Saga - 2003, Page 159

SÆMD, STÉTTIR OG STEINKAST Á ÞJÓÐVELDISÖLD 157
stuðningsmann Þorgríms alikarls, Björn Steinmóðarson prest, og
fylgikonu hans, Þórunni Önundardóttir „í brott með sér", heim til
Bakka. Sama kvöld kom goðinn og bandamaður Guðmundar
Kolbeinn Tumason til Bakka því þeir óttuðust árás Þorgríms
alikarls á Guðmund. Þegar Kolbeinn frétti af Þórunni bað hann
þess að henni yrði ekki gerð „svívirðing". Daginn eftir leitaði
fyörn aðstoðar Kolbeins og bað hann sjá til þess að sér væri ekki
//Svívirðing ger". Kolbeinn „tók" þá við Birni og lét sleppa honum
°g Þórunni.21 Sérstöðu Þórunnar má sennilega rekja til stöðu
hennar sem fylgikonu. Bæði íslendingasögur og Sturlunga saga
greina frá því að menn hafi fylgt konum og í slíkum samböndum
má ætla að báðir aðilar hafi notið svipaðrar virðingar.
Umræðan um heiður kvenna byggist að miklu leyti á Islend-
ingasögunum. Sú mynd sem þær bregða upp af hinum sterku
konum hefur verið hampað og þær gjarnan verið notaðar til að
sýna fram á hvers megnugar konur á þjóðveldisöld voru. Það
gleymist gjaman að nefna „Hrefnur" íslendingasagnanna og ekki
hefur Yngvild fagurkinna í Svarfdæla sögu verið tíður gestur í
umræðunni um heiður kvenna, en hún var tvívegis seld í ánauð.
Að Islendingasögurnar séu yfirstéttarbókmenntir er engin ný
uPPgötvun og því hefur verið hampað lengur enn elstu menn
niuna. En við lærum seint af fyrri mistökum og notum Islend-
ingasögurnar í of ríkum mæli til að alhæfa um samfélag þjóðveld-
isaldar. Það var engin Guðrún Ósvífursdóttir á íslandi á 13. öld!
I greininni „Virtir menn og vel metnir" kynnir Helgi Þorláksson
hugtökin „persónulegur heiður" og „félagslegur heiður" til sög-
unnar. Sá fyrrnefndi var „fólginn í að standa sig vel í því sem
niaður var borinn til, vera mikill af sjálfum sér... og varð ekki
aukin við að leita á aðra" (bls. 20-21). Sá síðarnefndi snerist um
/-samkeppni og samkeppnismat, var jafnan fólginn í að afla sér
álits, klifra upp metorðastiga og grafa undan öðmm sem voru að
reyna hið sama" (bls. 21). Þessi tvískipting er mikilvæg og auð-
veldar til muna alla umræðu um heiður á þjóðveldisöld. Sú um-
r®ða sem hingað til hefur átt sér stað tengist fyrst og fremst
félagslega heiðrinum og hann myndi ég vilja fyrst og fremst
tengja við lítinn hóp karla á efstu þrepum samfélagsstigans.
Venjulegir bændur hafi varla verið uppfullir af samkeppnisanda,
21 Sturlunga saga I, bls. 201-202.