinnar væri meiri gæti það
líka haft jákvæð áhrif. Bensínkostnaður
yrði til dæmis lægri og fleiri gætu farið um
á hjóli. Kostnaður væri líklega minni við
vegi, skolp og almenningssamgöngur. Það
á þó ekki að handstýra þéttleika byggðar
því of mikill þéttleiki getur verið galli.
Frjáls markaður er tæki sem við höfum til
að ákvarða „besta“ þéttleika byggðar.
Aðlögun
Erfitt er að eyða þeirri skekkju sem nú
þegar er komin á skipulagið. Margir ein-
býlishúsaeigendur myndu mótmæla því að
reist yrði blokk á næstu lóð við hliðina á
húsi þeirra. Þegar fólk kaupir fasteign gerir
það ráð fyrir að umhverfið muni standa
óbreytt. Ný blokk á næstu lóð myndi
því rýra verðmæti eignarinnar töluvert.
En eins og með opnu svæðin hafa fæstir
íbúðareigendur borgað „rétt“ verð fyrir
útsýnið, því að útsýni fyrir eitt heimili getur
meðal annars þýtt að engin blokk verður
byggð. Fyrir slíka blokk væru ef til vill
margir til í að borga vel. Því myndi rétt verð
fela í sér fórnarkostnaðinn við að blokkin
yrði ekki byggð. Þannig hjálpa þröngar
skorður sem ríkið setur á fasteignamarkaði
þeim efnuðu á kostnað þeirra sem minna
mega sín. Til lengri tíma er dýrt að aðhafast
ekkert. Haldist hlutfall af tekjum sem fer
í eigin húsnæði jafnhátt eða hærra en nú
mun raunverulegur hagvöxtur verða minni
en ella. Þá er ótalinn kostnaður við að fara
yfir hverja smábreytingu sem fólk vill gera
á húsum sínum.
Hækkandi fasteignaverð verður til
þess að stjórnmálamenn líta vel út, því
svo virðist sem almenningur sé að verða
ríkari en áður en lækkun húsnæðis hefur
þveröfug áhrif. Fólkinu í landinu finnst það
vera fátækara en áður, jafnvel þótt það gæti
eytt stærri hluta ráðstöfunartekna sinna í
annað en húsnæði. Ef húsnæðisverð lækkar
hratt er hætta á að þeir sem skulda mikið í
íbúðum sínum verði gjaldþrota. Íbúðarverð
hefur hækkað út af hömlum yfirvalda.
Bæjaryfirvöld ættu að selja allar sínar
lóðir einkaaðilum ásamt því að veita fullt
frelsi um hvað menn megi byggja á eigin
lóð . Þeir meta það hvenær og hvort skuli
byggt á lóðinni. Hvort það skuli fara undir
íbúðarhúsnæði eða skrifstofuhúsnæði eða
kannski blöndu hvors tveggja. Þetta meta
einkaaðilar eftir því hvar þeir fá mest fyrir
peningana. Þannig verður það húsnæði
byggt sem eftirspurnin er mest eftir, líkt
og gildir almennt á frjálsum markaði.
Þeir sem hagnast mest á auknu frelsi er
fólk með litla peninga á milli handanna,
einstæðar mæður, ellilífeyrisþega og
nemendur. Aukið frelsi mun bæta velferð
fólks. ksf
framhald af bls. 3