Ský - 01.01.2006, Síða 27

sk‡ 27
Stutt og laggott
Gunn ar Gunn ars son hef ur ver ið mjög í um ræð unni að und an förnu vegna full yrð inga
af kom enda hans um að Gunn ar hafi átt von á Nóbels verð laun um og misst þau fyr ir lúa lega
fram komu nokk urra Ís lend inga sem hafi sent skeyti til Sví þjóð ar um að Gunn ar væri ekki
verð ug ur. Gunn ar nær tveim ur bók um á list ann yfir tíu bestu skáld sög urn ar og það er ekki
lít ið af rek, en Fjall kirkj an og Svart fugl lenda í átt unda og tí unda sæti. Fáir átta sig á því nú
hve geysi vin sæll Gunn ar var í Dan mörku og Þýska landi fyr ir stríð þó að nú sé hann flest um
þar gleymd ur. Ann ar höf unda þess ar ar grein ar varð fyr ir því að fara inn á safn í Lett landi
fyr ir um ára tug og þar sat kona í fata hengi og las Sögu Borg a rætt ar inn ar á lett nesku.
Tvær eldri bæk ur náðu inn á list ann. Pilt ur og stúlka Jóns Thorodd sens kemst kannski
á list ann vegna stöðu Jóns sem fyrsti skáld sagna höf und ur Ís lands (ef við telj um Ís lend inga-
sög ur og aðr ar forn bók mennt ir ekki með skáld sög um). Reisu bók Jóns Ind íafara er frá 17.
öld, ein stök heim ild um lang ferð ir merki legs ís lensks æv in týra manns.
Englar og af stætt mat
Í tólfta sæti eru Englar al heims ins eft ir Ein ar Má Guð munds son. Bók in færði höf undi
bók mennta verð laun Norð ur landa ráðs á sín um tíma og hef ur jafn framt átt rík an þátt í að
breyta við horf um al menn ings til geð sjúkra og ann arra þeirra sem standa höll um fæti að
ein hverju leyti eða hafa orð ið úti í hret við rum lífs ins. „Hér er leit ast við að gefa brjál sem-
inni tungu mál, oft ast nær í formi fag urra ljóð mynda sem flétt ast sam an við rök lega frá sögn
af per són um og at vik um,“ sagði Matth í as Við ar Sæ munds son í rit dómi í Morg un blað inu
þeg ar bók in kom út haust ið 1993. Síð an þá hef ur bók in ver ið gef in út á fjölda tungu mála
og eft ir henni gerð ein fjöl sóttasta kvik mynd hér lend is.
En hvað ger ir góða bók að slíkri? Spurn ing in er af stæð og sann leiks korn get ur falist í svar-
inu, á hvaða lund sem það er. En að mati þeirra sem þetta skrifa er senni lega mik il væg ast að
bók in hafi boð skap og að höf und in um liggi eitt hvað á hjarta. Hér gild ir hið sama og til dæm is
í stjórn mál um: sá sem ekki tal ar frá hjart anu og hef ur það eitt til mál anna að leggja að taka
af stöðu með góðu veðri fat ast fljótt flug ið. Það heyr ist ef hljóm ur inn er hol ur, rétt eins og auð-
velt er að greina þeg ar inn stæða er fyr ir hverju orði og raun ar sög unni allri.
Besta bók allra tíma
Fyr ir um það bil fimm eða sex árum var efnt til at kvæða greiðslu um bestu bæk ur 20. ald ar-
inn ar. Í tíu efstu sæt un um höfn uðu eft ir tald ar bæk ur: Sjálf stætt fólk eft ir Hall dór Lax ness
(1934-35) sem tald ist sam kvæmt því Bók ald ar inn ar, Ís lands klukk an eft ir Hall dór Lax ness
(1943), Englar al heims ins eft ir Ein ar Má Guð munds son (1993), Heims ljós Hall dórs
Lax ness (1937-40), Nótt in lifn ar við eft ir Þor grím Þrá ins son (1998), Margt býr í myrkr-
inu eft ir Þor grím Þrá ins son (1997), Salka Valka eft ir Hall dór Lax ness (1931-32), Hí býli
vind anna og Lífs ins tré eft ir Böðv ar Guð munds son (1995--96), Gæsa húð eft ir Helga
Jóns son (1997) og Aldrei að vita eft ir Guð rúnu Helga dótt ur (1998). Í frétta til kynn ingu
er þess get ið að á fjórða þús und hafi kos ið, en ekki hafa all ar þess ar bæk ur fest sig í minni
bók mennta á huga manna eins og sést á því að ein ung is bæk ur Hall dórs ná á báða listana.
Ein hver sagði að Köku bók Hag kaups hefði náð inn á 100 bóka list ann en ekki gát um við
sann reynt það.
Af tíu bestu bók un um fyrr og síð ar eru tvær Ís lend inga sög ur, Njála sem meiri hlut inn taldi
bestu bók allra tíma og Egla. Auk þess eru forn bók mennt ir sem snúa að goða fræði, Eddu kvæði
og Snorra Edda. Eddu kvæð in lenda í öðru sæti og Snorra Edda í því átt unda. Hall dór Lax ness
á þrjár bæk ur á list an um um tíu bestu bæk urn ar, Ís lands klukk una, Sjálf stætt fólk og Gerplu.
Sum ir hefðu val ið aðr ar bæk ur eft ir Nóbels skáld ið en hann á greini lega heima á list an um og
menn telja að hann beri höf uð og herð ar yfir aðra nú tíma höf unda. Loks kom ast þrjú ljóð skáld
á list ann, hvert frá sinni öld: Jónas, Hall grím ur og Ein ar Ben.
Vand inn við að velja bestu bæk ur all ar tíma felst með al ann ars í því að mjög fáir hafa
les ið nægi lega marg ar bæk ur til þess að hafa yf ir sýn um bók mennta sög una alla. Því ork ar
svona listi alltaf tví mæl is að ein hverju leyti, en þó er eng inn vafi á því að listi Skýja mun
eld ast bet ur en list inn hér að ofan. Þó að sem bet ur fer hafi ver ið skrif að ar fleiri góð ar
bæk ur hér á landi ættu all ir þeir sem unna lestri góðra ís lenskra bóka tví mæla laust að lesa
bæk urn ar 30 á list un um sem hér fylgja. Ann ars geta menn vart talist kaffi húsa hæf ir.
Aðrar bækur
1 Íslandsklukkan
2 Sjálfstætt fólk
3 Gerpla
4 Ofvitinn
5 Bréf til Láru
6 Heimsljós
7 Tómas Jónsson metsölubók
8 Fjallkirkjan
9 Piltur og stúlka
10 Svartfugl
11 Reisubók Jóns Indíafara
12 Englar alheimsins

Bestu bækur
Íslandssögunnar
1 Njála
2 Eddukvæði
3 Íslandsklukkan
4 Egils saga
5 Ljóðmæli Jónasar
Hallgrímssonar
6 Sjálfstætt fólk
7 Gerpla
8 Snorra Edda
9 Passíusálmar
10 Ljóð Einars Benediktssonar
sky
,
Besta bókin