Birtingur - 01.01.1958, Side 37

einföldu máli, sem hann hylltist þó til að
gera ofurlítið launfræðilegt, því skoðanirnar
sem hann hélt fram voru oft umdeilanlegar,
gjörræðislegar, ónægjanlega rökstuddar,
þótt þær væru snjallar og frumlegar. Bæk-
urnar seldust mjög vel og kaupendurnir
mátu þær.
Á þeim tímum var allt sérhæft; ljóðlistin
engu síður en þýðingar. Það voru settar
fram kenningar um alla hluti. Stofnanir
voru myndaðar fyrir allt.
Alls staðar sá maður rísa Hallir hugsun-
arinnar og Fagurfræðiakademíur. Sjúrí
Andreívits var heiðursdoktor við ýmsar af
þessum mýmörgu stofnunum.
... Eins og endranær, jafnvel áður fyrr,
meðan hann vann, sótti á hann mergð hugs-
ana um tilveru einstaklingsins og þjóðfé-
lagið.
Hann gerði sér einu sinni enn grein fyrir
því, að hann var ófær um að skilja söguna,
eða öllu heldur það sem kallað var framvinda
sögunnar, og að hann gat ekki sett sér hana
fyrir sjónir nema í líkingu úr jurtalífinu.
Á veturna sýnast iaufvana greinar trjánna
veikbyggðar og aumar undir snjónum eins
og hár út úr gamalli vörtu. Á nokkrum vor-
dögum breytist skógurinn og hækkar allt
til himins, og maður getur týnzt, falizt í
laufguðu völundarhúsi hans. Á meðan á
þessari breytingu stendur vex skógurinn
hraðar en nokkurt dýr, en samt tekur eng-
inn eftir hreyfingu hans. Af því skógurinn
hreyfist ekki úr stað, fælist ekki skoðand-
ann. Maður finnur hann alltaf aftur kyrran
á sama stað. Með þessari sömu ró gerist
þjóðlífið, sagan, hún hreyfist líka eilíflega
og breytist, eins þó maður taki ekki strax
eftir þróun hennar ...
Það er enginn sem gerir söguna, sagan
sést ekki, ekki frekar en grasið sést vaxa.
Stríð, byltingar, kóngarnir, Robespierrarnir
eru henni líffæralegir hvatar, súrdegið. Þeir
sem gera byltingarnar eru framkvæmda-
mennirnir, ofstækismenn, snillingar sjálfs-
takmörkunarinnar. Á fáeinum klukkustund-
um eða nokkrum vikum umturna þeir gamla
skipulaginu. Umturnunin stendur vikur eða
nokkur ár. Því næst dýrka mennirnir þennan
takmörkunaranda, sem olli umturnuninni,
eins og helgan dóm, áratugum, öldum sam-
an.
Með því að syrgja Láru var hann líka að
syrgja þetta löngu liðna sumar, þegar bylt-
ingin var guðdómurinn stiginn til jarðar af
himnum, guð eins sumars þar sem allt lifði
trylling frelsisins ...
Svo frábærir hlutir gerast ekki nema einu
sinni að eilífu. Þegar maður hugsar um það,
er eins og vindkviða hafi feykt þakinu af
öllu Rússlandi, eins og þjóðin öll stæði
skyndilega óvarin undir berum himni. Og
enginn til að gæta okkar. Frelsið! Raun-
verulegt frelsi, ekki frelsi í orði, né endur-
heimt frelsi, heldur frelsi dottið af himnum,
öllum vonum fremra. Það er frelsi, sem fæst
af tilviljun, af misskilningi.
Og hve allir uxu að manngildi í ringul-
reiðinni. Tókuð þið eftir því? Það var eins
og hver hefði unnið bug á sjálfum sér með
hetjueðli, sem risið hefði hið innra með
honum.
31 Birtingur