Saga - 1993, Page 182

180
GUÐMUNDUR HÁLFDANARSON
frjálsa atvinnustarfsemi en hefta", fannst honum (bls. 368). Þrátt fyrir
hugmyndir hans um frelsi einstaklinga til athafna taldi Jón ekki að
menn ættu skilyrðislaust að vera jafnir fyrir lögum, a.m.k. snerist
hann öndverður gegn því að menn sem hlotið höfðu sveitarstyrk
fengju kosningarétt (bls. 320).
Oll stjórnmálaskrif Jóns Þorlákssonar voru traust, eins og brýrnar
sem hann byggði, en þau höfðu sem slík tæpast mikil áhrif á skoð-
anamyndun Islendinga í lengd eða bráð. Sú spurning hlýtur því óhjá-
kvæmilega að vakna hvers vegna Hannes hefur beint athyglinni að
Jóni Þorlákssyni með jafnafgerandi hætti og raun ber vitni, en að frum-
kvæði hans starfar heil stofnun tengd nafni Jóns. Svarið felst kannski í
því að skammur og skrykkjótt'ur ferill Jóns í valdatafli stjórnmálanna
gerði það að verkum að nafn hans er tiltölulega hreint af þeim hrossa-
kaupum og málamiðlunum sem hljóta alltaf að einkenna störf atvinnu-
stjórnmálamanna. Hann er því kjörinn fulltrúi, eða tákn, fyrir stjórn-
málahugsjónir, þ.e. skoðanir sem byggja á langlífum gildum frekar en
tímabundnum lausnum. Það er því engin furða að ævisaga Jóns
Þorlákssonar fjallar ekki nema að hluta um Jón Þorláksson. Þunga-
miðja hennar er nefnilega ekki síst stofnun og ímynd Sjálfstæðis-
flokksins, eða tilraun til að leita hinna „sönnu" hugmyndafræðilegu
róta flokksins.
Að mínu mati mótast sagnfræði ævisögu Jóns Þorlákssonar að
verulegu leyti af þessu sjónarhorni. Jón hefur þannig ekki aðeins rétt
fyrir sér, heldur er hann óflekkaður af spillingu stjórnmálanna. Þetta
kemur sennilega hvergi skýrar fram en í gengishækkunarmálinu, þar
sem hann lenti í átökum við sína eigin flokksmenn. Hannes á erfitt
með að verja hagfræðina í stefnu Jóns í þessu máli, enda kom geng-
ishækkun útgerðarmönnum og öðrum þeim sem stunduðu útflutning
mjög illa. Þess í stað tengir hann skoðanir Jóns og stefnu í málinu við
gildi sem hljóta að teljast góð í eðli sínu (heiðarleika, vilja til að standa
við orð sín) eða sem hafa a.m.k. hlotið ótvírætt jákvæða merkingu í
orðræðu 20. aldar (sjálfstæði þjóðarinnar). Stefna heildsalans Jóns
Þorlákssonar, sem hlaut að hagnast af lækkandi verði innflutnings-
vara, mótaðist því af persónulegum styrk en ekki af eiginhagsmunum
- við fáum hins vegar enga skýringu á því hvers vegna útgerðar-
maðurinn Ólafur Thors kaus að andæfa gengishækkun (bls. 289-301
og 433-5). Þessu tengt er áhersla Hannesar á siðleysi í embættis-
veitingum á tímum fyrstu stjórnar Framsóknarflokksins árið 1927.