Saga - 2000, Page 253

RITUN BYGGÐARSÖGU Á 20. ÖLD
251
byggðarsögu. Líta má á þau sem undanfara eða rætur nútíma
byggðarsögu.
Fljótt á litið mætti hugsa sér að telja sumar íslendingasögur til
byggðarsögurita, þær sögur sem að mestu gerast í ákveðnum, af-
mörkuðum landshluta og segja frá lífi og dauða þeirra kappa sem
við sögu koma. Ef nánar er að gáð má þó sjá að viðfangsefni sagn-
anna er um flest ólíkt nútíma byggðarsögu. íslendingasögumar
em frásagnir af einstaklingi og einstaklingum, gerðum þeirra og
þeim afleiðingum sem gerðir þeirra hafa fyrir viðkomandi, en
minna fer fyrir atvinnuh'fssögu eða tölfræðilegri greiningu þjóð-
lífsins á þeim tíma þegar þær gerðust. Þessi atriði em hins vegar
þungamiðja byggðarsögunnar. Niðurstaðan hlýtur því að verða
sú að þótt íslendingasögur falli að sumu leyti undir skilgreiningu
byggðarsögu þá er viðfangsefni þeirra af öðmm toga en hennar.
Á 19. öld samdi fræðimaðurinn Gísli Konráðsson mikið rit sem
þó kom ekki út á prenti fyrr en árið 1998, Húnvetningasaga 1-3.
Fyrsta bindið hefst árið 1685 og því þriðja lýkur árið 1850. Sögu-
sviðið er Húnaþing og að nokkm Skagafjörður vestan vatna. Að
formi til er sagan annáll, fyrst og síðast persónusaga. Varla er
hægt að flokka þetta rit sem byggðarsögu, það er fremur „hémm-
bilbyggðarsaga", eitt af þeim ritum sem em gagnleg við samn-
ingu eiginlegrar byggðarsögu. Annað rit af líkum toga er Sagafrá
Skagfirðingum 1685-1847 eftir Jón Espólín og Einar Bjamason.
Hugmyndum um ritun byggðarsögu var fyrst hreyft af Sigurði
Guðmundssyni málara í Þjóðólfi árið 1864. Þar lagði hann til að rit-
uð yrði saga Reykjavíkur til foma í tilefni 1000 ára afmælis land-
náms Ingólfs Amarsonar í Reykjavík. Tillaga Sigurðar varð ekki
að vemleika.3
Fyrstur til að semja og gefa út sögu heils byggðarlags var séra
Bjarni Þorsteinsson prestur og hreppsnefndarfulltrúi á Siglufirði.
Árið 1918 kom út í Reykjavík 134 blaðsíðna bók í litlu broti eftir
hann um sögu Siglufjarðar: Siglufjarðarverslunarstaður hundrað ára.
1818-20. maí-1918. Aldarminning. Ágrip afsögu kauptúns og sveitar.
í inngangi verksins kemur ekkert fram um tilganginn með útgáf-
unni, aðeins það að konungur löggilti Siglufjörð sem verslunar-
stað 20. maí 1818. Af þeim upplýsingum og titli bókarinnar má
ráða að tilgangurinn hafi verið sá að minnast 100 ára sögu versl-
3 Steingrímur Jónsson, „Yfirlit um ritun og útgáfu héraðssögu", bls. 107.