Vera - 01.12.1996, Blaðsíða 46

kvnnasögusafniö
ERLA HULDA HALLDÓRSDÓTTI R, FORSTÖÐUMAÐUR KVENNASÖGUSAFNS ÍSLANDS
er verk að vinna
Kvennasögusafn íslands opnað í Þjóðarbókhlöðu
Á tíu ára afmæli Kvennasögusafns íslands
sagðl Anna Sigurðardóttir forstöðumaður í við-
tali við Veru: „Þetta safn á heima í Þjóðarbók-
hlöðunni, sem á að geyma sögu og bókmennt-
ir allrar þjóðarinnar, allra íslendinga." Þá hafði
safnið verið til húsa á heimili Önnu frá stofnun
þess árið 1975. Þann 5. desember síðastlið-
inn, á fæðingardegi Önnu, varð draumur henn-
ar loks að veruleika því þá var Kvennasögu-
safn íslands formlega opnað í Þjóðarbókhlöðu.
Sögu Kvennasögusafnsins má rekja aftur til
miðrar aldarinnar þegar Anna Sigurðardóttir
(1908-1996), þá húsmóðir á Eskifirði, fór að
halda til haga öllu því sem rak á fjörur hennar og
á einhvern hátt snerti stöðu kvenna að fornu og
nýju. Hún hafði brennandi áhuga á sögu kvenna
fyrri alda en einnig stööu kvenna í samtímanum
og skrifaði ófáar greinar um jafnréttismál í blöð
ogtímarit. Hugmyndina að stofnun kvennasögu-
safns fékk hún árið 1968 á fundi norrænna
kvenréttindafélaga á Þingvöllum en þá voru þeg-
ar starfandi kvennasögusöfn í Danmörku og
Svíðþjóð.
Kvennasögusafn íslands var stofnað 1. jan-
úar 1975, á fyrsta degi Alþjóöakvennaársins.
Að stofnun þess stóðu auk Önnu bókasafns-
fræðingarnir Else Mia Einarsdóttir og Svanlaug
Baldursdóttir. í stofnskrá safnsins segir aö
markmið þess séu að safna og varðveita bæk-
ur, bréf, handrit, Ijósmyndir, fundargerðir og
fleira sem snertir líf og störf kvenna. Einnig að
skrá eignir safnsins sem og það sem finna má
annars staðar og snertir sögu kvenna á ein-
hvern hátt. Safnið átti einnig að veita fræði-
mönnum og öðru áhugafólki um kvennasögu
aöstoð, gefa út heimildaskrár og fræðslu- og
kynningarrit.
Á heimili Önnu
Kvennasögusafnið var á heimili Önnu í 21 ár,
eða allt til þess er hún lést í ársbyrjun 1996.
Anna gat kvatt safnið sitt með ró í hjarta því þá
hafði það fengið inni í Þjóðarbókhlöðu, í horn-
herbergi á fjórðu hæð hússins, innan um þjóð-
arsöguna, þar sem því ber að vera. Meö flutn-
ingí Kvennasögusafns T Þjóðarbókhlöðu er stór
sigur unninn en þess ber aö geta að fjárhags-
legt öryggi safnsins er ekki tryggt. í samningi
þess og Landsbókasafns Íslands-Háskóla-
bókasafns er gert ráö fyrir að stjórn Kvenna-
sögusafnsins afli fjármagns til rekstrarins
fyrstu þrjú ár samningsins, eða til 1999. Bóka-
og tfmaritakostur Kvennasögusafns blandast
öðrum safnkosti í Þjóðarbókhlöðu en er skráð
sem eign þess. Handrit og bréf verða varðveitt
í handritadeild Landsbókasafns en skráð und-
ir Kvennasögusafn. Markmið safnsins eru nú
nánast þau sömu og í stofnskránni frá 1975,
að safna, varðveita og skrá efni um og eftir
konur, gamalt og nýtt. Gefa út skrár og
fræðslurit, hafa samband við Kvennasögu-
söfnin á Norðuriöndum og aðstoða fræði- og
áhugafólk um kvennarannsóknir við heimilda-
öflun.
Verk aö vinna
Svo enn sé vitnað til orða Önnu Sigurðardóttur
þá sagði hún f viðtali við Morgunblaðið árið
1990 að með starfi sínu vildi hún minna á aö
í kvennasögurannsóknum væri verk að vinna.
Kvennasögusafni íslands er ekki aðeins ætlað
að minna á að enn sé mikið óunnið I kvenna-
fræðum, heldur einnig að vera nokkurs konar
vegvísir í rannsóknum á flestu því sem kemur
Iffi og kjörum kvenna við á einhvern hátt. Hug-
myndin er sú að smám saman verði til gagna-
grunnur á Kvennasögusafni þar sem ekki að-
eins verði að finna upplýsingar um hvað ertil f
safninu sjálfu, heldur einnig á öðrum söfnum
víðs vegar um landið. Þannig væri til dæmis
hægt að sjá að á Sýslusafninu á Höfn í Horna-
firði leyndust merkileg sendibréf kvenna frá
19. öld og að á Handritadeild Landsbókasafns
væru varðveittar óbirtar endurminningar
kvenna. Með þessu væri hægt að ganga að öll-
um upplýsingum á einum stað, í stað þess að
eyöa löngum tíma í bréfaskriftir, símtöl og ferð-
ir milli staða í heimildaleit. Ef vel á að vera þarf
að efnistaka greinar, bækur og blaðaúrklippur
þannig að hægt sé að slá upp einu eða fleiri
leitarorðum og fá þannig lista yfir vænlegar
heimildir. Annað mikilsvert markmið Kvenna-
sögusafns íslands er útgáfa heimildaskráa og
fræöirita í kvennasögu.
í Kvennasögusafni íslands er að finna
heimildir sem geta nýst við rannsóknir í
kvennasögu og kvennafræðum almennt, rit-
gerðasmíð eöa einfaldlega svalað forvitni
áhugasamra einstaklinga. Allstórt safn blaða-
úrklippa er í safninu og hefur hluti þess verið
efnisflokkaður. Þar má finna efni um flest allt
sem snertir konur, en nefna má sérstaklega
umfangsmikið safn úrklippa frá Kvennaárinu
1975, frá framboði Vigdísar Finnbogadóttur til
forseta íslands árið 1980 og störfum hennar f
embætti. Einnig má finna efni um fóstureyðing-
ar og kynlíf, launajafnrétti, listakonur og verka-
konur. í safninu eru æviágrip kvenna, ýmsar
skrár um heimildir í kvennasögu, erindi og grein-
ar um og eftir konur, ýmis handrit Önnu Sigurð-
ardóttur þar sem finna má hafsjó af fróðleik og
er þó fátt eitt talið af því sem er í safninu.
í Kvennasögusafni er einnig til nokkuð af
plakötum tengdum kvennabaráttunni og Ijós-
myndum af konum.
Skoðiö hinar hæðirnar!
En til hvers er eiginlega kvennasögusafn, kann
nú einhver að spyrja, á þá ekki að stofna karla-
sögusafn líka? Kannski lesendur Veru spyrji
ekki svona spurninga en þær hafa hins vegar
margsinnis verið bornar upp við forstöðumann
safnsins og aðra sem að því standa. Því er til
að svara að um aldir fór lítið fyrir konum í fræði-
ritum. Þar var sagt frá pólitík og mannvígum,
embættismönnum, lagasetningum og stofnun-
um en ekki daglegu lífi, heímilisstörfum, barn-
eignum og fleiru sem snertir líf kvenna. Saga
þeirra var því hálfgerð hornreka sem hvergi átti
heima og heimilda varð aö afla til hliðar og bak
við þær heföbundnu.
Með nýju kvennahreyfingunni varð spreng-
ingí kvennasögurannsóknum því konur þyrsti f
vitneskju um fortíðina, að fá staðfestingu á að
þær ættu sér sögu sem skipti máli f þróun
samfélaga og þjóða. Á þeim forsendum hafa
kvennasögusöfn veriö stofnuð víða um heim.
Þeim er ætlað að halda utan um sögu kvenna,
hjálpa konum að öðlast vitneskju um fortíð
sína og þannig auðvelda þeim að finna sér
staö í samtímanum.
Þótt sífellt fleiri konur hafi haslað sér völl
innan kvennafræða, á sviði sagnfræði, bók-
mennta og félagsvísinda, er enn á brattann að
sækja. Heimildir um líf og kjör kvenna eru eft-
ir sem áður til hliöar, bak við og undir. Fræði-
menn þurfa að hafa talsvert fyrir því aö finna
raddir kvenna innan um hávaðann frá körlun-
um. Kvennasögusafni íslands er ætlað að vera
fræðimönnum, konum og körlum, til aðstoöar
og leiðbeiningar viö að finna og heyra þessar
raddir. Að lokum má tilfæra svar kunningja
míns fyrir þá sem spyrja um karlasögusafnið
og flissa aö litla hornherbergi Kvennasögu-
safnsins á fjórðu hæö Þjóðarbókhlöðunnar:
Segðu þeim bara að fara og skoða hinar hæð-
irnar!