Dagfari - 01.07.1962, Blaðsíða 21

i meira eða minni mæli í ýmsum löndum
og lögðu mikla áherzlu á velferð almenn-
ings.
Rómarsamningurinn er andóf á móti
þessu. Greinar Rómarsamningsins bera
með' sér, að það er grundvallarhugsun
bandalagsins að endurlífga og styrkja hið
óupplýsta peningaveldi.
Sumir munu kunna vel hinu óupplýsta
peningaveldi, aðrir miður. En hvað sem
því líður, þá verðum við í umræðum okk-
ar að gera okkur fyllilega ljóst, að það er
þetta veldi, sem er kjarni Rómarsamnings-
ins.“
„Annaö einkenni á Efnahagsbandalag-
inu er, að lönd, sem í því eru, mynda ein-
ingu án tolla sín á milli, en með tollmúr-
um gagnvart umheiminum. Ég kem siðar
að því, hverju það skiptir, að bandalags-
löndin eru á margan hátt í andstöðu við
önnur lönd veraldar mér liggur við að
segja, að þau hafi fylkt liði gegn þeim.“
Hverskonar tengsl?
„Sá mun tæplega til, sem óskar þess, að
þjóð sín hafi ekkert samneyti við löndin í
Efnahagsbandalaginu. Eg held mér sé ó-
hætt að fullyrða, að í Noregi óskar þess
enginn. En samskipti eru margvísleg, og
menn geinir mjög á, hver háttur skuli
hafður á þeim. Umræðurnar um bandalag-
ið hafa orðið erfiðari, af því að það hefir
verið villt um fyrir fólki og það látið halda,
að allir, sem ekki eru með aðild, vilji, að
landið einangri sig alveg frá bandalaginu.
Þeir, sem eru hlynntir aðild, hafa stund-
um talað um að „vera utan við“, og með
því hefur fólk leiðzt til að hugsa sem svo,
að aðeins tvennt sé til, full aðiid eða full-
komin einagrun frá bandalagslöndunum.
Með því að leggja málið fram á svo óraun-
sæjan hátt, hefur margur maðurinn sem
ekki leggst djúpt, sagt, að þá verðum við
að játast undir fulla aðild, þó við verðum
það ekki með glöðu geði.
Það má hafa ferns konar efnahagssam-
vinnu.
I fyrsta lagi þess konar vöruskipti við
bandalagslöndin, sem eklú styðjast við
neitt sérstakt samkomulag fram yfir það,
sem nú er eða hafa má innan ramma al-
þjóðatollasamningsins (GATT), Sámein-
uðu þjóðanna eða slíkra alþjóðasamtaka,
sem ekki eru í andstöðu við nokkra eina
þjóð eða þjóðahóp.
I öðru lagi kemur til álita að óska eftir
því að gera viðskiptasamning við banda-
lagið.
I þriðja lagi getur verið um aukaaðild
að ræða.
Formlega getur aukaaðild samkvæmt
238. grein því verið svo til hvað sem er,
allt frá uppsegjanlegu samkomulagi, sem
nær lítið lengra en viðskiptasamningur til
þess að vera svo viðtæk, að hún verður í
eðli sínu hið sama og full aðild. Þess vegna
væri réttara að skilgreina nánar, hversu
sterka aukaaðild maður á við eða að
minnsta kosti taka fram, hvort átt sé við
lausa eða nána aukaaðild.
Bandalagsríkin hafa látið í ljós fastan
ásetning sinn, að Rómarsamningurinn verði
ekki aðeins tæki í efnahagsmálum, heldur
einnig áfangi að pólitiskri einingu. Banda-
ríkin hafa reynt að styrkja þau í þeim á-
setningi með því að þjarma að bandalags-
ríkjunum og þeim smáríkjum, sem nú hug-
leiða málið. Þess vegna er hyggilegt að
ætla, að stofnanir bandalagsins muni ekki
vera uppveðraðar fyrir því, að einhver ríki
fái lausa aukaaðild, meira að segja spurn-
ing, hvort yfirleitt þýði að tala um auka-
aðild. Ríki fær ekki ótvírætt svar við spurn-
ingu um það, hvort því tekst að fá þess
konar aukaaðild, sem það óskar, nema með
samningum um aukaaðild, þar sem skýrt
er tekið fram, hvað ríkið telur ekki koma
til greina. Til að mynda fyrir Island það,
sem Ölafur Thors forsætisráðherra sagði
skýrum orðum 10. júní við United Press.
International: „Eitt er víst. Við látum ekki
þumlung af landhelgi við Island“ (heimild
er Dagbladet, Osló, 12 júní).
1 fjórða lagi er svo full aðild að banda-
laginu. Það er hin fulla aðild, sem felur í
sér viðtækar, ævarandi og stórhættulegar
afleiðingar.
Það, sem nú skiptir mönnum í flokka, er
því annars vegar full aðild og hins vegar
aðrir liættir í samskiptum við bandalags-
löndin. Ef tekst að koma í veg fyrir fulla
aðild, þá hefur landið athafnafrelsi
áfram. Mín skoðun er sú, að Noregur
eigi, hvernig sem veltist, ekki að ganga
lengra en gera viðskiptasamning við
bandalagið. Það hindrar ekki, að ég á góða
samvinnu við annan norskan hagfræðing í
norsku starfsnefndinni í samtökum á móti
aðild að Efnahagsbandalaginu, sem að-
hyllist aukaaðild. Nú er barizt um fulla
aðild.
Ekki þarf að nefna það, að margs kon-
ar samskipti má svo hafa við bandalags-
löndin bæði i menningarmálum og öðru.
Flestir munu taka undir það, þó að þeir
hugsi sitt um efnahagssamskiptin.
Auðhringar nýta hráefna- og orku-
lindir í fátækum löndum tillitslaust.
Nú á tímum hefur auðhringjum tekizt að
hagnýta sér hið frjálsa hagkerfi þannig,
að þeir hafa beitt fáguðum vinnubrögðum
til að nýta hráefna- og orltulindir til að
auðgast á. Vinnubrögðin eru svo fáguð, að
fólk almennt kemur ekki auga á þau. Til
þess er beitt alþjóðakerfi með aðalfélög og
dótturfélög og alls konar klækjum þeirra
á milli. Þar sem er gróðavon eru sett upp
fyrirtæki til að „efla atvinnulifið". En
reksturinn er stöðvaður á samri stundu,
þegar hann hættir að bera sig eða auð-
lindirnar þrotnar eða verðlagið verður ó-
hagstætt og starfsfólkið er skilið eftir
bjargarlaust. Og meðan fyrirtækið starfár,
er almenningur féflettur með alls konar
leyndri einokunarstarfsemi.
Sumir hugga sig með því, að í Rómar-
samningum eru ákvœði um eftirlit með
auðhringjum. Bandaríkjamenn hafi um
fjölda ára haft löggjöf til að hafa eftirlit
með því að samtök fyrirtækja misnoti ekki
aðstöðu sína.
Það er óttalegur barnaskapur að ímynda
sér, að slík lagasetning geti haldið aftur
af auðhringjunum í hagkerfi, sem á að mót-
ast af frjálsum viðskiptum. Það er eins og
ætla að berjast í frumskógi að næturlagi
með venjulegum hersveitum, sem æfðar eru
að ganga i fylkingu: Einn, tveir, einn,
tveir, vinstri snú, eins og reglugerðin kenn-
ir. Samsteypurnar gi'unda út tíu nýjar leið-
ir til að misnota aðstöðu sína í hvert sinn
sem reynt er með löggjöf að koma í veg
fyrir misnotkun. Ameríska samsteypan
General Electric hefur verið dæmd 29 sinn-
um fyrir brot á lögum um auðhringa, en
hún blóggast eftir sem áður.
Prófessor Ragnar
Frisch, einn fremsti
liagfraíðiugur Noregs,
heldur ræðu sína um
EBE í Háskóla Is-
lands á dögunum.
DAGFARI 21