Austri - 01.12.1964, Blaðsíða 4

4
AUSTRI
Neskaupstað, 1. desember 1964.
„Þaðan siafar siyrkur
sá og hreysii —"
Skáld eru stundum ómyrk í
máli. Einatt gefst þeim víðari
sýn um vettvang en allri alþýðu.
Davíð Stefánsson er skáld
hinna dreifðu byggða. Hann virt-
ist aldrei efast um gildi sveita-
byggðar og ræktunarstarfa. Orð
þau, sem hér eru höfð að yfir-
skrift eru hans. Þau eru upphaf
að snjöllu kvæði, þar sem þáttur
strjálbýlisins í byggingu borganna
er dreginn fram í örfáum drá'.t-
um.
Uimi árabil hefur margt verið
rætt um byggðajafnvægi á Is-
landi. Nokkrar aðgerðir hafa ver-
ið framkvæmdar í jafnvægisátt,
en mætt misjöfnum skilningi og
mörgum kippt til baka. — Engar
skipulagðar heildaraðgerðir haca
átt sér stað.
Ráðamenn hafa verið hikandi.
Jafnvægisaðgerðirnar hafa verið
einskonar feimnisimál. Þeirrar
skoðunar hefur gætt — og meira
en lítið — að skipulögð beining
fjármagns frá höfuðborgarsvæð-
inu til sjávar og sveitabyggða í
öðrum landshlutum væri ölmusu-
starfsemi, sem ekki ætti sinn líka
með nálægum þjóða.Ti. Ekki hafa
Faxaflóamenn verið einir um þá
skoðun. Hún hefur einnig verið
til staðar úti á landi og valdið
því, að menn þar hafa farið hjá
sér við kröfugerðir sínar á hend-
ur mannfélaginu.
Naumast þarf að rökstyðja það
sérstaklega fyrir almennum blaða-
lesanda, að svona hefur þetta ver-
ið ■— og er raunar enn.
Öldruð kaupkona í Reykjavík
sagði við imig á bátagjaldeyris-
tímabilinu, að ég veit svo sem
ekki, hvað lengi við (kaupsýslu-
fólkið) getuim haldið þessu (út-
gerðinni) gangandi. Það var auð-
heyrt á tóninum, að gjarnan vildi
hún gera sitt bezta, blessuð
gamla konan, enda var þetta vel-
viljuð manneskja og vel hugs-
andi, eins og stundum er sagt.
Þessar hugmyndir kunningja-
konu minnar eru býsna einkenn-
andi fyrir viðhorf fjölmargra
gagnvart undirstöðuatvinnuveg-
unui.n og því fólki sem að -þeira
vinnur víðsvégar um landið.
Nú er það alkunna, að í sjáv-
■ corpum og sveitabyggðum vinn-
ur nálega hver maður beint að
framleiðslustörfum.
Til eru tölur sem sýna það og
sanna, að hlutur austfirzku sjáv-
arplássanna í útflutningnum var
ótrúlega mikill pr. mann fyrir
síld. Og imatvælaframleiðsla sveit-
anna hefur stöðugt aukizt þrátt
fyrir fækkandi hendur og nemur
orðið milljörðum smákróna að
verðmæti.
Nú hefur síldin margfaldað út-
flutningsverðmætið frá Austur-
landi. En margir eru þeir sem
skiija þann bevís einan, sem
skráður er imilljónum, helzt
milljörðum.
Nú er lag, Ljótur, sagði
þingmaðurinn forðum tíð. Er ekki
nú gullið tækifæri fyrir okkur
að gera kröfur okkar um eðlilega
hlutdeild í fjármagni þjóðarinnar
gildandi ?
En þó að uppgangstímar í at-
vinnulegu tilliti í einstökum
landshlutum gefi gullin tækifæri
og treysti á marga lund aðstöðu
þeirra, er hnossið hreppir hverju
sinni, þá skildu imenn eigi síður
hafa augu opin fyrir öðrum og
varanlegri fyrirbærum. Kröfur
dreifbýlismanna á hendur mann-
félaginu um réttan hlut, eiga sér
einnig aðrar forsendur, þó hér
verði á fátt eitt drepið.
Eða hversu mörgum milljónum,
milijörðum, hefur strjálbýlisiólk-
ið, um meira en hálfrar aldar
skeið, varið til uppeldis og mennt-
unar þess hluta barna sinna, er
síðan hverfa suður og gerast
burðarás í uppbyggingunni þar?
Margir eru og þeir, sem síðan
fara í slóð barna sinna sem aldr-
aðir einstaklingar og hafa þá
iðulega á brott með sér veruleg
verðmæti. Og alltítt er það, að
dugandi menn, sem hafa efnazt
ai' atvinnurekstri, verzlun eða á
Ennan hátt, dragi sig suður, þar
sem þeim sýnist fleiri kosta völ,
Engar viðurkennlar tölur munu
til um þessa hluti, en dæmin eru
deginum ljósari og þróunin auð-
sæ.
Sama gildir um þann gífurlega
skatt sem höfuðborgin heimtir af
gervallri landsbyggðinni í gegn-
um innflutningsverzlunina.
Á þessum forsenduiihl og öðrum
hliðstæðum á landsbyggðin að
reisa kröfur sínar um skipulagð-
ar, víðtækar aðgerðið í jafnvægis-
átt. Þann hugsunarhátt, að slí
ar kröfur séu í ætt við ölmusur
eða betl, þarf að afmá með öll i,
enda er ekkert fráleitara.
Hér getur aldrei orðið um að
ræða annað né meira en það, að
aftur verði skilað hluta af þ I,
sem dreifbýlið hefur þegar lá ið
þéttbýlinu í té. Auk þess se n
byggðajafnvægi orkar ölluimi t 1
blessunar, hvar á landinu, se:n
þeir eru búsettir.
Okkur verður stundum tíðlitið
til annarra þjóða. Að öllu má of
mikið gera. Og oft er furðulegt
að sjá og heyra hversu upptekn-
ir menn eru af erlendum „fyri •-
mvndum“. En vissulega má líka
margt læra á þeim vettvangi o:t.
og einatt.
Og nágrannar okkar suroir
hverjir hafa átt við að etja jafn-
vægisvandamál ekki síður en við.
Sumir þeirra, t. d. Bretar og
Norðmenn, hafa þegar gert mynd-
arleg átök alveg ófeiimnir. Er á-
reiðanlega ómaksins vert að
kynnast því hvernig þeir ihafa
brugðizt við, enda eru staðhættir
t. d. í Noregi býsna líkir okkar
eigin.
En fyrst og fremst skyldum
við þó heyja baráttuna á þeiim
forsendum, sem fyrir liggja á
heimaslóðum.
Nú er e. t. v. alveg sérstakt
tækifæri fyrir Austurland að rétta
hlut sinn, eins og áður er vikið
að. En það skal einnig endurtek-
ið: Innlög strjálbýlisins eru slík,
að þau réttlæta gjörsamlega sér-
hverja kröfugerð. Og þjóðfélags-
legt gildi blómlegra byggða um
gjörvalt landið við sjó og í sveit,
er ekki einasta að finna í sýnum
skálda. Það er veruleikinn sjálfur.
V. H.
Veglegt verk að vinna
Framhaid af 1. síðu.
ur eru sunnanlands og koma
varla til að veita verkafólki ann-
ars staðar að á landinu sumar-
yndi.
Því er hér verk að vinna fyrir
okkur Austfirðinga. Hér er það
orðið of fágætt að verkamenn
taki sér almennilega hvíld frá
störí'um. Fegursti hluti sumarsins
íer venjulega í síldarstörxin,
jafnvel sólarhringinn langan. Síð-
an koma haust og vetur, og þá
er úti tækifærin til að njóta sum-
aryndis.
Flestir munu sammála umi það,
að bygging slíkra orlofsheimila
heyri til þjóðþrifamála, en vissu-
lega er átak að koma þeim upp.
Sú spurning hlyti skjótlega að
krefjast svars hér eystra, hvort
réttara og skynsamlegra væri, að
einstök verkalýðsfélög réðust í
að byggja handa sínum félögum,
eða hvort ekki væri rétt og eðli-
legt að öll félögin ynnu sameigin-
lega að því að koma á fót einni
eða fleiri orlofsnýlendum fyrir
austfirzka verkamenn sameigin-
lega. Báðar leiðirnar hefðu tii
£Íns ágætis nokkuð. Búast má við
því, að ef félögin legðu hverf fyr-
ir sig í byggingar, þá yrðu þær
nálægt heimahögum. Það er kost-
ur að því leyti til, að þá gætu
félagar og fjölskyldur þeirra oft-
ar átt kost á að sækja þangað
heiim.
Hinsvegar má búast við, að
minnstu verkalýðsfélögin teldu
sig ekki hafa mátt til að ráðast
ein í slíkar byggingar og kynnu
því meðlimir þeirra að verða út-
undan.
í sameiginlegan byggingarsjóð
gætu hinsvegar allir lagt sitt, og
þá fengi allt verkafólk á Austur-
landi aðgang að slíkum hvíldar-
stöðvum.
Kostur við sameiginlega bygg-
ingu gæti það talizt, að þá yrðu
•mienn að taka sig upp frá heima-
högum og heimsækja og dvelja í
öðru umhverfi, og í því getur
vissulega verið hvíld.
En þetta eru aðeins vangavelt-
ur, því auðvitað á austfirzkur
verkalýður sjálfur að ráða þessu
máli.
En náttúra Austurlands er
furðu fjölbreytt. Við eigum skóga
sem ekki eiga sína líka í öðrum
landshlutum. Austfirzkar hús-
mæður eiga þegar orðið imlargar
góðar minningar úr Hallorms-
staðaskógi frá orlofsdvölum sín-
um þar, og kynni ekki að vera að
í lundum einhverra hinna aust-
firzku skóga finndust rými undir
orlofs- og hvíldarheimili aust-
firzks verkafólks?
MENNTASKÓLI
Framh. af 2. siðu.
þróunin verða, ef stofnaður yrði
menntaskóli á Austur‘landi“.
I lok greinargerðarinnar segir,
eð vissulega geti aðrir staðir á
Austurlandi komið til greina, sem
menntaskólasetur, svo sem ‘Egils-
staðakauptún.
Á þessu stigi málsins er öld-
ungsis ómögulegt að segja um,
hvern framgang málið hlýtur
annað en það, að menntamálaráð-
herra mun ekki telja það tíma-
bært, og kann það að ráða úrslit-
um í þessum áfanga.
AUSTANPÓSTUR
Framh. af 2. síðu.
fyrirtækin þyrftu að geta legið
með nægar birgðir af sementi, en
bafa blátt áfram ekki efni á því.
Hvaða leiðir til úrbóta Austri
telur sig sjá í þessum efnum,
færðu að sjá hér á öðrum stað í
blaðinu.
Oddur á Skarðinu:
Að loknu kommaþingi:
Brynkar hefnda hugðu til
hýddiu strákatappana
Lúðvík sigldi beggja þil
en brosti gleitt til
kappanna.