Sagnir - 01.06.1992, Blaðsíða 19

rudda sem notfærðu sér gestrisni
vinaþjóðar. Engu væri líkara en allir
starfsmenn Hays-stofnunarinnar
hefðu snúið sér undan þegar Iceland
komst í gegnum nálarauga hennar.19
Philip T. Hartung, sá sem skoðaði
myndina af hálfu stofnunarinnar, leit
fyrst og fremst á hana sem frábæra
skautamynd og því væri óhætt að
hleypa henni áfram, söguþráðurinn
væri hins vegar ótrúlega máttlaus og
heimskulegur.20
Vitaskuld voru Islendingar ánægð-
ir með ummæli erlendu gagnrýnend-
anna og neikvæðir dómar voru
magnaðir upp í dagblöðum innan-
lands, jafnvel oftúlkaðir á köflum.21
Mestu máli skipti hins vegar hvað al-
menningur vestanhafs hugsaði og
ljóst var að margir myndu sjá Iceland
vegna vinsælda skautadrottningar-
innar. Af þeim sökum m.a. var farið
fram á nafnbreytingu á kvikmynd-
inni. Islensk stjórnvöld vildu ekki
láta tengja bullið við land og þjóð á
svo afgerandi hátt. Skömmu fyrir
jólin 1942 bárust loks fregnir sem
glöddu landsmenn:22 „Eftir umkvart-
anir þær, er sendiherra Islands í
Washington gerði, hefur verið breytt
um nafn hennar og það tekið út úr
henni, er benda átti til þess að mynd-
in gerðist hér á landi.“ Nú önduðu
margir léttar en ekki fylgdi sögunni
hvert nýja heitið væri. Hún var meira
að segja enn kölluð Iceland þegar hún
var sýnd í Reykjavík síðla árs 1944.
Katina
Þegar blaðað er í nokkrum kvik-
myndahandbókum sem gefnar hafa
verið út undanfarna áratugi kemur í
ljós að Iceland er ætíð tilgreind undir
því heiti.23 Á aðeins einum stað kem-
ur fram innan sviga að hún kallist
Katina í Bandaríkjunum.24 Þannig
hefur myndin lifað áfram með þessu
nafni og verið sýnd í sjónvarpi víða
um heim, m.a. á Stöð 2 í lok septem-
ber 1987.23 Og í innkaupalistum sem
sjónvarpsstöðvar fara eftir ber hún
heitið Iceland.21’ Upphaflega útgáfa
myndarinnar var 79 mínútur og enn
telur hún sama mínútufjölda. Engu
virðist líkara en aðstandendur hennar
hafi aðeins verið að friða íslendinga
og bandarísk stjórnvöld í árslok 1942
með því að lofa breytingum á henni.
Iceland markaði ekki djúp spor í
kvikmyndasöguna en fær þó sæmi-
lega dóma í kvikmyndahandbókum,
yfirleitt tvær stjörnur af fjórum
mögulegum.27 Vitaskuld er það leikni
skautadrottningarinnar sem halar inn
stigin, en tónlistin hefur einnig sitt að
segja. Vilyrðið um nýtt nafn á Iceland
var ekki gefið fyrr en sýningum var
að mestu lokið vestanhafs. íslending-
ar hafa líklega látið sér í léttu rúmi
liggja afdrif myndarinnar eftir það,
sérstaklega þar sem hún fékk svo
slæma dóma, og ekki séð ástæðu til
þess að fylgja málinu eftir af fullri
hörku. En hamagangurinn í upphafi
vitnaði um hve landsmenn voru við-
kvæmir fyrir áliti umheimsins, eink-
um stórþjóðanna.28 ^Ayðvitað voru
þeir sárir yfir rangfærslunum og
ruglinu. Þjóðarstoltið hafði beðið
hnekki. Hins vegar virðast íslending-
ar hafa tekið ótrúlega alvarlega áhrif-
in sem ein kvikmynd gat hugsanlega
haft á viðhorf heimsbyggðarinnar til
þeirra. Kannski helgaðist það af því
hversu mótandi áhrif kvikmyndir
höfðu á hugarheim þeirra sjálfra.
Tilvísanir:
1 Ópr.: Sjónvarpsþáttur. Twin Peaks VI. Lynch/Frost Productions í
samvinnu við Propaganda Films. 1990.
2 Ópr.: Kvikmynd. The Player. Avenue Pictures í samvinnu við
Spelling Entertainment. 1992.
3 Þorfmnur Ómarsson: „Svo í Cannes sem á fslandi." Morgunblaðið
17. maí 1992.
4 „Fáránleg kvikmynd, sem er látin gerast í Reykjavík. “ Morgun-
blaðið 19. september 1942.
5 The Illustrated Who’s Wlio of the Cinema. Ritstjórar Ann Lloyd og
Graham Fuller. New York 1987, bls. 201. - The Oxford Companion
to Film. Ritstjóri Liz-Anne Bawden. London 1976, bls. 327. - Katz,
Ephrain: Tltc Intemational Filrn Encydopedia. London 1984, bls. 553.
— The Cinema Book. Ritstjóri Pam Cook. London 1987, bls. 18.
6 Ópr.: Kvikmynd. Iceland. Twentieth Century-Fox. 1942.
7 Fáránleg kvikmynd.
8 „Kvikmyndin „Iceland" fékk nafnbreytingu." Morgunblaðið 18.
desember 1942.
9 Sama heimild.
10 Ópr.: Library of Congress. Iceland. [LP 11948. Greinargerð Hays-
stofnunarinnar um kvikmyndina, dagsett 2. október 1942, og út-
dráttur Twentieth Century-Fox].
11 Kvikmyndin „Iceland".
12 Sama heimild.
13 „Amerískur hermaður skrifar um kvikmyndina „Iceland“.“ Morg-
unblaðið 30. september 1942.
14 „Mótmæli í Washington vegna kvikmyndarinnar „Iceland“.“
Morgunblaðið 26. september 1942.
15 „Islendingar njóta mikillar velvildar í Bandaríkjunum. “ Morgun-
blaðið 19. september 1942.
16 Sjá t.d.: Schier, Ernest L.: „Sonja Henie Still Queen of Ice, But
Not in the Eyes of ’lceland’." The Washington Post 24. október
1942. - „Reviews. Iceland. Sonja Henie at the Peak.“ The Motion
Picture Herald 15. ágúst 1942.
17 Crowther, Bosley: „Iceland. “ The New York Times 16. október 1942.
18 Crowther, Bosley: „Good-Will to Whom? ’lceland’ and ’A Yank
at Eton’ Pose a Question of Foreign Relations." The New York
Times 18. október 1942.
19 Schier, Ernest L.: Sonja Henie Still Queen of Ice.
20 Ópr.: Library of Congress. Iceland.
21 Sjá t.d.: „Kvikmyndin ’lceland’ er áróður til stuðnings möndul-
veldunum." Alþýðublaðið 28. október 1942. - „Kvikmyndir eins
og „Iceland” geta skemmt vináttu milli þjóða.” Morgunblaðið 21.
október 1942. - „Kvikmyndin Iceland sætir harðri gagnrýni í
Bandaríkjunum.” Þjóðviljinn 28. október 1942.
22 Kvikmyndin „Iceland".
23 Sjá t.d.: The Motion Picture Guide. H-K. 1927-1983. Ritstjórar Jay
Robert Nash og Stanley Ralph Ross. Chicago 1986, bls. 1352. -
Leonard Maltin’s TV Movies and Video Guide. Ritstjóri Leonard
Maltin. New York 1991, bls. 562. - Movies on TV and Videocasset-
te 199Í-Í992. Ritstjóri Steven H. Scheuer. 15. útgáfa. New York
1990, bls. 501. - Halliwell, Leslie: The Filmgoer’s Companion. 6.
útg. New York 1977, bls. 337.
24 The Illustrated Who’s Who, bls. 201.
25 Sbr. [Sjónvarpsvtsir 1:1 (1987)], bls. 38.
26 TV Feature Filrn Source Book. Alphabetical Edition 1988. Ritstjórar
Avra L. Fliegelman, Gail Varvaro og Carleton Hill. New York
1988, bls. A-476.
27 Leonard Maltin’s TV Movies, bls. 562. - The Motion Picture
Guide, bls. 501.
28 Skömmu áður en Iceland olli fjaðrafokinu birtist t.d. grein um ís-
lendinga í vikuritinu Time sem þeir áttu ákaflega erfitt með að sætta
sig við og mótmæltu harðlega, sjá t.d.: „Furðuleg grein um ísland í
amerísku tímariti.” Morgunblaðið 4. febrúar 1941. - ,,„Time“-greinin
byggð á ’nákvæmum heimildum!”’ Morgunblaðið 19. mars 1941.
SAGNIR 17