Morgunblaðið - 13.08.2009, Síða 8

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. ÁGÚST 2009
8 Fréttir
• Meðeigandi óskast að nýju framleiðslufyrirtæki. Reiknað er með 30-35%
árlegri ávöxtun eigin fjár næstu árin.
• Sérverslun með fatnað á góðum stað. Ársvelta 150 mkr. Góð framlegð.
• Iðnfyrirtæki í matvælaframleiðslu með mikinn og vaxandi útflutning. Ársvelta
240 mkr.
• Rótgróið iðnfyrirtæki. Ársvelta 450 mkr.
• Innflutnings- og framleiðslufyrirtæki í byggingariðnaði. Ársvelta 400 mkr.
Hagstæðar skuldir.
• Rótgróið innflutnings- og framleiðslufyrirtæki. Ársvelta 130 mkr.
• Þekkt innflutningsfyrirtæki með eigin verslanir. Ársvelta 240 mkr. EBITDA 35
mkr. Hagstæðar skuldir.
• Þjónustufyrirtæki sem selur fyrirtækjum lögbundna þjónustu með föstum
samningum. Ársvelta 170 mkr.
• Innflutningsfyrirtæki með fatnað og vefnaðarvöru. Ársvelta 150 mkr.
• Deildarstjóri-meðeigandi óskast að meðalstóru þjónustufyrirtæki á sviði tölvu-
og tæknibúnaðar. Æskilegt að viðkomandi sé rafeindafræðingur eða hafi
svipaða menntun og starfsreynslu. Fyrirtækið er ört vaxandi og er nú með 12
starfsmenn. Fyrirtækið er 100% í eigu starfsmanna.
• Heildverslun með neytendavörur (ekki matvæli). Ársvelta 260 mkr.
• Þekkt sérverslun með heimilisvörur. Ársvelta 150 mkr. Góður leigusamningur.
FRÉTTASKÝRING
Eftir Þorbjörn Þórðarson
thorbjorn@mbl.is
LÁNVEITINGAR Kaupþings til
valinna viðskiptavina til að kaupa
afleiður á skuldatryggingar bank-
ans var nauðvörn bankans rétt fyr-
ir hrun, að sögn heimildarmanna
innan úr stjórnendateymi Kaup-
þings. Um var að ræða aðgerð sem
misheppnaðist. Það hvarflaði ekki
að stjórnendum Kaupþings að um
væri að ræða viðskipti sem gætu
flokkast undir markaðsmisnotkun.
Embætti sérstaks saksóknara
hefur nú til rannsóknar stórar lán-
veitingar frá Kaupþingi til traustra
viðskiptavina vikurnar fyrir fall
bankans. Meðal annars eru lánveit-
ingar til félags í eigu Skúla Þor-
valdssonar, Holly Beach S.A, til
rannsóknar vegna gruns um um-
boðssvik og lánveitingar til Trenvis
Ltd. félags í eigu Kevin Stanford
til rannsóknar vegna gruns um
markaðsmisnotkun og brota gegn
góðum viðskiptaháttum.
Fjármagnað
gegnum tvö félög
Trenvis fékk lán til þess að fjár-
magna kaup þriðja félagsins á af-
leiðum tengdum skuldatryggingum
á Kaupþing, að því er virðist með
það eitt fyrir augum að hafa áhrif
á verð skuldatrygginganna.
Kaupin á afleiðunum, svoköll-
uðum Credit Linked Notes, fóru
fram í gegnum tvö félög, Partridge
Management Group SA og Ches-
terfield United. Þessi tvö félög
voru fjármögnuð með lánum frá fé-
lögum í eigu eigenda og traustra
viðskiptavina Kaupþings og af
Deutsche Bank (sjá skýring-
armynd). Samningar vegna lána
frá Deutsche Bank, samtals upp á
250 milljónir evra, voru hins vegar
þess eðlis að bankinn gat kallað
eftir veðtryggingum vegna þeirra í
formi lausafjár. Með öðrum orðum
lánaði bankinn 250 milljónir evra
til þessa verkefnis sem hann gat
kallað strax til baka, þannig að
áhætta hans vegna lánanna var
engin. Samkvæmt heimildum
Morgunblaðsins fóru fjárhæðirnar
ekki í gegnum reikninga um-
ræddra félaga, heldur beint til
Deutsche, þó þær hefðu verið bók-
færðar þannig. Þessar samningar
voru útbúnir fyrir þjóðnýtingu
Glitnis, hinn 29. september, en eft-
ir hana fór skuldatryggingarálagið
á Kaupþing upp fyrir öll mörk.
Óhagstæð verðmyndun
Verðmyndun með þessar skulda-
tryggingar var Kaupþingi mjög
óhagstæð allt árið 2008, fyrir
bankahrunið, en svokallað skulda-
tryggingarálag á bankann var
mjög hátt á þessum tíma. Hátt
skuldatryggingaálag var tilefni nei-
kvæðrar fjölmiðlaumfjöllunar um
Kaupþing og reyndar alla íslensku
bankana.
Tengsl við hlutabréfaverð
Neikvæð fjölmiðlaumfjöllun hefur
oft áhrif á verð hlutabréfa. Hins
vegar er það miklum vafa háð
hvort það séu nægilega sterk
tengsl á milli hlutabréfaverðs og
verðs á skuldatryggingum.
Kaupþing greip til þess ráðs, að
tillögu Deutsche Bank, að láta
reyna á að kaupa skuldatryggingar
á sjálft sig. Bankinn gerði það hins
vegar óbeint með lánum til
traustra viðskiptavina. Sigurður
Einarsson segir í bréfi frá því í
janúar á þessu ári, rúmu hálfu ári
áður en FME sendi lánveitingar til
Trenvis Ltd. til embættis sérstaks
saksóknara, að látið hafi verið
reyna á þetta að tillögu Deutsche.
Þýski bankinn hafnar því reyndar
að hafa lagt slíkt til og segja
fulltrúar bankans hana hafa verið
Kaupþings. Engin gögn liggja fyrir
sem staðreyna þau orð fulltrúa
Deutsche að bankinn hafi ekki lagt
þetta til. Þess má einnig geta að
Deutsche hafði sjálfur mikilla
hagsmuna að gæta, sem stærsti
lánveitandi Kaupþings á þessum
tíma.
Óregluvæddur markaður
með skuldatryggingar
Markaður með skuldatryggingar er
óregluvæddur (e. unregulated) og
mjög ógagnsær. Mjög takmarkaður
upplýsingar liggja í reynd fyrir.
Fyrrverandi starfsmenn Kaup-
þings sem rætt var við segja m.a.
að þetta sé meðal þess sem geri
það að verkum að mjög erfitt verð-
ur að halda því fram að það sé
ólöglegt fyrir banka að kaupa
skuldatryggingar á sjálfan sig.
Hins vegar þykir það ekki til-
hýðilegt, auk þess að ef banki færi
að kaupa skuldatryggingarnar
sjálfur væri hann í reynd að ljóstra
upp um eigin áhyggjur af stöðunni,
þ.e. að verðmyndunin með skulda-
tryggingarnar væri honum óhag-
stæð. Sem er líklega ástæða þess
að Kaupþing banki lánaði traustum
viðskiptavinum sínum háar fjár-
hæðir til þess að kaupa þessar
tryggingar í stað þess að gera það
sjálfur.
Ef viðskiptin með skuldatrygg-
ingarnar voru óregluleg og lítið
sýnileg hvernig var hægt að fylgj-
ast með stöðu þeirra hverju sinni?
Það var í reynd ekki hægt. Stjórn-
endum Kaupþings bárust ábend-
ingar um að viðskipti með skulda-
tryggingar bankans væru sáralítil,
viðskiptin færu fram í tölvukerfi
þar sem þrír aðilar sendu kaup- og
sölutilboð einu sinni á dag. Við-
skiptin yrðu síðan ef tilboðin mætt-
ust. Fram kemur í bréfi Sigurðar
frá því í janúar að Kaupþing hefði
haft vitneskju um að skuldatrygg-
ingarálag hefði hækkað tíu daga í
röð án þess að nokkur viðskipti
hefðu orðið.
Áhersla á hátt álag
Á fundum með markaðsaðilum var
lögð mikil áhersla á hátt skulda-
tryggingarálag, jafnvel þótt mark-
aðurinn væri mjög ógagnsær,
óregluvæddur og lítil viðskipti með
tryggingarnar. Þeir sem áttu þessi
viðskipti vissu jafnvel ekki sjálfir í
hverju þau fólust. Heimildarmenn
innan Kaupþings segja að áhrif
skuldatryggingarálagsins hafi ekki
verið ofmetin þótt viðskiptin með
tryggingarnar hafi verið lítil, eðli
markaðarins hafi einfaldlega verið
þannig. Snúningarnir með lánunum
hafi í reynd verið örvæntingarfull
tilraun til að bjarga bankanum frá
falli.
Nauðvörn rétt fyrir hrun
Verðmyndun með skuldatrygg-
ingar var Kaupþingi mjög óhag-
stæð fyrir bankahrunið en svo-
kallað skuldatryggingarálag á
bankann var mjög hátt á þessum
tíma. Hátt skuldatryggingarálag
var tilefni neikvæðrar fjölmiðla-
umfjöllunar um Kaupþing og
reyndar alla íslensku bankana
sumarið 2008.
Um er að ræða afleiður sem gera
útgefandanum kleift að færa
áhættu tengda skuldatryggingum
(credit default swap) til þeirra
sem fjárfesta í þeim. Deutsche
Bank gaf út svona afleiður sem
Chesterfield United og fleiri félög
fjárfestu í. Chesterfield var fjár-
magnað af t.d. Trenvis, félagi Kev-
ins Stanford, með láni frá Kaup-
þingi. Með því gat þessu gat
Deutsche Bank fært áhættuna frá
sér vegna lána til Kaupþings, rétt
fyrir fall bankans. Deutsche Bank
hafði mikla hagsmuni af því að
lækka skuldatryggingarálagið á
bankann, enda var bankinn stærsti
lánveitandi Kaupþings.
Til þess að útskýra hvað hinar
sérstöku afleiður á skuldatrygg-
ingar, Credit Linked Notes, fela í
sér þarf að útskýra hugtakið
skuldatrygging fyrst. Skuldabréfa-
útgáfa var algengur kostur í fjár-
mögnun bankanna. Lánveitendur
vilja gjarnan lágmarka áhættu sína
vegna skuldabréfa og koma henni
yfir á aðra. Þegar um er að ræða
skuldabréf banka má gera þetta
með því að kaupa skuldatryggingu
(e. credit default swap). Guðna Th.
Jóhannesson útskýrir hugtakið
þannig í bók sinni Hruninu:
„Skuldatryggingin felst í svoköll-
uðum skiptasamningi þar sem lán-
veitandinn semur við þriðja aðila
um að sá tryggi lánveitandann ef
lánþeginn stendur ekki við sitt, þ.e
þriðji aðilinn greiðir lánveitand-
anum þann hluta skuldarinnar sem
ekki endurheimtist við greiðslu-
fall. Tryggjandinn fær skuldabréfið
á móti (enda er um skiptasamning
að ræða) og reynir síðan að inn-
heimta frá skuldaranum.“
George Soros segir í bók sinni
The New Paradigm for Financial
Markets að í fyrstu hafi skulda-
tryggingar aðeins verið í formi
samkomulags milli tveggja banka,
A og B. Banki A, sem keypti trygg-
inguna, samþykkti að greiða ár-
lega sérstakt gjald til banka B,
sem væri seljandi tryggingarinnar,
með hliðsjón af ákveðnu safni
skuldabréfa (e. portfolio). Banki B
væri skuldbundinn til að tryggja
tap banka A á skuldabréfum í
safninu meðan á líftíma trygging-
arinnar stæði.
Hvað eru Credit Linked Notes?
Það voru ekki aðeins stjórn-
endur bankanna sem höfðu
áhyggjur af skuldatrygg-
ingarálaginu því ráðherrar rík-
isstjórnarinnar höfðu þær einn-
ig. „Á síðustu vikum hefur
skuldatryggingarálag íslensku
bankanna einnig hækkað tölu-
vert en líklegt má telja að það
stafi að hluta til af upplýs-
ingaskorti alþjóðlegra fjárfesta
um raunverulega stöðu bank-
anna,“ sagði Geir H. Haarde, þá-
verandi forsætisráðherra á Við-
skiptaþingi í febrúar 2008.
Geir hafði áhyggjur
1@ 
B ' B '
.

/00
.12

*
C!$  $ =% DE
#
-3

 
 &

)
;$ 4/0 $ =D
& ;$ 4/0 $ =D
&
 5
6

7
8
 9.

 -
7
) 
-

:

8 
( )
7
)

;
<4/

$ =D
&
* ',
F
'=*'$ 



<4/
$ =D

&
<4/
$ =D

&
&
% '*
7
!.>

/

<4/

$ =D
&
* ',
F
'=*'$ 

<4/
$ =D

&

<4/
$ =D

&
&
% '*
7
!.>

/
-3



.

4/0
.12


&=

>
 )
(&
 ;--)'=
.
>
 )
(&
*=
 
=
.=
=
.
.
 

 .
=1*?

&
.3&&

&&

=