Saga - 2005, Page 70

68
JÓN ÁRNI FRIÐJÓNSSON
varðveittar enskar farmskýrslur sýnist það ekki ofmælt. Skrá toll-
gæslumarvns frá 1461 greinir t.d. frá farmi íslandsfars frá Hull og er
hlutur hvers kaupmanns skráður sérstaklega. Þeirra á meðal eru
þrír sem leggja til a.m.k. fimm hundruð skeifur samtals.98 Ef reikn-
að er með stóru hundraði eru það 600 hundruð alls — skeifur sem
nægja undir 150 hross. Á öðru Hullskipi sem sama skrá nær til eru
engar skeifur. Árið 1467 fer líklega aðeins eitt skip frá Hull en sam-
kvæmt farmskrá hafði það meðferðis þúsund skeifur.99 Farmskrár
og tollskýrslur hafa ekki varðveist fullkomlega en skeifur eru áfram
með algengustu vörutegundum sem þær telja. í febrúar 1550 var
t.d. skipið „Le John Baptist" frá Lynn tollafgreitt og hafði m.a. með-
ferðis eitt hundrað skeifur en þrjú dúsín af skóm á mannfólkið. í júlí
kom svo „Jóhannes skírari" aftur til Lynn, hlaðinn fiski.100 Þegar
allt kemur til alls er greinilegt að hér hefur verið mikill markaður
fyrir þessi tæki og sennilega miklu meiri en hinir ensku kaupahéðn-
ar hefðu mátt búast við miðað við fámenni samfélagsins. En þeir
hafa verið fljótir að finna hvar skórinn kreppti. Þá þarf varla að taka
fram hversu vaxandi innflutningur á ásmundarjárni hefur breytt
aðstæðum til innlendrar skeifnasmíði.
Samkvæmt kaupsetningu sem skyldi gilda í viðskiptum við Eng-
lendinga og talin er frá 1420 fengust jám undir fimm hesta fyrir 20
fiska, það þýðir skeifa fyrir fisk.101 Sama verð virðist hafa gilt í við-
skiptum við Þjóðverja 120 árum síðar. Gottskálk í Glaumbæ virðist
hafa haft sýsluvöld í Skagafirði um tíma og í skjölum hans er kaup-
setning frá 1546. Þar er „skeifa með saumi fyrir fisk."102 Það getur
varla talist dýrt þegar litið er til þess að smjörtunnan kostaði þá
hundrað fiska en bjórtunnan þrjátíu. Miðað við innlenda smíði er
þetta gjafverð. Algengast var að tveir fiskar jafngiltu alin vaðmáls,
sem merkir að heimasmíðaðar sumarskeifur með nöglum kostuðu
20 fiska á sama tíma og innfluttar kostuðu fjóra, kannski að viðbætt-
um nöglum. Það verður að teljast mikill verðmunur en kannski hef-
ur skipt meira máli hagræðingin af hinu stóraukna framboði. Má
vera að verðið á smíðinni sé fremur bergmál frá gamalli tíð en að
það endurspegli aðstæður eftir að skeifnairtnflutningur var hafinn.
En hér kemur líka fram vísbending um aðstöðumun útvegsbænda
98 D/XVI, bls. 11-12.
99 D/ XVI, bls. 36-37.
100 D/ XVI, bls. 219.
101 D/IV, bls. 277.
102 D/ XI, bls. 519.