Ný saga - 01.01.1995, Page 12

Guðni Thorlacius Jóhannesson
hófst. Mikil sfld sást í firðinum síðustu dagana
í október en vegna strauma var ekki hægt að
veiða hana í reknet.46 Að kvöldi 30. október
sáu vegavinnumenn, sem voru við vinnu utar-
lega í firðinum, hvar sfld óð í stórri torfu inn
hann. F>eim þótti þetta merkilegt og hringdu í
Sturlaug H. Böðvarsson, útgerðarmann á
Akranesi. En hann þurfti ekki að senda báta
sína til Hvalfjarðar; þeir voru á reknetaveið-
um í Kollafirði og öfluðu enn ágætlega. Dag-
inn eftir voru milli 20 og 30 bátar á þeim veið-
um og voru nokkrir útgerðarmenn að búa sig
undir veiðar með herpinót. Illmögulegt var að
nota annað en grunnnætur og þær voru ekki á
hverju strái eins og menn vissu frá fyrra vetri.
Minnugir vandræðanna þá höfðu allmargir
útgerðarmenn reynt að útvega sér herpinæt-
ur; þannig komu fimm nætur til landsins frá
Bandaríkjunum í nóvemberbyrjun. Útgerðar-
menn í Reykjavík keyptu þrjár þeirra og Har-
aldur Böðvarsson á Akranesi hinar tvær.47 Ás-
geir Jakobsson segir líka frá því að söguhetja
hans, Oskar Halldórsson,
brá hart við í þessum innfjarðarveiðiskap
og pantaði 12 grunnvatnssfldarnætur frá
Noregi og lagði ekkert á þær. Hann var svo
kátur yfir þessum veiðum. Petta hafði hann
alltaf sagt, að það væri mikill síldargangur
hér sunnanlands, en menn ekki gert sér
það ljóst.48
Laugardaginn 1. nóvember fékkst sfld síðan
aftur í herpinót í Hvalfirði, eins og veturinn
áður. Aftur var Ingvar Pálmason fyrstur til.
Hann var kominn á Rifsnesið, í eigu Haf-
steins Bergþórssonar og Ingvars Vilhjálms-
sonar, fékk 900 mál í þremur köstum og 700
mál í tveimur köstum daginn eftir.49 Þann dag
fengu þrjú önnur skip samtals um 2.000 mál í
herpinót í firðinum.
Nokkur hluti þessa afla var frystur í beitu,
en meginhlutinn fór til bræðslu í fiskimjöls-
verksmiðjunni á Akranesi.5" Verksmiðjan af-
kastaði aðeins um 600 málum á sólarhring og
öðrum verksmiðjum var vart til að dreifa; að
vísu voru beinamjölsverksmiðjur í Keflavík
og Njarðvíkum, en þær höfðu aldrei unnið
síld og gátu hvort eð er aðeins unnið úr 7-800
málum hvor um sig.
Pví voru snör handtök mikilvæg. Þegar
fréttist af góðri veiði í Hvalfirði norður á
Siglufirði var Björn Jónsson RE staddur þar
að losa sfldarfarm úr ísafjarðardjúpi. Hinn 5.
nóvember hélt báturinn suður með mælitæki
frá SR og átta nætur.51 Atvinnumálaráðherra,
sem nú var Jóhann P. Jósefsson, hafði strax
fyrsta dag mánaðarins veitt stjórn SR heimild
til að kaupa sfld á 50 krónur málið komna til
Siglufjarðar og 32 krónur málið mælt um
borð í flutningaskip í Reykjavík.52 Stjórn SR
gerði LIÚ tilboð 4. nóvember um að annast
flutninga á sfldinni norður og fá í þóknun 1%
af verði síldarinnar. Daginn eftir var tilboðið
samþykkt á stjórnarfundi LÍÚ.53 Landssam-
bandið samdi svo við Togaraafgreiðsluna um
að sjá um losun og lestun síldarinnar.
Sama dag og LÍÚ gekk að tilboði SR hófst
undirbúningur að flutningi sfldarinnar norð-
ur. Skip voru tekin á leigu, fyrst Hrímfaxi og
Fanney, sfldveiðiskip sem var smíðað að am-
erískri fyrirmynd árið 1945.54 Hinn 8. nóvem-
ber héldu þau úr höfn; Hrímfaxi með tæp
4.500 mál og Fanney með 930 mál. Næsta dag
sigldi Eldborgin norður með rúmlega 1.950
mál og Helgi með rúm 900 mál.55
Ótrúleg veiði var hafin. Milli 30 og 40 skip
voru að veiðum í Hvalfirði 7. nóvember. Dag-
inn eftir voru þau orðin 60. Um miðjan nóv-
ember höfðu líklega veiðst tæplega 100.000
mál.56 Samt var alloft bræla og þá var vonlaust
að veiða, enda segir Jón Helgason í Hval-
fjarðarlýsingu sinni: „I norðanveðrum og
landsynningum er hann stundum eins og rjúk-
andi mjöll.“57
Áfram héldu flutningarnir norður. Milli 13.
og 17. nóvember fóru tíu skip með samtals
um 27.000 mál.5* Skipin, sem búið var að leigja
til flutninganna, báru rúm 40.000 mál en voru
samt of fá og of lengi í ferðum. Hinn 15. nóv-
ember var flutningsgjaldið hækkað úr 18
krónum í 20 fyrir málið til að mæta kröfum
forráðamanna flutningaskipanna. Samt sem
áður biðu bátar með um 15.000 mál í Reykja-
víkurhöfn.59 Margir urðu að bíta í það súra
epli að bíða sólarhringum saman eftir því að
geta flutt aflann í flutningaskip. Auðvitað
vildu menn stytta biðina sem mest og að sögn
sjónarvottar var þá öllum brögðum beitt:
Bátunum lá óskaplega á að fá löndunar-
pláss; þeir renndu stundum upp að vitan-
um [á Ingólfsgarði], þar stökk einn háset-
10