Tímarit Máls og menningar - 01.06.1983, Síða 59

Rauðhetta í munnlegri geymd
draga athyglina að þessu mannáti stúlkubarnsins auk þess sem það er
undirstrikað enn frekar með öðrum stílbrögðum. Um leið lenda þær
stúlkan og amma hennar í sviðsljósi sögunnar fremur en stúlkan og
úlfurinn. Telpukornið verður eiginlega ófreskjan í sögunni, úlfurinn er
jú bara að sinna sínu starfi, en amman verður aðalfórnarlambið, jafnvel
aðalpersónan. Til þess benda a. m. k. gerðir sem bera titilinn „Sagan af
ömmunni". Það er eins og fyrrnefndum fræðimönnum hafi ekki tekist
að losna undan áhrifum skrásettu sagnanna og þeir hafi verið algerlega
lokaðir fyrir hinni munnlegu hefð. Dáleiddir af úlfinum hafa þeir
steingleymt ömmu gömlu.
Við skulum því enn einu sinni líta á söguna í heild sinni eins og hún
hefur verið í hinni munnlegu geymd. Staðreyndin er sú að rauðu hettuna
er einungis að finna hjá Perrault, í munnlegu gerðunum er bara talað um
„litla stúlku“ eða „stúlku“ sem ekki hefur neitt nafn nema í Touraine þar
sem hún heitir Jeanette eða Fillon — Fillette. Ekkert er sérstakt við
klæðnað hennar nema í þrem afbrigðum þar sem hún á „járnslegna
tréskó“ (Forez) eða „járnkjól" (Nivernais og Velay). Þar fylgir það
sögunni að hún geti ekki farið til ömmu sinnar fyrr en þessi plögg séu
útslitin. Hún nuddar þá kjólnum utan í veggi til að rífa hann eða hendir
tréskónum á steina þar til þeir eyðileggjast. Þetta fataminni sem er
heldur sjaldgæft og tengist hér grjótinu á veginum og þyrnunum skilst
kannski helst í sambandi við minnið sem á eftir kemur. Þegar hún hittir
úlfinn verður hún alltaf að velja sér veg, annaðhvort leið títuprjónanna
eða saumnálanna, og úlfurinn beygir sig fyrir valdi hennar og fer sjálfur
þá leið sem hún hefur hafnað. Við fyrstu sýn virðist það vera tilviljun ein
sem ræður valinu þar sem báðar leiðir einkennast af beittum, oddhvöss-
um og stingandi hlutum. Þannig skiptast þær gerðir sem skráðar voru í
Dauphiné 1950—1959 jafnt þarna á milli, fjórum sinnum velur stúlkan
títuprjónana, fjórum sinnum saumnálarnar. En í þeim þrem afbrigðum
sem V. Smith skrifaði niður í Velay 1874 velur hún alltaf saumnálaveg-
inn. Stundum gefur hún upp ástæðuna: í einni gerð frá Forez velur hún
títuprjónana og segist ætla að gefa þá ömmu sinni; í annarri gerð, líka frá
Forez, segir hún: „Eg vil heldur veginn með títuprjónunum sem ég get
notað til að gera mig fína en veginn með saumnálunum sem maður
verður að vinna með.“ I Olpunum þar sem hún velur saumnálarnar
segist hún ætla að nota þær til að „gera við kjólinn sinn sem er rifinn“ og
í Morvan þar sem hún velur eins segir hún: „Eg ætla að hirða þær sem
hafa stór augu handa ömmu minni því hún er farin að sjá svo illa.“
289