Vísbending - 03.10.2008, Blaðsíða 4

4 V í s b e n d i n g • 3 7 . t b l . 2 0 0 8
framhald af bls. 1
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Benedikt Jóhannesson
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23,105 Rvík.
Sími: 512 7575. Myndsendir: 561 8646.
Net fang: visbending@heimur.is.
Prentun: Oddi. Upp lag: 700 eintök.
Öll réttindi áskil in. © Ritið má ekki afrita
án leyfis út gef anda.
Aðrir sálmar
Atburðir undanfarinna daga hafa ekki orðið til þess að auka traust
almennings á þeim sem hæst tala. Það
sem sagt er einn daginn stangast á það
sem fram kemur næsta dag. Sumt er
skiljanlegt. Aðstæður hafa breyst mjög
hratt og sumir hafa sagt það sem þeir
vissu sannast á þeirri stundu sem orðin
voru mælt. Ekkert er við slíku að segja.
Aðrir eru í þeirri aðstöðu að orð þeirra
hafa mikla vigt og ef þeir segja frá því
sem þeir vita sannast og réttast flýta
þeir því að alvarlegar afleiðingar komi
fram. Þar með má telja forsætisráherra
og seðlabankastjóra. Bankastjórinn
getur starfs síns vegna þagað og þarf
ekki að skýra ákvarðanir fyrr en eftirá.
Ráðherrann er í miklum vanda. Ef
hann þegir er hann sakaður um að leyna
upplýsingum, segi hann satt veldur hann
óróa og ef hann skrökvar missir hann
trúverðugleika. Staðan er þannig að allir
kostir hans eru slæmir. Líklegast er skást
fyrir hann að tala en segja ekki neitt.
Þetta stundar hann nú reglulega.
Formaður stjórnar Glitnis ber líka
ábyrgð. Ekki bara gagnvart sínu félagi
og stærstu eigendum heldur öllum
almenningi. Menn eiga afar erfitt með að
skilja hvers vegna aðgerðir eru samþykktar
í fyrstu andrá, jafnast á við níðingsverk
í þeirri næstu, en hluthafar svo hvattir
til þess að samþykkja þær í lokin. Um
orð einstakra hluthafa er lítið að segja.
Yfirleitt hafa beisk orð meira vægi sem
þau eru notuð sparlegar. Ef þeim er úðað
yfir þjóðina í mykjudreifurum vekja þau
hvorki virðingu né vorkunn.
Álitsgjafar eru í vanda staddir. Ef
þeir njóta trausts er hlustað á hvert orð
sem þeir segja á óróatímum. Þjóðin
vill vita hvað er að gerast. Þegar þeir
segja umbúðalaust frá vandanum
kalla þeir yfir sig reiði þeirra sem við
erfiðleikana fást og valda á sama tíma
óróa almennings. Vandinn er kannski sá
að þegar allt virtist leika í lyndi heyrðust
fáar aðvörunarraddir. Menn þorðu ekki
að segja sannleikann. Ekki bara vegna
þess að eigendur fjármagns voru sterkir
og hefðu gert lítið úr slíkum spekingum
heldur ekki síður fyrir þá sök að allur
almenningur hefði haldið að sá sem ekki
dansaði með væri flón. bj
Ekkert að segja?
gagnvart sjóðfélögunum. Lífeyrissjóðir eru
ekki nein skiptimynt sem hægt er að leika
sér með í refskák stjórnmálamanna. Gangi
kapallinn hins vegar upp og krónan styrkist
á ný er það mjög sterkur leikur að selja
erlendar eignir einmitt nú. Hér í blaðinu
hafa áður verið færð rök að því að eðlilegt
raungengi krónunnar ætti að samsvara
gengisvísitölu nálægt 140 stigum. Gengi
erlendra gjaldmiðla gagnvart krónunni
hefur nú verið fest tímabundið í 175.
Er Evrópusambandið allt
annað mál?
Aðilar vinnumarkaðarins vildu koma að
lausn málsins. Hluti af tillögum þeirra var
að ríkisstjórnin setti fram skýra yfirlýsingu
um að teknar yrðu upp viðræður
um aðild að Evrópusambandinu og
myntbandalaginu. Þeim hefur löngu orðið
ljóst að íslenska krónan er ekki traustur
gjaldmiðill. Nokkrir stjórnmála- og
embættismenn hafa neitað að viðurkenna
þetta og talið að hún væri einmitt það sem
þjóðin þyrfti til þess að geta lagað sig að
breyttum aðstæðum. Spyrja má hvers vegna
hvers vegna allt stjórnmálalíf snúist um að
útvega erlendan gjaldeyri fyrst krónan er
svona góð. En það er aulafyndni rétt eins
og hjá tveimur íslenskum bankamönnum
sem settu fyrir skömmu fram „gamanmál“
um hvort evrusinnar á Íslandi héldu ekki
að alþjóðlega bankakreppan væri krónunni
að kenna.
Öllum almenningi er nú ljóst að
ekki er hægt að búa við gjaldmiðil sem
enginn hefur áhuga á að kaupa eða eiga.
Peningakerfið er enn lokaðra hér en annars
staðar á Vesturlöndum vegna þess að fólk
á erfitt með að fá nauðsynlega gjaldeyri til
viðskipta, námsdvalar erlendis og ferðalaga.
Þetta ástand er krónunni að kenna og það
myndi róa almenning ef forystumenn í
Sjálfstæðisflokknum hættu að berja höfðinu
við steininn og viðurkenndu að þeir
hefðu haft rangt fyrir sér í gengismálum.
Vandinn leysist ekki skyndilega þó að þessi
ákvörðun sé tekin. Það er langur vegur
frá því að Íslendingur uppfylli skilyrðin
fyrir upptöku evru. Yfirlýsingin um að
samninga verði leitað myndi hins vegar róa
þjóðina. Slíkur samningur yrði auðvitað
borinn undir þjóðaratkvæði. Ef þjóðin
fellir hann í slíkri atkvæðagreiðslu færist
ábyrgðin af stjórnmálamönnum yfir á allan
almenning.
Þess vegna er Evrópusambandsaðild
ekki allt annað mál, þó að það sé auðvitað
ekki nein skyndilausn á þeim vanda sem
nú er við að etja. Þjóðin þarf að trúa því
að leitað sé varanlegra lausna sem dugi í
framtíðinni.
Á að láta bankana rúlla?
Í lok september ákvað ríkið að kaupa Glitni
á 84 milljarða króna. Sú ákvörðun var og
verður umdeild en smám saman hefur orðið
ljóst að kostir ríkisins voru ekki margir.
Hefði verið ákveðið að lána bankanum er
enginn vafi á því að Seðlabankinn hefði
orðið að svara öðrum íslenskum bönkum
með sama hætti gegn hliðstæðum veðum.
Með því að kaupa hlutabréf í bankanum
horfir málið öðru vísi við. Sérhver
hlutabréfakaup verða sjálfstæð ákvörðun. Í
síðasta tölublaði Vísbendingar var um það
rætt með hvaða hætti bankinn hefði verið
verðmetinn í þessu viðskiptum en nú er
komið í ljós að engin vísindi voru á bakvið
verðið og prósentuna sem keypt var.
Kaupþing fékk lán í Seðlabankanum
gegn veði í FIH-bankanum danska. Sumir
hafa talið þetta sýna mismunun milli
banka. Svo er þó alls ekki því að FIH hefur
verið afar traustur banki og mun sterkari
eign en lán með veði í íslenskum bílum.
Nú eru uppi hugmyndir um að Glitni
verði þrátt fyrir allt gerður gjaldþrota.
Menn vilja með öðrum orðum að ríkið
hætti við samninginn og finni sér ástæðu
til þess að losna út úr kaupunum. Eigendur
Glitnis og bankaráðsformaður, sem fyrir
skömmu töldu tilboð ríkisins jafnast á við
stærsta bankarán sögunnar, keppast nú við
að sanna að ríkið sé bundið af samningum
þeim sem áður voru sagðir svo svívirðilegir.
Ákvarðana er þörf
Vandinn hér á landi er örugglega meiri en
vera þyrfti vegna þess að bæði bankarnir,
eigendur þeirra, eftirlitsaðilar og stjórnvöld
fóru allt of seint af stað. Við því verður ekki
gert úr því sem komið er. Nú er mikilvægast
að menn vinni eftir áætlun sem heldur vatni
og hefur tiltrú almennings og lánadrottna.
Samkvæmt frumvarpi ríkisstjórnarinnar
verður fjármálaeftirlitið með Jón Sigurðsson
í forsvari stjórnandi aðgerðanna. Líklega
hefur engum íslenskum embættismanni
verið falin jafnmikil ábyrgð áður.
Auðvitað gerir það ástandið enn
erfiðara en ella að enginn veit hvað gerist í
útlöndum. Það leysir ekki vandann að fara
í fýlu vegna þess að ekki var hægt að tala
við alla fyrst. Á slíkum tímum er það ekki
ráðlegt að slíta stjórnarsamstarfi eða varpa
á dyr þeim fáu mönnum sem þora að taka
ákvarðanir.