Fréttablaðið - 18.10.2012, Blaðsíða 22

22 18. október 2012 FIMMTUDAGUR
Á 19. öld fólst þjóðhollusta í sjálfstæð-isbaráttu, framfaratrú og Dana-
hatri. Þeir tímar eru liðnir, sem betur
fer! – en kannski getur hug-
takið haft gildi ennþá á 21. öld:
Að vera hollur þjóð sinni, vilja
veg hennar sem mestan og þó
einkum sem bestan, auðvitað án
nokkurra illinda við annað fólk
í heiminum.
Mér sýnist einmitt þetta
orð eiga vel við um þátttöku í
atkvæðagreiðslunni um stjórn-
arskrárdrögin laugardaginn
20. október. Eftir að yfir dundu
fjárhagslegar, pólitískar og sál-
rænar hörmungar fyrir réttum
fjórum árum hefur okkur þrátt
fyrir allt tekist að vinna vel á
nokkrum mikilsverðum svið-
um. Eitt af þessu er stjórnar-
skrárverkið þar sem mikill meirihluti
landsmanna ákvað að endurnýja fornfá-
leg og gölluð grunnlög sem eiga sinn þátt
í aðdraganda hrunsins og eftirmálum.
Þjóðfundur, almennt kjör stjórnlagafull-
trúa, einróma niðurstaða ráðsins, vinna
í þinginu og svo aftur út til þjóðarinn-
ar – þegar menn líta yfir þetta og leggja
til hliðar gleraugu gremjunnar og sjón-
auka yfirlætisins kemur í ljós merkileg
lýðræðistilraun sem hefur fætt af sér
margskonar umbótatillögur í
frumvarpsdrögunum frá stjórn-
lagaráðinu. Erlendis er mjög
spurt um þetta starf, svo sem
þar sem ég hef starfað á Evr-
ópuráðsþinginu í Strassborg, og
þykir til fyrirmyndar.
Nú erum við kvödd að kjör-
borðinu til að veita leiðsögn
um framhaldið. Sjálfur tel ég
að það eigi hiklaust að starfa
áfram á grundvelli tillagn-
anna frá ráðinu. Ég fagna líka
efnisspurningunum, alveg sér-
staklega þeirri um þjóðareign
Íslandsauðlinda. Aðrir hafa sína
skoðun á þessum álitamálum,
eins og gengur.
Það sem skiptir mestu máli er að
Íslendingar taki sem flestir þátt í að
móta framtíð lands og fólks með því að
taka nú afstöðu til stjórnarskrármáls-
ins og greiða atkvæði hinn 20. október
(eða fyrr, svo sem í Laugardalshöll 10–20
alla daga). Til þess hvet ég alla þjóðholla
karla og konur.
Sjálfur tel ég
að það eigi
hiklaust að
starfa áfram
á grundvelli
tillagnanna
frá ráðinu.
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is og Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is DÆGURMÁL: Kjartan Guðmundsson kjartan@frettabladid.is FÓLK OG SÉRBLÖÐ: Elín Albertsdóttir elin@365.is og Vera Einarsdóttir vera@365.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
HALLDÓR
Þjóðhollusta
Ný
stjórnarskrá
Mörður
Árnason
ný stjórnarskrá
Ný söguskoðun
Vefsíðan Áttavitinn, sem á að ná til
ungs fólks á aldrinum 16 til 25 ára,
hefur fengið Erp Eyvindarson til að
fræða áhorfendur um sögu stjórnar-
skrárinnar. Erpur segir frá fyrstu
stjórnarskránni frá 1874 og segir
síðan: „Árið 1904 fengum við heima-
stjórn, 1920 fullveldi og 1944 sjálf-
stæði Íslendinga.“ Þetta er athyglis-
vert, þar sem Íslendingar
fengu fullveldi árið 1918.
Raunar höldum við
upp á það fullveldi 1.
desember ár hvert, en
þá er almennt talið að
fullveldi hafi náðst.
Fullveldi unga fólksins
Hins vegar tiltekur Erpur að þessi
ár hafi stjórnarskránni verið breytt
og er það vissulega rétt að árið
1920 var samþykkt fyrsta stjórnar-
skrá Íslands eftir fullveldi. Fullveldið
fékkst þó 1. desember 1918, eða vilja
Erpur og Áttavitinn að fullveldi unga
fólksins miðist við 18. maí, þegar
stjórnarskráin var samþykkt
árið 1920?
Frelsi hins eina
Árni Johnsen var á
Beinni línu í DV
í gær spurður
að því hvers
vegna
Sjálfstæðisflokkurinn væri meðal
annars á móti lýðræði og trúfrelsi.
Eðlilega sagði hann þetta öfugmæli,
enda hefði flokkurinn verið höfuð-
stuðningsmaður lýðræðis frá því
hann barðist fyrir sjálfstæði Íslands
og fyrr. Þá hefði hann, öðrum
flokkum fremur, barist fyrir trúfrelsi,
enda „varið þjóðkirkjuna sem
höfuðstofnun trúarstarfs á
Íslandi“ en það er nú einmitt
það sem margir gagnrýna
varðandi trúfrelsi; að eitt
trúfélag sé tekið fram yfir
önnur.
kolbeinn@frettabladid.isÍ
þjóðaratkvæðagreiðslunni á laugardaginn mun þjóðin ekki kjósa
um nýja stjórnarskrá, sem hefur verið lögð fyrir hana í fullbúinni
mynd. Atkvæðagreiðslan er eingöngu leiðbeinandi fyrir Alþingi,
sem mun óhjákvæmilega þurfa að gera breytingar á þeim drög-
um stjórnlagaráðs sem nú liggja fyrir, sama hvernig atkvæða-
greiðslan fer.
Það er ekki heiðarlegt af sumum stjórnlagaráðsmönnum að gefa í
skyn að samþykki þjóðin að leggja tillögu stjórnlagaráðs til grundvallar
nýrri stjórnarskrá, muni hún fara efnislega óbreytt í gegnum Alþingi.
Í fyrsta lagi fer það náttúrlega eftir
því hvernig þjóðin svarar öðrum
efnislegum spurningum á kjörseðl-
inum hvernig málið þróast. Í öðru
lagi á Alþingi enn eftir að sinna
þeirri skyldu sinni að rýna drögin
efnislega og sníða af þeim ágalla. Í
þriðja lagi er spurningalistinn, sem
nú er lagður fyrir þjóðina, býsna
handahófskenndur og meirihluti Alþingis hefur í raun aldrei rökstutt
af hverju þjóðin á að svara þessum spurningum en ekki ýmsum öðrum
í þessari stóru skoðanakönnun.
Að minnsta kosti tvær spurningar, sem augljóslega áttu að vera á
kjörseðlinum, eru ekki þar. Annars vegar er sá þáttur stjórnskipunar-
innar, sem helzt hefur verið deilt um bæði fyrir og eftir hrun, hlutverk
og valdsvið forsetaembættisins og þá helzt málskotsréttur forsetans.
Það er í raun óskiljanlegt að engin spurning þessa efnis skuli vera á
kjörseðlinum.
Hins vegar hefði verið full ástæða til að spyrja þjóðina álits á þeirri
ákvörðun stjórnlagaráðs að gefa svokölluðum efnahags- og félagsleg-
um réttindum stóraukið vægi í mannréttindakafla stjórnarskrárinnar.
Dæmi um slík réttindi er í 23. grein draga stjórnlagaráðs, þar sem
segir að allir eigi „rétt til að njóta andlegrar og líkamlegrar heilsu að
hæsta marki sem unnt er“ og að öllum skuli með lögum tryggður „rétt-
ur til aðgengilegrar, viðeigandi og fullnægjandi heil brigðisþjónustu“.
Réttindi af þessu tagi eru annars eðlis en hin klassísku borgara-
legu og stjórnmálalegu réttindi, til dæmis jafn atkvæðisréttur eða
tjáningar- og fundafrelsi, sem snúast fyrst og fremst um að ríkið láti
þegnana í friði. Efnahagslegu og félagslegu réttindin snúast um verkn-
aðarskyldur ríkisins gagnvart borgurunum og eru galopin fyrir túlkun.
Ætli menn að byggja rétt á þeim fyrir dómstólum eru dómararnir í
raun komnir inn á svið sem til þessa hefur tilheyrt stjórnmálunum; til
dæmis að kveða upp úr um hversu miklu megi kosta til að allir njóti
„fullnægjandi heilbrigðisþjónustu“.
Í ljósi þess að mannréttindakafli stjórnarskrárinnar var endurskoð-
aður 1995 og þá var þverpólitísk sátt um að halda sig fyrst og fremst
við hin klassísku mannréttindi, hefði verið full ástæða til að spyrja
þjóðina álits á þessum þætti draga stjórnlagaráðs.
Þeir sem hefðu viljað fá að svara til dæmis þessum tveimur spurn-
ingum en fá ekki eru líklegri til að segja nei við tillögum stjórnlagaráðs
í heild en ella.
Það er ekki ástæða til annars en að hvetja fólk til að mæta á kjörstað
á laugardaginn. Kosningaréttinn á alltaf að nota. En kjósendur verða
að vera meðvitaðir um að atkvæði þeirra er eingöngu til leiðbeiningar
fyrir Alþingi – og veitir meira að segja fremur takmarkaða leiðsögn.
Atkvæðagreiðslan veitir takmarkaða leiðsögn:
Spurningarnar
sem vantar
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN