Læknablaðið - 15.12.2003, Blaðsíða 58

UMRÆÐA & FRÉTTIR / STEFNUMÓTUN CPME
Meðferðaráætlun fyrir evrópska lækna
með geðsjúkdóma og/eða fíkilshegðun
Katrín Fjeldsted
Höfundur er heimilislæknir
og fulltrúi Læknafélags
íslands í CPME.
Samtök evrópskra lækna (CPME) hafa samþykkt
eftirfarandi stefnumótun í málefnum lækna með
geðsjúkdóma og/eða fíkilshegðun (www.cpme. be).
A 20. öld varð réttur til heilbrigðis að veruleika í
flestum Evrópulöndum og smám saman hafa menn
farið að telja ávana- og fíkniefnavanda til sjúkdóma.
Þar með dró verulega úr fordómum sem ríktu í garð
þeirra sem glíma við vandann. Það er þessum breyt-
ingum að þakka að geðheilbrigðisþjónusta hefur
samlagast almennri heilbrigðisþjónustu og réttur til
heilbrigðis auk almenns aðgangs að hei 1 brigðisþjón-
ustu hefur náð til hvers landsins á fætur öðru í Evr-
ópu. En jafnvel þótt svo sé hefur það sýnt sig að
læknar og annað heilbrigðisstarfsfólk nýtur lakari
heilbrigðisþjónustu en aðrir.
A seinni árum hefur komið í ljós að oftast haga
heilbrigðisstarfsmenn, og þá einkum læknar, sér ekki
eins og venjulegir sjúklingar þegar þeir eru veikir.
Þar að auki hafa geðsjúkdómar og fíkilshegðun enn
neikvæðan stimpil, jafnvel meðal starfssystkina, því
vaninn er að leita sér ekki hjálpar; starfsfélagar gætu
litið á sjúkdóminn sem veikleikamerki.
Margt af því fólki sem er frá vinnu vegna veik-
inda, fatlað á einhvern hátt eða óvinnufært hefur lent
í þessu og verið haldið veikindum sem hægt hefði
verið að lækna. Hvað heilbrigðisstarfsfólk varðar,
sérstaklega lækna með vandamál af þessu tagi, leikur
óttinn við að félagarnir komist að hinu sanna stórt
hlutverk, hindrar þá í að biðja um hjálp og leita heil-
brigðisþjónustu. í þessum tilvikum er tilhneigingin
sú að hafa samviskubit yfir sjúkdóminum, breiða yfir
hann og fela, fresta því að leita hjálpar og gera bata-
horfur þar með verri. Þetta er ekki eingöngu mál ein-
staklingsins heldur snertir einnig lýðheilsu þar sem
ástandið getur verið áhætlusamt fyrir heilsu þeirra
sem þessir læknar sinna.
Yfirlit
Margar kannanir hafa sýnt að samband læknis og
sjúklings eða læknis og meðferðaraðila lýtur ekki
sömu meginreglum og gilda fyrir aðra, og það tekst
ekki að koma á fót raunverulegu sambandi milli
læknis og sjúklings. Þessu til viðbótar fela þessir sjúk-
lingar vanda sinn sem best þeir geta, ekki síst ef um
geðsjúkdóm eða ávana/fíkn er að ræða. Þeir leita
ekki hjálpar og reyna að halda áfram að vinna eins
og ekkert hafi í skorist. Það gæti verið vegna for-
dóma sem enn eru fyrir hendi í garð sjúkdómanna og
sjúklinganna sem þjást af þeim, kannski eru þeir
hræddir um að upp komist, að þeir missi faglegt
traust sjúklinga sinna, virðingu kolleganna og jafnvel
vinnuna.
Allt þetta hefur gríðarleg áhrif á fjölskylduna og
andrúmsloft á vinnustað, veldur vanrækslu, gerir
starfið slakara og veldur áhættu fyrir þann hóp fólks
sem sinna á. Klögumálum fjölgar, sjúklingar láta sig
hverfa og deilur koma upp á vinnustaðnum. Þetta er
því lýðheilsuvandamál sem hefur víðtæk áhrif og þarf
því að reyna að koma í veg fyrir eftir fremsta megni.
Þegar svona er komið finnst þessum sjúklingum
erfitt að neyta réttar síns til heilbrigði því þeir nota
hina almennu heilbrigðisþjónustu venjulega ekki í
veikindum og því mynda þeir, þótt fáránlegt megi
teljast, einn af þeim sjúklingahópum sem verst er
sinnt heilsufarslega. Ur því svona er komið teljum við
fyrst af öllu nauðsynlegt að koma á eftirliti af hálfu
fagfólks svo að tryggja megi viðeigandi hjálp í slíkum
tilvikum án þess að valda hættu fyrir þá sem læknarn-
ir þjóna. I öðru lagi ættum við að tryggja það að trún-
aður geti ríkt svo aðgangur að sérfræðiþjónustu verði
greiðari.
Það að trúnaður ríki og beitt sé aðferðum til að
tryggja gott faglegt starf eru tvö lykilatriði ef hægt á
að vera að ná tveimur helstu markmiðum þessa verk-
efnis: I fyrsta lagi að sinna þeim heilbrigðisstarfs-
mönnum sem eru haldnir geðsjúkdómi eða ávana/
fíkn með því að nota sértæka og sérhæfða þjónustu í
því skyni og í öðru lagi að fullvissa almenning um að
heilbrigðisstarfsmenn séu hæfir til að sinna fagi sínu.
Læknafélögin og/eða þeir aðilar sem hafa faglegt
eftirlit með læknum eru best til þess fallin að tryggja
veikum læknum aðgang að meðferðarprógrammi í
samræmi við siðareglur og faglegar kröfur. Fyllsta
trúnaðar verði gætt og þeim tryggt að þeir fái endur-
hæfingu svo þeir geti snúið aftur til starfs síns.
Þeir sem stjóma lýðheilsu í hverju landi bera
ábyrgð á heilsu almennings, og sérstaklega á heil-
brigðisþjónustu fyrir þá lækna sem vinna í þágu hins
opinbera, og ættu því að fjármagna flest meðferðar-
úrræðin í samstarfi við samtök lækna, bæði stéttar-
félög og fagfélög.
Vitandi um þetta lýðheilsuvandamál, svo og stöð-
uga framför í gæðum heilbrigðisþjónustu, og með
það í huga að bæta heilsu íbúanna, lítur fastanefnd
CPME, svo á að samræma og þróa þurfi samræmd
viðbrögð og meðferðarúrræði í öllum löndum Evr-
ópusambandsins og löndum þeim tengdum. CPME
974 Læknablaðið 2003/89