Saga - 2001, Page 44
42
INGA DÓRA BJÖRNSDÓTTIR
„Hinn fórnandi máttur er hljóður"
Af framansögðu má sjá að konur voru ekki með öllu óvirkar á
sviði söngs og tónlistar. Þær sungu í kirkjukórum og almennum
kórum, í söngleikjum og óperettum, þær léku undir hjá karlakór-
um og kenndu ungu fólki að leika á hljóðfæri, einkum píanó. En
framlag kvenna til tónlistar festist ekki í minni þeirra sem síðar
sögðu sögu hennar. I ævisögu Péturs Jónssonar óperusöngvara
eftir Björgúlf Ólafsson er fjallað um tónlistarlífið í Reykjavík á
æskuárum Péturs um og eftir aldamótin 1900. Margra merkra
karlmanna er minnst, en engin kona nefnd, sem var virk í opin-
beru tónlistarlífi. Orðrétt segir:
Um aldamótin voru til slaghörpur í Reykjavík ekki allfáar og í
einstöku húsum í kaupsstöðum úti um landið. En enginn píanó-
leikari var þá til í þess orðs núverandi merkingu. Unga fólkið
einkum stúlkurnar lærðu að leika eitthvað á píanóin og komust
það lengst flestar, að geta leikið sjálfum sér til gamans og öðrum
í heimahúsum. Þeir sem bezt höfðu tökin voru þeir örfáu menn,
sem sérstaklega höfðu lagt listina fyrir sig, en þeir notuðu þau
aðallega við söngkennslu í skólum og við æfingu söngkóra.132
Þessi lýsing var mjög í samræmi við ríkjandi hugmyndir í þjóð-
ernisorðræðunni um hlutverk og verksvið íslenskra kvenna. Mik-
ilvægasta framlag kvenna til þjóðfrelsisbaráttunar var að sinna
búi og börnum og móður- og húsmóðurhlutverkið átti að veita
konum mesta hamingju og lífsfyllingu.133 Konur voru hvattar til
að læra á hljóðfæri og tileinka sér hinn nýja söng til að geta spilað
og sungið heima, fyrir bömin sín. Ef marka má orð Klemensar
Jónssonar í bók hans, Sögu Reykjavíkur, tóku konur sem betur
máttu sín þessari áskorun, því um 1930 hafði söng og hljóð-
færaslætti farið svo fram „að nú mun vart vera nokkuð það heim-
ili í bænum er talið verði efnað, að ekki eigi piano eða harmoni-
um".134
I Kvennablaðinu, einu helsta málgagni kvenréttinda á íslandi,
132 Björgúlfur Ólafsson, Pétur Jónsson óperusöngvari, bls. 21. Áhersla mín.
133 Inga Dóra Bjömsdóttir, Nationalism. - Sigríður Dúna Kristmundsdóttir,
Doing and Becoming.
134 Klemens Jónsson, Saga Reykjavíkur, bls. 228.