Líf og list - 01.01.1951, Blaðsíða 16

baka með svohljóðandi orðum:
„Engin orð mín geta tjáð einn
hundraðasta hlutann af þeirri
fyrirlitningu, sem ég hefi á þess-
um rétti“. En var þetta satt?
Frank Harris var jafn-var-
hugaverður í fjármálum eins og
í því að fara með satt og rétt
mál. Hann prettaði mig að vísu
aldrei eða gerð'i tilraun í þá átt.
Raunar greiddi hann mér drjúg-
an skilding fyrir það', sem ég
skrifaði í tímaritið Pearsons,
sem hann annaðist ritstjórn í
New York, og hann sýndi mér
iðulega rausn og gestrisni á ýms-
an hátt — en hann sveik og fé-
fletti, eins oft og hann gat, alla
þá, sem hann skoðaði heppilega
til slíks. Hann var ósvífinn,
miskunnarlaus og samvizkulaus,
ef því var að skipta, og lifði að-
allega á því. Hann var fullkom-
inn skelmir, en hrókur alls fagn-
aðar, skelfilega óheiðarlegur,
blygðunarlaus sið'leysingi, en
eins og Falstaff sannfærandi
uppspretta lifandi vatns, sem
hressti og endurlífgaði hvern og
einn, sem bragðaði á því. Eg
man eftir honum á líkan hátt
og ég man eftir sjaldgæfri teg-
und af gömlu koníaki. Hann var
gæddur sama kvnngikrafti.
Ií ann var bróðir af sama blóði
og Falstaff í skelmisskap sínum,
þorparabrelhím sínum, lygum
sínum, drykkjufýsn, saurlífi —
og í sigursælli lífsorlcu sinni,
mælsku sinni og máttugum
skömmum, flugskarpri hugsun
og slægð í allri baráttu, örlæti
sínu og töfrum alls persónuleik-
ans.
Erki-egóistinn
ANN var sextíu og þriggja
ára, þegar ég kynntist hon-
um fyrst, og kunningsskapur
okkar hélzt órofinn, þar til er
liann dó 1931, 7G ára að aldri.
Hann sýndi lítil merki líkanx-
legrar og andlegrar hrömunar
nema á allra síðustu árunum.
Hann átti vanda til að segja eitt-
livað á þessa leið: „Eg mun lifa
Shaw — auðvitað lifi ég Shaw!“
Ef viljinn til þess að' lifa liefði
ráðið, myndi hann eflaust hafa
náð níræðisaldri. Hann elskaði
lífið, ef nokkur gerði það.
Ekki löngu fyrir andlát hans
kom fyrir atvilc, sem beindi
athygli minni að elli hans.
IJað var átakanleg stund. Raun-
ar var það í eina skiptið', sem
ég sá hann aumkunarverðan
og í átakanlegu ásigkomulagi.
Við vomm á göngu eftir Pro-
nxenade des Anglais í Nizza.
Hann hafði um hríð verið ó-
venju þögull og annars hugar,
þegar hann vék sér að mér
skyndilega og sagði, að nú væri
hann orðinn vita-náttúrulaus.
Hann hafði orðið þess skyndi-
lega áskynja aðeins á dögunum
sér til mikillar skelfingar og ar-
mæð'u. „Þetta leggst á sálina
líka“, sagði hann dapur i bragði.
„Sjáðu stúlkurnar þarna, sem
eru að baða sig. Mig varðar elck-
ert um þær — ekki hætis hót“.
Eg reyndi að segja einhver hug-
hrevstandi orð og sneri mér að
honum til þess að láta í Ijós
saniúð mína. Mér var litið á
hann — og sá, að augu hans
flóðu í tárum. Eg minntist þá
stundina þess, að' hann hafði
grobbað af því við mig, þegar
við hittumst fyr§t (þá var hann
G3 ára gamall), að hann væri nú
alveg eins snarpur elskhugi og
nokkru sinni fvrr. Kannske hef-
ir þetta verið ein af þessum
lognu og hálflognu sögum hans,
en enginn vafi leikur á því, að
hann fór með satt mál í síðara
skiptið þarna á baðströndinni í
Nizza.
Eins og ég sagði í byrjun
greinar minnar getur enginn,
sem jxekkti Frank Harris, gleynxt
honum. Guðirnir höfðu veitt.
honum fullan skei-f, örlátan,
eyðslufrekan og óhóflegan skerf
góðs og ills mannslífsanda. En
hann var sérgæðingur og eigin-
hagsmunamaður framar öllu,
gæddur miklum og lifandi, en
óstýrilátum gáfurn, í eðli sínu
fíngerður og ruddalegur í senn,
sneyddur öllum kenndum sið-
prýðis, fæddur í þennan heim til
Jxess að gera mikinn buslugang
og hálf-drekkja sjálfum sér í
honurn. Hann var ráðslyngur
maðui’, hai'ðneslcjulegur, grimin-
ur, viðkvæmur og yfirgangssam-
ur á margan hátt, eins konar
ævintýramaður eða harðsvírað-
ur dólgur, sem smyglaði sér inn
í bókmenntaheiminn eins og sjó-
i-æningi, er dró þar ögrandi upp-
reisnarfána sinn að húni, einn
gegn öllurn og allir gegn honunx;
en liann var vissulega ógleyrn-
anleg og einstök persóna í sinni
röð og fyrir jxað, live vel hann
kom fyrir sig orði í samræðum.
Þar átti hann snilligáfu, Hann
var eftirtelctarverðasti dólgur í
bókmenntum næstum hverrar
aldar.
t--------------------------------
Til lesenda!
Vcgua Jircngsla í ritinu vcrð-
ur ýmislegt efni að bíða til næsta
hcftis, — m. a. tónlistarþáttur,
gagnrýni um ljóðabók Tóntasar
Guðmundssonar, Fljótið helga,
ritdómur unt tvær nýjar bækur
eftir Elías Mar, grein um symbol-
isma í kvikmyndinni Þriciji maS-
ttrinn og ritgerð um nýja málara
í París.
16
LÍF og LIST