Vísbending - 30.07.2012, Síða 4

4 V Í S B E N D I N G • 3 0 T B L 2 0 1 2
Aðrir sálmar
Öld Friedmans liðin?
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Eyþór Ívar Jónsson.
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23,105 Rvík.
Sími: 512 7575. Myndsendir: 561 8646.
Net fang: visbending@heimur.is.
Prentun: Heimur. Upp lag: 700 eintök.
Öll réttindi áskil in. © Ritið má ekki afrita
án leyfis út gef anda.
Milton Friedman fæddist 31.7. 1912. Hann var einn áhrifamesti hag-
fræðingur heims á seinni hluta 20. aldar-
inn ar og í upphafi þeirrar 21. Kenningar
hans um peningamagn og vexti hafa verið
leiðarljós seðlabanka víða um heim. Háir
vextir minnkuðu þó ekki verðbólgu á Ís-
landi, en lokkuðu til landsins erlent fjár-
magn sem nú gengur undir heitinu „snjó-
hengjan“. Hennar vegna hvarf landið af
frjálsu, opnu markaðssvæði Vesturlanda.
Kenningar peningastefnunnar eru samt
réttar, en virka ekki vel þegar stærstur
hluti lána fylgir ekki vaxtaákvörðunum
Seðla bankans.
Sú var tíðin að á Íslandi var boðað
að Friedman væri falsspámaður. Þann
10.1. 1984 birtist leiðari í Þjóð vilj an um
undir heitinu: Hneykslið í hagfræði heim-
inum:Friedman er svindlari!
„Í rúman áratug hafa Sjálfstæðiflokkur-
i nn, Morgunblaðið og Verslunarráðið
til beðið kenningar Miltons Friedmans.
Ásamt Hayek hefur hann verið páfinn
sem guðspjall markaðskreddunnar og
trúboð peningahyggjunnar hefur byggt á
texta hvers einasta dags. …
Milton Friedman hefur verið horn-
steinn inn í kröfugerð hægri aflanna um
andlega, akademíska og stjórnmálalega
forystu. Nú hefur þessi hornsteinn ver-
ið brotinn í þúsund mola. Virtasti
hagf ræðiprófessor við háskólann í Ox-
ford, David Hendry, hefur sannað með
nákvæmum rannsóknum að Fried man
er bara ómerkilegur svindlari sem falsar
staðreyndir vísvitandi. Þessi afhjúp un á
Milton Friedman eru stærstu tíðindi í
hagfræðiheiminum í áraraðir. Musteri pen-
ingahyggjunnar riðar til falls. Hinar and-
legu stoðir reyndust tölfræðilegar falsanir
og sjálfur páfinn stendur ber strípaður fyrir
altarinu. … Dómur prófess ors Hendrys er
að þessar rangfærslur Fried mans séu svo
ótrúlegar að í raun sé Friedman kominn
í hóp „hókus-pókus“ skúrka sem hafi
öðlast frægð á ómerkilegum fölsunum og
hundakúnstum.“
Fáir þekkja nú David Hendry, „virt asta
hag fræði prófessor“ Oxford. Leiðarahöf-
und inn, Ólaf Ragnar Grímsson, þekkja
nokkrir. Sumir, sem áður voru skotmörk
hans, hafa nú kosið sér hann sem nýjan
páfa. bj
að Walmart er stærsti kaupandi heims
á vörum frá Kína og er á stundum með
10% af heildarútflutningi Kínverja til
Banda ríkjanna. Þetta er líka athyglisvert
vegna þess að fyrirtækið var byggt upp
með þeirri hugmynd að leggja minna á en
samkeppnin en sú stefna hefur vikið fyrir
betri innkaupum og kröfu markaðarins
um arðsemi.
Þessi mikli innflutningur framleiðir
kostnað hjá félaginu við innkaup, lager-
hald, dreifingu og rýrnun sem gera þarf ráð
fyrir þegar lagt er á innkaupsverð. Síðan
er það staðreynd að félagið er af þeirri
stærðargráðu að innkaupsverð félagsins á
að meðaltali að vera lægra en annarra og
þannig hækkar framlegðarstigið.
Arðsemi
Þegar litið er á hlutfall ebitdu (hagnaðar fyrir fjármagnsliði, afskriftir og skatta)
af heildarframlegð sést að þegar bresku
félögunum sleppir þá skila önnur félög
að jafnaði 20 – 25% ebitda hlutdeild og
íslenska félagið Hagar er þar í efri hlutan-
um (sjá mynd 2).
Þegar litið er til þess hversu stór hluti
framlegðar skilar sér síðan sem hagnaður
eftir skatta (nopat) er afar athyglivert
að sjá hversu afgerandi bresku félögin
eru í samanburði við önnur félög í
þessum lið. Ekki er litið til þess í þessari
grein hvert skatthlutfallið er né arðsemi
fyrirtækjanna, ef rekstrarmódelið er vel
heppnað þá er ágæt arðsemi afleiðing (sjá
mynd 3).
Álagning á Íslandi
Vöruverð á Íslandi endurspeglar kostn-aðarverð vara að viðbættri þeirri
álagningu sem fyrirtækin telja sig þurfa til
að reksturinn sé arðbær. Innifalið í kostn-
aðarverðinu eru þar með vörugjöld, tollar
og önnur opinber gjöld ásamt flutnings-
kostnaði sem er æ hærri eftir því sem olíu-
verð hefur hækkað.
Ef litið er til þess sem spurningin sner-
ist um í upphafi greinarinnar þá má leiða
líkum að því að álagning Haga sé hærri en
hjá sambærilegum erlendum aðilum en
það er þá líklega afleiðing af því að sam-
keppnin virðist ekki vilja eða geta boðið
betur.
Það er hins vegar vel þekkt að kyrr-
staða ríkir aldrei til eilífðar á smásölu-
markaði og þess er skemmst að minnast
þegar blóðugt verðstríð geysaði á mat-
vöru markaði sem endaði með miklu
rekstr ar tapi smásala og síðar sektum af
hálfu samkeppnisyfirvalda. Það er óvíst að
marga fýsi í sama leikinn aftur.
X ásinn stendur fyrir frammistöðu og
Y ásinn fyrir mikilvægi. Brotalínurn ar
stand a fyrir viðmiðunargildin sem eru
með al tal allra þáttanna. Lárétta línan
tákn ar meðaltal mikilvægis og sú lóðrétta
meðaltal frammi stöðu.
Brotalínur skipta kortinu upp í fjóra
hluta. Efri fjórðung urinn hægra megin
táknar styrkleika Íslands sem áfangastaðar
fyrir ferðamenn. Inn í hann falla þau atriði
sem eru bæði talin mikilvæg og þar sem
frammistaða Íslands er metin góð. Efri
fjórðungurinn vinstra megin táknar hins
vegar veikleika landsins sem áfangastaðar.
Inn í hann falla þeir þættir sem eru metnir
sem mikilvægir en sem landið fékk ekki
háa einkunn fyrir.
Í neðri fjórðunginum vinstra megin
falla atriði sem ekki eru metin mjög
mikil væg og Ísland fékk ekki mjög háa
einkunn fyrir. Að lokum er það svo neðri
fjórðungurinn hægra megin, en hann
sýnir atriði sem skipta ekki svo miklu máli
en frammistaða Íslands var metin góð.
Númer hvers þáttar í kortinu vísar í númer
þáttanna í töflu.
Aðgengi er veikleiki
Kortið sýnir að helsti, og mjög svo af-gerandi, styrkleiki Íslands sem ferða-
mannastaður er náttúran. Ímynd, afþrey-
ing og menning falla líka undir styrkleika.
Helsti veikleiki landsins sem áfangastaðar
er aðgengi og innviðir ferðaþjónustunnar
eru einnig á mörkunum með að teljast til
veikleika. En ekki er allt sem sýnist. Þegar
niðurstöðurnar fyrir hópinn sem tók þátt
í báðum könnununum (fyrir og eftir
dvöl) eru skoðaðar kemur í ljós að bæði
aðgengi og innviðir ferðaþjónustunnar
höfðu færst frá því að vera veikleikar (eða
á mörkum þess að vera það) yfir í það að
vera styrkleikar!
Í sambærilegri rann sókn sem gerð var
sumarið 2010 og 2011 kom í ljós að eini
veikleiki Íslands sem áfangastaður fyrir
ferðamenn að sumri til var aðgengi. Sú
niðurstaða breyttist ekki eftir að ferðamenn
höfðu dvalið á landinu.
Og nú getum við svarað því hvað
rík is stjórnin á að gera ef hún vill auka
sam keppnishæfni ferðaþjónustunnar að
vetri til annað en niðurgreiða kostnað
hennar við að ná markaðslegum mark-
miðum sínum. Svarið er að hún á ekki
að gera neitt sérstaklega hvað vetrar-
ferða mennsku varðar. Hins vegar á
hún að ráðast í umbætur á aðgengi að
ferðamannastöðum. Það mun nýtast
öllum, bæði erlendum og innlendum
ferðamönnum, bæði sumar og vetur!
framhald af bls. 3.framhald af bls. 2.