Nýtt Helgafell - 01.10.1958, Blaðsíða 36

82
HELGAFELL
Þessi átök gáfu og vilja réðust aldrei til
lykta, nema í einstökum kvæðum og ef til
vill í kvæðaflokknum, sem liann nefndi Tím-
ann og vatnið, þó að sá flokkur sé of tak-
markaðs eðlis til að varpa miklu ljósi á þetta
vandamál. En hann er hins vegar órækur
vitnisburður um þor Steins til að reyna
sífellt. nýjar leiðir til lausnar á þeim átökum,
sem felast í skáldskap hans. Ég er ekki viss
um, að lífsskoðun hans hafi verið ýkja mikið
breytt frá því sem áður var, en viðfangs-
efni hans er nú fyrst og fremst skáldskap-
urinn sjálfur og vandamál hans. Eins og önn-
ur sjálfstæð skáld hafði Steinn alla tíð liaft
þor og hagsýni til að læra af öðrum skáldum
það sem honum mátti að gagni koma, og í
skáldskap hans gætir ólíkra áhrifa, sem auka
á fjölbreytni hans. Um rætur hans til 19.
aldarinnar gat ég lauslega áður. Hann taldi
sjálfur, að Jóhann Jónsson og Jóhann Sigur-
jónsson hefðu haft mikil áhrif á ljóðagerð
sína framan af. En áhrifa Tómasar Guð-
mundssonar gætir þó vafalaust mest, þegar
iitið er til síðari skálda íslenzkra, um orðalag,
orðaleiki og gamansemi. (Hann sendi T. G.
Rauður loginn brann áritaða: Með þakk-
læti fyrir lánið). Og hann las nútíma erlend-
an kveðskap af sömu hagsýni og sjálfstæði
eins og íslenzkan. Þess vegna stendur for-
dæmi Steins óhagganlegt ungum skáldum
til eftirbreytni: hin andlega hugdirfska sem
þarf til að fara sínar eigin brautir, en læra
engu að síður af öðrum, allt sem hentar.
Steinn andaðist 25. maí, 1958, á fimmtug-
asta aldursári. K. K.
Lyrískt skáld
Jón Öskar: Nóttin á lierðum okkar. Ljóð.
'IJelgafell, 1958.
í hinni nýju bók Jóns Óskars eru tvenns
konar skáldsmíðar. Annars vegar er um að
ræða iyrískar hugleiðingar í óbundnu máli
og óliðuðu, og hins vegar eru ljóð. Hinir
lyrísku prósaþættir Jóns minna á skáldlega
spretti í bóksögum, svo sem Konan og TJndr-
ið, eu ádeiluþátturinn Ljós tendruð og slökkt
í Guatamala er ritaður af sérstæðri blaða-
mannatækni, sem því miður er of sjaldan
beitt í íslenzkum blöðum. Þættirnir eru mun
minni liáttar en ljóðin, þeir gjalda þess, hve
litlum aga þeir lúta, þótt margt sé þar vel
sagt og af töluverðri smckkvísi. Hins vegar
er rangt að telja slíka þætti til ljóða og
ástæðulaust að skipta þeirn í línur, eins og
gert er um ljóð. Ilugtakið „liðað mál“ skýrir
vel muninn á bundnu máli og óbundnu. í
liðuðu máli er reglubundin hrynjandi, svo að
samfellt mál skiptist ótvírætt í einingar, sem
við köllum ljóðiínur. Ef lirynjandi er ekki
fyrir hendi, er þarflaust að skipta samfelldu
máli á annan veg en þann, sem títt er um
óbundið mál.
Um ljóðin í bók Jóns Óskars er margt gott
að segja, enda munu þau verða miklu lang-
lífari en þættirnir. Jón liirðir ekki um stuðla-
setningu, hendingar né. endarím, en hins veg-
ar beitir hann öðrurn aðferðum til að tengja
ljóðlínur. Stuðlasetning, liendingar og enda-
rím eru endurtekningar hljóða, en Jón endur-
tekur þeirra í stað einstök orð eða orðasam-
bönd. Þannig bergmálar sama hugsun í gegn-
um heil ljóð, og þetta er gert á miklu frjáls-
ari hátt en áður hefur tíðkazt. Jón virðist
liafa tekið sérstöku ástfóstri við tvíliði, og
því verða ljóð hans kliðmjúk, eins og sést af
Vorkvœði til Islands:
Eirin dag er regnið fellur
mun þjóð mín koma til mín
og segja manstu barn mitt
þann dag er regnið streymdi
um herðar þér og augu
og skírði þig og landið
til dýrðar nýjum vonum
þann dag er klukkur slóu,
ó manstu að þú liorfðir
á regnið eins og spegil
sem speglar þig og landið
í kristaltærum dropum
þann dag er lúðrar gullu
með frelsishljóm, ó, manstu
þann dag er regnið streymdi
og regnið var þinn spegili
og regnið var þitt sólskin
um lierðar þér og augu
þanu dag er landið hvíta
varð frjálst í regnsins örmum
og gleðin tók í hönd þér
í sólskinsörmum regnsins.