Okkar á milli - 01.01.1988, Blaðsíða 5

Knut Ödegard: - Efni sögunnar er sígilt og hafið yfir stund og stað.
Nóbelsskáldin heilsuðust ekki
Sp jallað við Knut 0degárd, skáld og forstöðumann Norræna hússins
Þér getið það ekki
Sigrid Undset hóf ritferil sinn meö því aö
skrifa um sinn eigin tíma, og lýsingar
hennar á ástalífi þóttu djarfar í þá daga.
En hún fékk snemma áhuga á söguleg-
um skáldskap, og fyrsta sagan sem hún
kom meö til útgefanda mun hafa verið af
því taginu. Hún var aöeins rúmlega tví-
tug að aldri og haföi afhent Gyldendals-
forlaginu í Kaupmannahöfn handrit
sögulegrar skáldsögu og boðið þaö til
útgáfu. Og svarið sem hún fékk hjá for-
stjóranum, Peter Nansen, erfrægt orðiö
í norrænni bókmenntasögu, en þaö var
á þessa leið: ,,Látið þér yöur ekki detta í
hug aö skrifa sögulegar skáldsögur. Þér
getiö þaö ekki. En þér gætuö reynt aö
skrifa eitthvað nútimalegt. Það er aldrei
að vita!“
Las Njálu tíu ára
Sigrid Undset var alin upp á menningar-
heimili. Faðir hennar var fornleifafræö-
ingur og kunnur vísindamaöur í þeirri
grein um alla Evrópu á sinni tíö. Dóttir
hans kynntist því snemma fornleifa-
fræöi og sögu og fékk sérstakt dálæti á
miðöldunum. Tíu ára gömul mun hún til
dæmis hafa lesið Njálu og fleiri íslend-
ingasögur, og áhrif þeirra koma fram í
byggingu skáldsagna hennar, persónu-
lýsingum, máli og stíl.
Nýr heiðindómur
Sigrid Undset tók kaþólska trú nokkru
eftir aö hún hlaut Nóbelsverölaun 1928
og var gagnrýnd fyrir kaþólsk viöhorf og
íhaldssemi í sumum síöari bókum sín-
um. Hún snerist ákaft gegn öfgastefnum
og kallaöi þær „nýjan heiöindóm". Hún
sá fyrir hina hættulegu þróun mála í
Þýskalandi, þegar nasistar tóku aö vaöa
þar uppi. Áriö 1935 fékk hún meira að
segja útgefiö í Þýskalandi rit, þar sem
hún fordæmdi kynþáttaofsóknir og fleiri
stefnumál nasista. Hún átti því ekki
annars úrkosti en leggja á flótta, þegar
Þjóðverjar hernámu Noreg - og komst
þátil Ameríku.
Á sama hóteli
En Sigrid Undset var ekki eina Nóbels-
skáldiö í Noregi á þessum tíma. Knut
Hamsun var þar einnig og geröist tals-
maöur nasista eins og kunnugt er. Son-
ur Hamsuns, Tore, sem kom hingaö til
íslands fyrir skemmstu, sagöi mér, aö
faðir hans og Sigrid Undset hafi eitt sinn
gist samtímis á litlu hóteli í Osló. Dag
nokkurn hittust þau viö morgunverðar-
boröiö, en heilsuöust ekki og létu eins
og þau sæju ekki hvort annað.
Sígilt efni
Á einum staö segir Sigrid Undset, aö
hjörtu manna breytist ekki - og eru þaö
orö aö sönnu. Efni Kristínar Lafranz-
dóttur er sígilt og ekki bundiö viö þann tíma
sem sagan gerist á, en þaö er fjórtánda
öldin. Af þeim sökum getum viö nútima-
menn lifað okkur inn í örlög persónanna
og notið þessa mikla meistaraverks til
fulls.
Þaö er hafiö yfir stund og stað.“
„Ég vil byrja á því aö láta í Ijós ánægju
mína yfir því, aö Kristín Lafranzdóttireft-
ir Sigrid Undset skuli vera til i góöri ís-
lenskri þýöingu og aö hún skuli nú gefin
út sem bók mánaöarins í bókaklúbbnum
Veröld,“ sagöi Knut Odegárd, þegar
Okkar á milli heimsótti hann i Norræna
húsiö og spjallaði viö hann stundarkorn
um Sigrid Undset og Kristínu Lafranz-
dóttur.
Partur af uppeldinu
„Kristín Lafranzdóttir er partur af bók-
menntaarfi og uppeldi okkar Norð-
manna, svo aö ég kynntist verkinu þeg-
ar í barnaskóla og las þá úrdrátt úr þvi.
Hins vegar eignaöist ég söguna og las
hana í heild öll þrjú bindin, þegar ég var
nemandi í menntaskóla í heimaborg
minni, Molde á vesturströnd Noregs. Ég
var félagi í bókaklúbb, Den norske bok-
klubben, og þávar þettamiklaskáldverk
Sigrid Undset bók mánaðarins alveg
eins og hjá Veröld núna. Svo skemmti-
lega vill til, aö forstjóri þessa bókaklúbbs
er nú íslendingurinn Kristinn Einarsson.
5