Saga - 1964, Blaðsíða 108

100
BJÖRN SIGFÚSSON
en aðrir Noregskonungar gerðu næstu aldir eftir Harald
hárfagra? Hví skyldi sá geta orðið langær þar, sem
stríðasta og flesta hlaut mótgangsmenn og einkum Knút
konung ríka, sem bauð fé og völd hverjum atkvæða-
manni, sem fékkst til að hverfa frá Ólafi digra? Snorri
Sturluson leitast við að gera Ijóst af mörgum samverk-
andi orsökum, að uppreisnin hlaut að elna og Ólafur digri
yrði brátt „sannráðinn frá láði“ (1028), eins og kveðið
var um Svein eftirmann hans fám árum síðar. Harka
bænda gegn Ólafi seinast á Stiklastöðum spratt af ótta
þeirra við, að nú yrði hann grimmur, ef hann sigraði
þá, og fyrir áþekka hörku misstu Sveinn og Alfífa land.
Var nú enginn Islendingur sá jafningi bóndans á Borg
að geta sagzt hafa rist Ólafi digra níð og reist merar-
haus á stöng, sem færði honum guðgremi og flæmdi hann
úr landi svo sem guðgremi flæmdi Eirík blóðöx áður?
Þótt heimildir leyfi ekki bein svör við þvílíkum spurn-
um, ber að veita því fulla eftirtekt, að virðing fyrir
norskum konungdómi um 1030 var öll önnur og meiri í
augum íslendinga en verið hafði í tíð Eiríks blóðaxar.
Það gat átt þátt í, að menn, sem áttu eigi von á kúgun
hans neinni yfir heimasveitir sínar, tryðu enn á gæfu
Ólafs digra, sænskir menn og íslenzkir, og hyggðu það
mestan drengskap og framavon að berjast með honum
1030 til falls eða sigurs.
í hugtakinu „virðing fyrir norskum konungdómi“ fólst
að hálfu kristna hugmyndin um guðlegt umboð til valds,
Ólafur virtist altekinn henni, og í krafti hennar einnar
varð hann í klerkamáli dauður að „eilífum konungi Nor-
egs.“ En að hálfu fólst í hugtakinu veraldleg virðing
fyrir ríkisvaldi, sem persónugert var í svo vitrum og
stjórnsömum drottni sem hinn digri hilmir var. Engu
síður en Knútur ríki eða Magnús konungur góði hefur
þessi faðir Magnúsar skilið möguleika 11. aldar til mynd-
unar stórra konungsríkja við Norðursjó. Frá Bretlandi
hafði hann flutt með sér miðaldakirkj uskipun og nýjustu