Neytendablaðið - 01.03.2010, Blaðsíða 16

Nýlega rataði í fréttir RÚV að sölumenn upplýsi ekki alltaf
við skipta vini sína um að kvörtunarfrestur á vörum, sem al mennt
eiga að hafa lengri endingartíma, er fimm ár. Annars er reglan
tveggja ára kvörtunarfrestur til að tilkynna galla. Framkvæmda-
stjóri Elko viðurkenndi glaðlega að þar á bæ gildi sú vinnuregla
að viðskiptavinum sé ekki sagt frá fimm ára kvörtunarfrestinum
að fyrra bragði. Þetta er því miður engin frétt, heldur löngu
þekkt og sorgleg staðreynd og til eru dæmi um að neytendur hafi
þurft að þrasa lengi til að fá að njóta lagalegra réttinda sinna.
Oft fallist á kröfur neytenda
Í málum sem kærunefnd fyrir lausafjár- og þjónustukaupa hefur
tekið fyrir á síðustu árum hefur verið fallist á kröfur neytanda að
öllu leyti eða að hluta til í 60% tilfella. Á hinum Norðurlöndunum
er samsvarandi hlutfall aðeins um 4-5%, þannig að hlutfallið hér
er augljóslega mjög hátt. En hvernig stendur á því að seljendur
eru svona tregir að fara eftir lögum? Samkvæmt fréttinni segir
Elko fyrir sitt leyti að fyrirtækið líti ekki á það sem sitt hlutverk að
upplýsa fólk um fimm ára frestinn og að ekki sé gert ráð fyrir fimm
ára ábyrgð í verðlagningunni! En fimm ára kvörtunarfresturinn er
lagalegur réttur sem samkvæmt lögum má ekki víkja til hliðar. Það
væri sjálfsagt líka hægt að selja vörur á lægra verði ef t.d. ekki væri
greiddur virðisaukaskattur, en það er líka lagaleg skylda.
Mörg mál fara fyrir nefnd
Því miður er þetta heldur ekki einsdæmi. Í úrskurðarnefnd í vátrygg-
inga málum hefur, svo dæmi sé tekið, verið fallist á kröfur neytanda
að öllu leyti eða að hluta til í um 33% tilfella á síðari árum. Nefndin
tekur mörg mál fyrir, eða um 75-80 mál á hverja 100.000 íbúa,
á meðan kærunefndin í Noregi fær sem svarar 12 málskotum á
hverja 100.000 íbúa. Í Svíþjóð er hlutfallið ennþá lægra eða um
níu mál á hverja 100.000 íbúa. Í þeim var niðurstaða nefndarinnar
málskotsaðila í vil, að öllu leyti eða að hluta til, í einungis um 15
% tilfella, sem er helmingurinn af hlutfallinu á Íslandi. Það vekur
athygli að það er algengara að íslenskir neytendur nái rétti sínum
fyrir úrskurðarnefnd vátryggingamála en neytendur á hinum
Norðurlöndunum. Er þekking íslenskra fyrirtækja á gildandi reglum
ekki nógu mikil eða getur verið að þau treysti á litla þekkingu
íslenskra neytenda? Hér fylgja nokkur dæmi úr kærunefnd lausa-
fjár- og þjónustukaupa þar sem fallist var á kröfur neytenda.
Vonandi geta þau veitt neytendum – og seljendum! – innblástur.
Neytendur geta líka kannað rétt sinn rafrænt og fengið aðstoð við
að kvarta á www.neytandi.is.

Rafhlaða í tölvu
Neytandi keypti fartölvu og bilaði rafhlaðan eftir tæplega tveggja
ára notkun. Kærunefndin áleit að seljanda bæri að leggja álits beið­
anda til nýja rafhlöðu í tölvuna.
Gallar í notaðri bifreið
Neytandi keypti notaða bifreið og lét skoða hana á verkstæði rétt
eftir kaup. Við þá skoðun komu í ljós margvíslegir gallar á bif reið-
inni, sumir alvarlegir, og var það niðurstaða kærunefnd ar innar að
kaupandi myndi ekki hafa séð alla þá galla við venjulega skoðun.
Nefndin taldi bifreiðina haldna verulegum göllum og að kaup-
andinn ætti rétt á að rifta kaupunum og fá til baka þá bifreið sem
hann hafði látið ganga upp í kaupverðið.
Skuldajöfnuður vegna galla
Neytandi hafði tvívegis þurft að fá síma skipt út vegna galla. Þriðji
sím inn sem hann fékk í skiptum var einnig gallaður og krafðist
kaup and inn riftunar á kaupunum. Seljandinn taldi þó að hann ætti
ekki að endurgreiða kaupandanum þar sem hann hafði fengið fría
áskrift að verðmæti sem nam kaupverði símans, sem selj andinn
gæti skuldajafnað við kaupverð símans. Kærunefndin taldi að selj­
andi ætti að endurgreiða hluta af kaupverðinu en hluti þess yrði að
teljast hæfilegt gjald fyrir afnot álitsbeiðanda af símanum.
Hundruð fengu rétt sinn,
– en hversu margir voru sviknir?
16 NEYTENDABLA‹I‹ 1. TBL. 2010