Norðurland - 07.10.1987, Blaðsíða 6

6 - NORÐURLAND
Ingibjörg Jónasdóttir
Krafa okkar er að
eiga val um það hvort
kvenlæknirinn er
karl eða kona
Ingibjörg Jónasdóttir.
Miðvikudaginn 30. septem-
ber síðastliðinn boðaði jafn-
réttisnefnd Akureyrar til fund-
ar á Hótel KEA. Hátt á annað
hundrað konur mættu á
fundinn. Tilefni fundarins var
að kanna hvort almennur
áhugi væri meðal kvenna á því
að ráðin yrði kona í starf sér-
fræðings í kvensjúkdómum og
fæðingarhjálp hér á Akureyri.
Þar til í sumar hafa starfað hér
á Akureyri tveir sérfræðingar í
þessari grein, báðir karlmenn, og
nú nýlega var þriðji sérfræðingur-
inn ráðinn, líka karl.
Formaður jafnréttisnefndar,
Aðalheiður Alfreðsdóttir, setti
fundinn og lýsti ánægju sinni yfir
þeim fjölda kvenna sem sýndi
málinu áhuga. Hún rakti aðdrag-
anda fundarins og í máli hennar
kom m.a. fram að þegar þriðji
sérfræðingurinn var ráðinn hafi
fimm umsóknir um stöðuna
borist, frá fjórum körlum og
einni konu. Allir fengu umsækj-
endurnir þá umsögn að þeir væru
hæfir. Jafnframt útskýrði hún á
hvern hátt fjallað er um umsókn-
ir sem þessar; fyrst fara þær fyrir
stöðunefnd landlæknisembættis-
ins þar sem þær eru metnar, því
næst eru umsóknir teknar til
umfjöilunar hjá stöðunefnd
læknaráðs, þá metur almennur
læknaráðsfundur hjá F.S.A.
umsóknirnar og gerir tillögur til
stjórnar F.S.A. um ráðningu og
að lokum fara umsóknirnar fyrir
stöðunefnd F.S.A. sem ræður í
stöðuna. Þá kom fram í máli
Aðalheiðar áð allar framantaldar
nefndir eru skipaðar karlmönn-
um eingöngu, þannig að karlar
meta umsóknirnar frá upphafi til
enda, karlar hafa sett reglurnar
um það hvernig matið skuli fara
fram og karlar einir dæma um
það hvað er hæfni. Sjónarmið
kvenna koma hvergi fram í
umfjöllun um umsóknirnar.
„Þaö er alkunna aö
stór hópur kvenna
hefur sótt þjónustu
kvensjúkdómasér-
fræöings til Reykja-
víkur, því þar geta
þær leitað til konu.“
Aðalheiður benti einnig á 9.
grein laga nr. 65/1985 um jafna
stöðu og jafnan rétt kvenna og
karla en þar stendur: „Atvinnu-
rekendur skulu vinna markvisst
að því að jafna stöðu kynjanna
innan fyrirtækis síns eða stofnun-
ar og stuðla að því að störf flokk-
ist ekki í sérstök kvenna- og
karlastörf.“ Jóhanna Sigurðar-
dóttir, félagsmálaráðherra, hefur
sent frá sér tilmæli til ráðuneyta,
stofnana og fyrirtækja ríkisins
um að unnið verði í anda þessara
laga.
Aðalheiður tók það einnig
skýrt fram að til fundarins var
ekki boðað til að ráðast að þeim
kvensjúkdómalæknum sem starf-
að hafa hér um áraraðir, né held-
ur þeim manni sem nú nýlega var
ráðinn í þriðju stöðuna, fjarri
því. Ástæðan væri sú að það er
alkunna að hópur kvenna hefur
sótt þjónustu kvensjúkdómasér-
fræðings til Reykjavíkur, því þar
geta þær leitað til konu og „er
það trú okkar að hægt verði að
leysa þetta mál farsællega ef góð
samstaða og áhugi er fyrir
hendi,“ sagði Aðalheiður. Hún
ræddi síðan nánar á hvern hátt
hugsanlega væri hægt að leysa
málið.
Þessu næst flutti Valgerður
Bjarnadóttir erindi sem hún
nefndi „Móðurlíf í karlveldi.“
Hún varpaði ljósi á nokkrar
sögulegar staðreyndir um þróun
kvenlæknisfræðinnar og sagði
m.a.: „Vitið þið að sú grein
læknisfræðinnar sem kölluð hefur
verið kvensjúkdómafræði er að-
eins tæplega einnar og hálfrar
aldar gömul? Það er ekki fyrr en
um miðja síðustu öld sem karlar
fara að fjalla um þennan þátt lík-
amsstarfsemi kvenna, fram að
þeim tíma í þúsundir og milljónir
ára höfðu konur einar þekkt og
fjallað um leyndardóma móður-
lífsins. Raunar hafa konur lengst
af séð um allar lækningar og það
er ekki fyrr en á 15. og 16. öld
sem læknisfræðin fer að verða
karlagrein í Evrópu, með til-
komu háskólamenntunar. í
Bandaríkjunum voru lengi starf-
andi sérstakir kvennaháskólar í
læknisfræði, 10 þegar best var en
upp úr aldamótunm síðustu voru
aðeins tveir eftir. Lækningar eru
því ekki hefðbundin karlagrein
sem konur eru fyrst nú að seilast
inn í, heldur erum við á síðustu
árum að byrja að endurheimta
ævafornt lækningahlutverk
okkar.“
Þessu næst vitnaði Valgerður í
grein fræðikonunnar Helgu Sig-
urjónsdóttur sem biritst í tímarit-
inu Þjóðlífi en þar sagði frá Dr.
Sims nokkrum í Bandaríkjunum
sem nefndur var „faðir kven-
læknisfræðinnar" og var hann tal-
inn mikill velgjörðarmaður
kvenna þótt fáum sögum hafi far-
ið af því á hvern hátt hann notaði
fátækar blökkukonur sem til-
raunadýr þegar hann var að prófa
nýjar tilgátur varðandi æxlunar-
færi kvenna.
Þá sagði Valgerður: „Fyrir
tíma dr. Sims voru ljósmæður
einu sérfræðingarnir í fæðingum.
Þær höfðu einar það hlutverk að
taka á móti börnum í þennan
heim, ef móðirin sá ekki um það
sjálf. Verksvið og vald ljósmæðra
hefur verið stórlega skert á síð-
ustu öldum og þótt ný lög um
menntunog hlutverk ljósmæðra
hér á landi geri ráð fyrir að
verksvið þeirra víkki á ný, þá er
ég hrædd um að arkitektar þess
náms séu að mestu karlar og að 6
ára háskólanám hjálpi ekki til við
að endurheimta þá visku og
þekkingu sem ljósmæður bjuggu
yfir, og sem var grundvöllur þess
trausts sem skapaðist á milli
móður og ljósu.“ Þá rakti Val-
gerður uppruna og merkingu
orðsins ljósmóðir og benti á að
ljósurnar hefðu verið í miklum
metum í öllum eldri samfélögum,
jafnvel í karlaveldi Rómar.
Því næst sagði hún: „Á miðöld-
um hataðist kirkjan út í ljósmæð-
ur vegna þess að þær bjuggu yfir
þekkingu á eðli lífsins, tilurð þess
og viðhaldi. Þrátt fyrir andstöðu
kirkjunnar, sem kostaði þúsundir
þeirra lífið, héldu Ijósmæðui
virðingu sinni og þekking þeirra
barst frá kynslóð til kynslóðar.
Það er ekki fyrr en á þessari öld
sem konur fara almennt að leita
með móðurlíf sitt til karllækna,
og það ere því illskiljanlegra að
við skulum í upplýsingasamfélagi
nútímans standa í þeirri trú að
svona hafi þetta alltaf verið.“
Þessu næst vitnaði Valgerður í
bók Barböru G. Walker, „The
womans encyclopedia of myths
and secrets,“ en í þessari bók,
sem höfundur var 25 ár að semja,
leitast hún við að skýra sögu
kvenna út frá 1350 hugtökum og
orðum. í kflanum um ljósmæður
segir Barbara G. Walker: „í lok
19. aldar færðu karlar sig inn á
síðasta einkasvið kvenna og tóku
ljósmóðurhlutverkið frá þeim.
Samkvæmt tilmælum amerísku
læknasamtakanna setti Banda-
ríkjaþing lög sem bönnuðu
þáverandi starfsemi ljósmæðra
og nýir karlfæðingarlæknar tóku
við. Og fór^þá svo að ljósmóðir
varð atvinnulaus eða var sett í
fangelsi fyrir ólöglega starfsemi,
fyrir tilstuðlan þeirra sem hún
hafði hjálpað í þennan heim.“
Þá varpaði Valgerður fram
þeirri spurningu hvort ekki væri
tími til kominn að það hætti að
vera einkamál kvenna hvort þær
sætti sig við að fulltrúar hins
kynsins taki ákvarðanir sem varði
líf þeirra og systra þeirra, án
samráðs við þær. „Einnig þegar
um er að ræða málefni sem karlar
hafa engan möguleika á að setja
sig inn í á sama hátt og kona. Eg
er ekki að biðja ykkur að segja
eiginmönnum ykkar, sonum,
feðrum eða bræðrum stríð á
hendur,“ sagði Valgerður. „Ég er
ekki einu sinni að hvetja ykkur til
að segja lækninum ykkar stríð á
hendur. Þeir - mennirnir sem við
elskum og virðum - eru líka allir
fórnarlömb þessa sama karlveld-
is, sem ekkert okkar sem lifum í
dag höfum skapað, en við meg-
um ekki horfa fram hjá því að við
erum þó öll meðvitað eða ómeð-
vitað þátttakendur í viðhaldi
þessa karlaveldis.
Þetta mál hefur sýnt okkur,
hverri fyrir sig og ölum saman,
hversu sárt það er, þegar raddir
okkar eru kæfðar og óskir okkar
einskis metnar, og svo aftur núna
hér í kvöld, hversu stórkostlegt
það er að finna að við getum,
hver og ein og allar saman, látið
raddirnar berast og a.m.k. reynt
að hafa áhrif á eigið líf.“
Þegar Valgerður hafði lokið
máli sínu hófust hópumræður um
tillögu sem jafnréttisnefndin
lagði fyrir fundinn. Nokkrar
breytingartillögur komu upp og
að lokum samþykkti fundurinn
aftirfarandi áskorun til heilbrigð-
isyfirvalda:
„Undirrituð skora á heilbrigð-
isyfirvöld að ráð konu í auglýst
starf sérfræðings í kvensjúkdóm-
um við Heilsugæslustöðina á
Akureyri og tryggja henni
aðstöðu við Fjórðungssjúkrahús-
ið á Akureyri."
Að lokum ræddu fundargestir
um ýmis atriði varðandi þessa
læknisþjónustu. Fundargestir
undirrituðu áskorunina og
ákveðið var að hefja undirskrifta-
söfnun til stuðnings málinu.
Jafnréttisnefndin samþykkti
síðan í bókun að gera ofan-
greinda áskorun að sinni og mæl-
ist eindregið til að bæjarstjórn
beiti sér fyrir framgangi máls
þessa.
Það er óhætt að fullyrða að
fundur þessi hefur hrundið af
„Þeir - mennirnir
sem við elskum og
virðum-eru líka all-
ir fórnarlömb þessa
sama karlveldis.“
stað miklum umræðum um þetta
réttlætismál og ekki virðist fara á
milli mála hver vilji kvenna er.
Spurningin er því sú, hvort vilji
þeirra sem málum ráða sé nægur
til að hægt verði að finna lausn á
þessu máli. Það er krafa okkar
kvennanna sem þessa þjónustu
nota, að við fáum að eiga um það
val hvort kvenlæknirinn er karl
eða kona. Það er líka krafa okkar
að farið verði eftir lögum um
jafnan rétt og jafna stöðu kvenna
og karla um að jafna kynskipt-
ingu í stöðuveitingum.
Að lokum óskar jafnréttis-
nefndin að koma á framfæri orð-
sendingu til þeirra sem tóku að
sér að safna undirskriftum: Vin-
samlegast skilið listunum í
Geislagötu 9, merktum jafnrétt-
isnefnd Akureyrar, ekki síðar en
10. októbern.k. Óski konur/karl-
ar eftir frekari upplýsingum er
hægt að hafa samband við Aðal-
heiði Alfreðsdóttur, formann
nefndarinnar, milli klukkan 18 og
20 í síma 22879.
Ingibjörg Jónasdóttir.
Höfundur er fulltrúi Alþýöubandalagsins í jafn-
réttisnefnd Akureyar.
Sónarmynd af fóstri í móðurkviði, tckin af sérfræðingi í kvensjúkdómum.