Helgafell - 01.04.1942, Blaðsíða 18

Barði Guðmundsson:
Uppruni íslenzkrar
skáldmenntar
II.
Skáld, svín, saurbýli.
HEIÐNAREY er lítil og óbyggð. Hún liggur á Breiðafirði undan Skálmar-
nesi. Þar á slóðum hefur lifað í manna minnum einkennileg sögn, sem
tengd er við eyjuna. Eftir kristnitöku voru í fyrstu launblót leyfð. Bóndinn
að Múla á Skálmarnesi tók þá að sér, gegn hóflegu ferjugjaldi, að flytja fólk,
er blóta vildi á laun, út í Heiðnarey. Fóru blótin fram í byrjun tvímánaðar.
Sögninni til styrktar bentu menn á dalverpi og lág í eyjunni, sem báru nöfnin
Blóthvammur og Saurlífisgjá. Þannig greinir Kálund frá munnmælum þess-
um, en þau munu fyrst hafa verið í letur færð fyrir rúmri öld. Því miður hef
ég ekki átt kost á að kynna mér þá heimild.
Helzt mætti ætla, að launblótin í Heiðnarey hafi verið bundin við upp-
skeruhátíð eða töðugjöld og fórnirnar því færðar frjósemisgoðunum Frey og
Freyju til dýrðar. En hvað sem nú annars má um gildi munnmælanna segja,
minnti örnefnið Saurlífisgjá mig á gamla og gleymda athugasemd, sem Guð-
brandur Vigfússon hefur gert um saur-örnefni og Freys- og Freyjudýrkun.
í ritgerðinni ,,Um tímatal í íslendinga sögum" kemst Guðbrandur svo að orði.
er hann minnist útkomu Þorbjarnar súrs úr Súrnadal: ,,Vér höfum fyrir satt,
að hvervetna á íslandi og í Noregi þar sem örnefni eru kennd líkt þessu, hafi
í fyrndinni verið Freysblót og átrúnaður á þau Freyju meiri en á öðrum
stöðum og dragi héruðin meðfram nafn af því (Saurar, Saurbær,
Sýrströnd, Súrnadalur), en Sýr er eitt af nöfnum Freyju. Þetta rættist og í
þessari Sýrdælaætt, að þeir höfðu blót mikil. Þar sem talað er um, að Þor-
grímur goði væri svo ávarður Frey, þá mun hann hafa tekið þau blót upp
eftir mágum sínum, því að hvergi er þess getið, að Þórsnesingar blótuðu Frey,
en Þórsvinir miklir voru þeir. Nú hyggjum vér og, að Þorbjörn súr hafi borið
nafn sitt af þessu, og muni menn víst í átthögum hans í Noregi hafa trúað
mjög á Frey“.