Saga - 1993, Side 218

216
RITFREGNIR
vopnum. Alltaf finnst mér hallast á verri veg málstaður Gissurar eftir því
sem ég kynnist honum betur. Hörður tíundar ónákvæmni úttektarmanna og
ber þær saman hverja af annarri í máli sem eflaust hefði mátt stytta með
töflugerð eða einföldun texta, en þar í móti kemur að hér er heimildasafn
mikið og gott öðrum til úrvinnslu og notkunar. Hann rekur gerð og aldur
kirkjugripa og manni sýnist eins gott að úttektarmenn eru fallnir frá og að
Hörður nær ekki til þeirra, aðrar eins skekkjur og hann ber upp á þá. Þó
vandast málin stundum þegar verið er að rekja aldúr muna sem nú eru
týndir. Hversu auðvelt er að segja að þetta mítur hafi orðið 200 ára en annað
50 ára þegar bæði eru týnd! Höfundur ályktar þó fremur en að skila auðu og
tekur þannig faglega áhættu sem óneitanlega gerir bókina skemmtilegri
lesningu. Þó er vissulega áhætta fólgin í slíku fyrir lesanda sem ekki getur
alveg fellt dóma um réttmæti vinnu Harðar. Er honum alltaf treystandi? Er
leyfilegt að spyrja svona eins og ég geri? Oft eru heimildir rýrar og stórt full-
yrt, s.s. á bls. 99 þar sem fjallað er um patínur og fleiri dæmi mætti taka.
Hann reynir að áætla verðmæti kirkjumuna sem er erfitt enda heimildir
gloppóttar og setur í lokin upp töflur um það hve margt var til af hverju á
hverjum tíma og hver aldur gripanna varð, en gerir það vitaskuld með fyrir-
vara um götin í heimildunum. Þessi kafli er stórfróðleg úttekt og maður eltir
hugsanir, vangaveltur og fyrirvara höfundar um blöðin en veltir því stund-
um fyrir sér hvort ekki sé eytt meira púðri en góðu hófi gegnir á efnið sem til
staðar er. En svo fer mönnum víst oftast þegar verið er að vinna verk í fyrsta
sinn, þá þarf að fara víðar yfir en sporgöngumenn munu gera. Slík dæmi
höfum við t.d. í \slenskum sjávarháttum. Og vitaskuld er hægara fyrir mig að
gagnrýna en höfund að velja. Þó finnst mér með ólíkindum hvernig Hörður
getur sett sig inn í svo ólík mál sem fornleifar, gripir og kirkjubyggingar eru.
Kannski er hann á veikara svelli hér en í bókinni um kirkjur og fer þvi
nákvæmar yfir til að vera viss um að allt sé talið.
Næst kemur kafli Kristjáns um varðveittan skrúða og áhöld. Hann er
greinilega að mestu samtíningur úr skrám Þjóðminjasafns, sem Kristján hafði
unnið fyrir þetta verk og áður birtar greinar eftir hann. Kaflinn er ríkulega
myndskreyttur litmyndum og svarthvítum myndum. Einnig eru taldir fram
gripir sem nú eru í öðrum löndum. Um þetta eru fáar athugasemdir gerðar.
Þeir eru óneitanlega' faglegar gerðir kaflarnir sem sérstaklega eru unnir fyrir
þetta verk en hinir sem birtust í Stökum steinum eða ámóta ágætisritum.
Myndabrengl hefur orðið í einu tilviki. Á bls. 141 er mynd af korpórals-
húsi nr. 421 en ekki 11924 og öfugt á bls. 147. Þá er áfall að vita til þess að
gripir gátu Iaskast á Þjóðminjasafni fyrr á árum (bls. 143 og víðar reyndar) og
vonandi að sú tíð sé fjarri enda líklegt að það skrifist á tíða flutninga safnsins
á fyrstu áratugum þess.
Itarlega er fjallað um bríkina miklu (Ögmundarbrík) sem lenti í miklum
hrakningum og nær eyðilagðist við það. Sú umfjöllun er eldri en umfjöllrm
Sveinbjarnar Rafnssonar í Frásögum um fornatdarleifar frá árinu 1983, og hefði
mátt einfalda kaflann hér enda koma í lok hans viðbætur þar sem vitnað er i
skrif Sveinbjarnar. Líklega hefði eins mátt taka kafla hans upp hér og slepp3
frásögn Kristjáns sem að nokkru er úrelt vegna aldurs.