Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2004, Blaðsíða 175

„ANNARS AUMKA ÉG INDÍANA
sú dökka að hatd og kjól þeirrar hvítu. í augnaráði þessara tveggja per-
sóna takast á ólík öfl, ólfkir kraftar. En niðandi veðurhljóð vestrinu frá
virðist Stephani vera forboði um ill örlög þeirrar innfæddu þó hún sé fríð
eins og hlákunótt á hausttíma: veturinn vofir yfir.
Þrátt fyrir samanburðinn á indíánum og Islendingum þar sem hhð-
stæðum er brugðið upp af ástandi tveggja undirokaðra þjóða eða kyn-
þátta, er því ekki að neita að hjá Stephani gægist fram stolt yfir ágæti
feðra sinna; þeir standa indíánum framar: Indíánar skófu horn sín að vísu
og skreyttu en Islendingar gerðu úr þeim spón og grófu á hann
höfðaletur: ,,‘velkominn’ oftast var orðið / við átthagans gestrisna borð-
ið“. Enn dýpra tekur Stephan í árinni þegar hann gerir dæmið upp og
reynir að sýna fram á „mun okkar milli“. Hann segir að líklega hafi
foreldrar „mínir“ fellt stiklana fyrr en „þínir“ og „hlotið með heilanum
vinna, / með hornunum dáhtið minna“.
Eins og Viðar Hreinsson bendir á gægist þama fram kenning Darwins
um þróun mannskepnunnar. Þó talað sé í léttum dúr er augljóst að land-
inn er kominn lengra en fhunbyggjarxúr í þroska og siðmenningu.
Stephan fær reyndar strax bakþanka og bætir við að hann trúi sig langi
„út þarna“
þar sléttan í austrinu við blasir víð
með vormorgunsól uppi í fangi -
og mega svo mörgu þar gleyma
en mannkynsins barnæsku dreyma.
Óneitanlega er lýsing Stephans á indíánum Vestur-Kanada árið 1889
áhrifamikil, og hún skerpir þá yfirlitsmynd sem sagnfræðiritin draga upp,
ekki ólíkt því sem einstaklingssagan dýpkar almenna umfjöllun. Við
sjáum fyrir okkur bugaða þjóð sem þarf að lúta svo lágt að hópast að
eimlest á lestarstöð og bjóða glingur til sölu. Myndin af indíánastúlkuxuú
og sú hugdetta að eina lausn hennar gæti falist í að gefast hvítum manxú
og losna þarmig úr álögum sínum er í samræmi við þau orð Stephans að
þjóðin sem slík sé komin á leiðarenda, aftökustaðinn. Vestrænir merm
eiga að leysa stúlkuna úr örbirgð og fordild og villu! (eitt keppikefli vest-
rærma manna var auðvitað að kristna þennan heiðna lýð). Það er kald-
hæðnislegt að beita hér hugtökum úr ævintýrum og að „bjargvætturinn“
í kvæðinu sé sá sem einmitt hafði orsakað óhamingju þessa fólks.
x73