Vísbending - 13.02.2009, Blaðsíða 2

2 V í s b e n d i n g • 7 . t b l . 2 0 0 9
Hver drap Kaupþing?
Í nóvember síðastliðnum hélt fyrrver-andi stjórnarformaður Kaupþings, Sigurður Einarsson, erindi í Stokk-
hólmi. Fyrirlesturinn nefndi hann: The
Kaupthing Murder Mystery. Í honum fór
hann yfir hvað hefði valdið falli bankans.
Sumt af því hefur komið fram annars
staðar en þó er fróðlegt að rýna í skoðanir
stjórnarformannsins sem er greinilega
ekki á sömu skoðun og Svíinn Mats
Josefsson sem nýlega skilaði af sér skýrslu
um íslenska bankakerfið. Josefsson sagði:
„Allar viðskiptaákvarðanir í bönkunum
voru teknar af bankastjórum og stjórnum
bankanna. Þess vegna tel ég að enginn
bankanna geti frýjað sig ábyrgð. Þeir
vilja kannski kenna öðru um. Það
gætu verið endurskoðendur. Það gæti
verið Fjármálaeftirlitið. Það gæti verið
ríkisstjórnin. Það gæti verið nánast hver
sem er. En að mínum dómi væri það engin
afsökun til að axla ekki ábyrgð. Þegar allt
er talið er ábyrgðin ætíð þeirra.“
dæmis hafi komið fram í tryggingum
einstakra á þjóða á innlánsreikningum
sinna banka.
Alþjóðleg bankastarfsemi á Íslandi
hafi ekki bara byggst á litlum gjaldmiðli
heldur minnsta gjaldmiðli í heimi.
Íslenski seðlabankinn hafi ekki byggt upp
nægilegan gjaldeyrisforða til þess að geta
tryggt lausafé ef áföll dyndu á.
Á meðan einkamarkaðurinn hafi keppst
við að byggja upp alþjóðlegt fjármálakerfi
hafi íslenska ríkið farið á hraða snigilsins.
Ekkert hafi gerst í utanríkismálum til
þess að taka upp alþjóðlega mynt. Ísland
hafi verið einangrað í alþjóðasamfélaginu
þegar það þarfnaðist stuðnings. Besta
leiðin til þess að endurvinna traust á
hagkerfinu væri að sækja um aðild að
Evrópusambandinu eins og Svíar og
Finnar hafi gert á tíunda áratugnum.
Sigurður segist hafa varað við því frá
árinu 2003 að íslenska krónan hafi verið
of hátt skráð, að Seðlabankinn þyrfti að
safna gjaldeyrisvarasjóði og að ekki gengi
að hafa viðvarandi viðskiptahalla. Vegna
hárra vaxta Seðlabankans hafi íslenskir
fjárfestar hugað meira að skammtíma- en
langtímafjárfestingum. Útlendir braskarar
hafi laðast að háum vöxtum og hugsað
með sér að þeir myndu ná að forða sér úr
landi áður en að hruninu kæmi. Einhverjir
aðrir sætu uppi með Svarta-Péturinn.
Eins og eiturlyfjafíkn
Vegna hávaxtastefnu Seðlabankans
löðuðust útlendir fjárfestar að íslensku
krónunni. Hún hækkaði enn meira
í verðgildi og lækkaði þannig verð á
innfluttum vörum og vann að þessu leyti
gegn verðbólgu. Hins vegar hafði hún
ekki áhrif á innlent verðlag eins og að var
stefnt og vextir urðu enn að hækka í eins
konar vítahring. Sigurður segir:
„Ég held því ekki endilega fram að
Seðlabanki Íslands hafi staðið sig illa,
heldur að hugmyndin um gjaldmiðil
fyrir 300 þúsund manns var vonlaust
markmið. Alveg eins og Ísland stendur
ekki hlutfallslega betur í bílaframleiðslu
en umheimurinn stendur landið ekki
betur í framleiðslu gjaldmiðils en aðrir.
Með sama hætti og við flytjum inn bíla
hefðum við átt að taka upp einhverja aðra
mynt. Evran með fullri aðild að ES er
augljós kostur.“
Gordon og Davíð
Sigurður rekur í nokkrum liðum hvernig
íslensk yfirvöld hafi gert mörg mistök.
Hann hafi ekki vitað af þjóðnýtingu
Glitnis fyrirfram en hafi strax varað við
því að hún hefði dómínó-áhrif. Ekki hafi
verið hlustað á þau orð. Ríkið hafi haldið
að Glitnir fengi sömu lánshæfiseinkunn
og ríkið við yfirtökuna. Þvert á móti
hafi lánshæfi ríkisins hrunið við þessa
ákvörðun.
Neyðarlögin hafi verið flaustursleg og
beinlínis sett íslenska innistæðueigendur
í forgang yfir útlenda. Því hafi verið
ástæða til þess fyrir Breta að óttast um
að fjármunir yrðu fluttir frá London.
Bankastjóri Seðlabankans hafi lýst því yfir
í sjónvarpi að skuldir í útlöndum yrðu
aðeins að litlu leyti greiddar.
Þáttur Gordons Brown í falli Kaupþings
gleymist ekki. Í stað þess að nýta sér
möguleikann á því að þjóðnýta Singer
og Friedlander hafi hryðjuverkalögum
verið beitt með skelfilegum afleiðingum.
Innistæður hafi verið færðar til ING
Direct. Viku seinna hafi ING fengið 10
milljarða evra innspýtingu frá ríkinu. Það
sýndi að bankar frá litlu myntsvæði geti
aldrei keppt við banka stórþjóðanna á
jafnréttisgrundvelli. Af þessu eigi menn að
læra eftirfarandi lexíu: „If you can’t beat
them, join them.“
Ánægður með Kaupþing
Sigurður rakti hvað bankinn hefði gert
til þess að verja sig fyrir gengisáhættu
og verðbólgu á Íslandi. Þetta hafi
þó ekki nægt til þess að standa af sér
óveðrið. Hann segir að sérfræðingar í
áhættustýringardeild Kaupþings gætu
tekið undir með Isac Newton sem sagði
fyrir um 300 árum: „Ég get reiknað út
gang himintunglanna, en ekki brjálæði
fólks.“ Einhverjir kynnu að ætla að fyrst
Kaupþing hafi ekki staðist áhlaupið á
Singer og Friedlander bankann í London
hafi þar með sannast að bankinn hafi ekki
verið í lagi. En það sanni ekkert. Enginn
banki geti staðist slíkt áhlaup.
Sigurður segir í lokin að kannski velti
áheyrendur því fyrir sér hvort Kaupþing
hafi aðeins verið fórnarlamb. Gerði
bankinn ekkert rangt? Hann svarar því að
stjórnendur hefðu átt að draga úr umfangi
hraðar en þeir gerðu. Rétt hefði verið að
færa höfuðstöðvarnar frá Íslandi eins og
hann hafi kynnt í ræðu á aðalfundi árið
2006. Saga Kaupþings hafi vissulega verið
ævintýri en ekki endi öll ævintýri vel.
Meginniðurstaða Sigurðar er nefnilega
sú að Kaupþing hafi ekki dáið eðlilegum
dauðdaga.
Alþjóðleg
bankastarfsemi á
Íslandi hafi ekki
bara byggst á litlum
gjaldmiðli heldur
minnsta gjaldmiðli
í heimi.
Á hraða snigilsins
Sigurður hóf ræðu sína á því að þetta
yrði í fyrsta sinn í tíu ár sem hann talaði
opinberlega í Svíþjóð án þess að vera
spurður: Hvaðan koma peningarnir?
Hann segir svo að í morðsögunni um
Kaupþing megi skipta plottinu í þrjú
meginstef:
Alþjóðleg fjármálakreppa sem er
afleiðing af allt of veikri peningastefnu
undangengin ár. Stefnan hafi verið
sérstaklega misheppnuð á Íslandi þar
sem viðskiptahallinn hafi verið 20%
og peningamagn í umferð hafi aukist
óhóflega. Ójafnvægið hafi verið gífurlegt.
Þó að Kaupþing hafi valið að vaxa
utan Íslands hafi leiðrétting á þessu
jafnvægisleysi lent á bankanum af sama
krafti og keppinautunum.
Alþjóðlegur fjármálamarkaður hafi
verið undir eftirliti stofnana í einstökum
ríkjum. Yfirsýn hafi skort og þegar til
vandræða kom hafi menn keppst við að
yfirtrompa nágrannalöndin eins og til