Tónlistin - 01.06.1945, Blaðsíða 14

12
TÓNLISTIN
undarstökk F-A er í rauninni aðal-
inntakið í lang flestunj lögum og
stefjum eða „temum“ Brahms. Þessi
gleiða sexund rúmar nægilega mikla
tilfinningu og mátulega mikinn
formkraft til þess að samlagast eðli
Brahms og veita því liæfilegt svig-
rúm. En tónarnir F-A-E eru máske
ennþá merkari sem lýsing á lífi
Brahms og innstu þrá lians, séu
þeir skoðaðir sem upphafsstafir
þriggja orða: „Frei aber einsam“
(frjáls en einmana). Frelsi hirtist
í flugi sexundarinnar og einstæð-
ingsskapur í lokatóninum E. Hreyí-
ingin kemur fram í sexundartónbil-
inu en kyrrstaðan á endanótunni.
Hér skiptist á frelsi og líf, kúgun
og dauði. Alla sína æfi var Bralnns
fullkomlega frjáls þjóðfélagsþegn.
Þetta frelsi var lionum jafn dýrmætt
og loftið er fuglum himinsins, það
gerði liann sterkan og ótrauðan í
baráttu lians fyrir æðsta gildi list-
arinnar og mannlegs lífs, og því
hlaut hann viðurnefnið „æðsti prest-
ur djrggðarinnar“. Smámunaleg lítil-
mennska og auður hversdagsleiki
áttu aldrei rúm í hugsanafari
Brahms. Hann var konungur í stóru
og máttugu ríki, og þetta konungs-
ríki var hugur hans. Þegar Bach
spilaði fyrir Friðrik mikla Prússa-
konung, fundu menn, að tveir kon-
ungar voru viðstaddir, og Beethoven
var jafnan studdur af ráðum og dáð
hínrta mætustu þjóðhöfðingja.
Þannig liafa hin þrjú mildu B tón-
listarinnar öll haldizt í hendur, þótt
þrjár aldir skilji þau í sundur. Bach
leiðir kirkjulegan rithátt, sem þró-
azt hafði í þrjár aldir, til hinnar
Ponteinn ~J\onráoiion :
Síðasti áfanginn
Á síðara hluta 19. aldar — frá 1872
og frarn undir aldamót — fjölgaði
innfluítum hljóðfærum í landið,
einkum í kirkjurnar. En sá böggull
fjdgdi skammrifi, að kunnáttu
þurfti til þess að fara með þau.
Þetta vandamál leysti hið opinbera
á þann frumstæða hátt, að alþingi
veitti organleikara dómkirkjunnar
í Reykjavik vissa fjárupphæð á ári,
til þess að láta i té ókeypis tilsögn
organleikaraefnum utan af landi, er
til þeirra leituðu eftir kennslu, en
áskilið, að þeir nemendur hefðu
vottorð frá sóknarnefndum þess efn-
is, að þeir sæktu þetta nám til þess
að verða organistar við kirkju.
Þekkingarstig eða próf var hreint
ekki áskilið. í öðru lagi var með
lögunum um sóknarnefndir þeim
lögð sú skylda á herðar að útvega
söngstjóra, sem að sjálfsögðu skyldi
mestu fullkomnunar; Beethoven
tekur hann skírðan og fágaðan af
Haydn og Mozart í sína þjónustu og
veitir honum óforgengilegt klass-
iskt form, og Bralnns auðgar svo
loks þessa tónlist með heimspeki-
legri íhygli sinni og ómælisdjúpri
tilfinningu. Þannig verður fyrst trú,
skynsemi og form að farvegi, sem
síðan tilfinningin heit og djúp renn-
ur eftir án þess að áhrif liennar og
kraftur slævist við þúsundfalda end-
urtekningu. Þannig lifði og starfaði
Johannes Bralnns.