Morgunblaðið - 04.02.2015, Blaðsíða 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. FEBRÚAR 2015
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Að mati Náttúrufræðistofnunar mun
uppbygging á nýjum stað í Friðlandi
að Fjallabaki óhjákvæmilega rýra
gildi þess sem náttúruverndar-
svæðis. Stofnunin vann skýrslu fyrir
Ferðafélag Íslands vegna áforma
um flutning gistingar og þjónustu úr
Landmannalaugum að Námshrauni
og uppbyggingu nýrrar aðstöðu á
Sólvangi.
Rangárþing ytra efndi í haust til
hugmyndasamkeppni um deiliskipu-
lag og hönnun Landmannalauga og
voru verðlaun afhent rétt fyrir jól.
Fyrirhugað er að meginþjónustan í
Landmannalaugum færist norður á
Sólvang við gatnamót Landmanna-
laugavegar og Fjallabaksleiðar
nyrðri samkvæmt tillögu að ramma-
skipulagi fyrir suðurhálendið. Ætl-
unin er að þar verði byggt upp skála-
svæði en áfram gert ráð fyrir fjalla-
seli í sjálfum Landmannalaugum.
Á vef sveitarfélagsins segir að
meginmarkmið verðlaunatillög-
unnar sé endurheimt landgæða og
að styrkja ímynd Landmannalauga
sem stórbrotins náttúrusvæðis og
þannig raska sem minnst náttúru og
lífríki svæðisins. Við Laugar er lagt
til að sem flest mannleg spor verði
fjarlægð en haldið er í skála Ferða-
félagsins sem sé eitt af kennileitum
svæðisins. Tjaldsvæði er flutt norður
fyrir Námshraun og staðsett í skjóli
við hraunkantinn. Þar verði byggð
upp þjónustuaðstaða og gistiskálar í
u.þ.b 15 mínútna göngufjarlægð frá
Laugum, segir á vef sveitar-
félagsins.
Svæðið á og við Sólvang
að mestu óraskað
Ferðafélag Íslands óskaði eftir því
að Náttúrufræðistofnun Íslands
legði mat á náttúrufarslegt gildi
þess svæðis sem fyrrnefnd sam-
keppni nær til, einkum á sviði jarð-
minja, landslags og gróðurfars. Í
samantekt fjögurra sérfræðinga
Náttúrufræðistofnunar kemur fram
að svæðið á og við Sólvang sé að
mestu óraskað.
Með uppbyggingu á nýju svæði
verði líparítaurum Jökulgilskvíslar,
sem séu einstakar jarðminjar á
landsvísu, raskað með varnargarði
og nýrri aðstöðu fyrir ferðaþjónustu.
Ásýnd Námshrauns, en það flokkist
sem einstakar jarðminjar á heims-
vísu, muni laskast enn frekar með
gerð varnargarðs frá frambrún
hraunsins. Vegna nálægðar við Sól-
vang megi vænta aukins álags á afar
viðkvæmar jarðminjar á heimsvísu
sem eru gígarnir Ljótipollur og
Stútur, ásamt ytri gíg. Núverandi
gróður við Sólvang muni ekki þola
álag af ferðamennsku. Aðkoman að
Landmannalaugum muni breytast
og víðernisímynd rýrna.
Ekki náttúrufarsleg rök
Í tillögu að rammaskipulagi fyrir
suðurhálendið sé í engu tekið mið af
náttúrufarsgildi, verndargildi jarð-
minja né náttúruvernd yfirleitt í
Friðlandi að Fjallabaki. Þar komi
ekki fram nein náttúrufarsleg rök
sem réttlæti nýja uppbyggingu fyrir
ferðaþjónustu á eða við Sólvang,
þótt látið sé að því liggja í ramma-
skipulaginu, segir í niðurstöðum
Náttúrufræðistofnunar.
Í skýrslunni kemur fram að jarð-
hitagróður við Laugar sé gróður-
farslega mjög verðmætur. Gróður-
vinin sé ekki eins viðkvæm og af hafi
verið látið og verði ekki séð að hún
liggi undir skemmdum miðað við nú-
verandi stýringu á aðgengi ferða-
manna.
Leið minnsta kostnaðar
Í skýrslunni er bent á ýmis atriði
sem hafa látið á sjá í Landmanna-
laugum með uppbyggingu og mikilli
umferð um svæðið. Sem dæmi um
rask sem þegar hafi orðið á svæðinu
sé efnistaka úr Laugahrauni sem
hafi valdið skemmdum á hraunbrún-
inni. „Ætíð virðist hafa verið valin
leið minnsta kostnaðar líkt og sjá má
af vanhugsaðri efnistöku úr Lauga-
hrauni,“ segir í skýrslunni.
Vegur hafi verið ruddur um hið
grásvarta Námshraun og borinn
ljósu líparíti. Líparítaurum Jökul-
gilskvíslar hafi verið raskað með
mannvirkjagerð, einkum varnar-
görðum. Við byggingu vega og varn-
argarða hafi lítt verið tekið mið af
umhverfinu og mannvirkjagerð hafi
breytt ásýnd landslags. Nokkurt
rask hafi orðið á og við göngustíga
og taki það bæði til gróðurs og jarð-
minja.
Rauður listi
Í greinargerð Náttúrufræðistofn-
unar segir að í skýrslu Umhverfis-
stofnunar, Rauði listinn – svæði í
hættu, hafi verið lagt mat á ástand
friðlýstra svæða á Íslandi árið 2014.
Svæði séu flokkuð á rauðan lista ef
metið er að þau séu undir miklu álagi
sem bregðast þyrfti við strax.
Í skýrslu NÍ segir: „Fram kemur
að greining Umhverfisstofnunar er
byggð á breiðu almennu mati en
ekki á beinum rannsóknum og að
Friðland að Fjallabaki hafi ratað á
rauða listann árin 2010, 2012 og
2014.“ Í skýrslunni segir m.a. að
Landmannalaugar séu að öllum lík-
indum viðkvæmasta svæðið innan
friðlandsins og mest farið að láta á
sjá. Þá sé gönguleiðin Laugavegur
einnig víða illa farin vegna mikils
ágangs.
Helstu ógnir eru taldar mikið álag
af völdum ferðamanna, sér í lagi í
Landmannalaugum. Þá eru gerðar
athugasemdir við fjölgun mann-
virkja þar sem ekki sé gætt að útliti
og sagt að skipulagsleysi ríki í Land-
mannalaugum.
Uppbygging rýrir gildi Friðlandsins
 Náttúrufræðistofnun varar við uppbyggingu á nýjum stað í Landmannalaugum
 Vegna nálægðar má vænta aukins álags á afar viðkvæmar jarðminjar á heimsvísu
Ríkisstjórnin samþykkti á fundi í
september 2011 að Torfajökuls-
svæðið yrði eitt þeirra svæða sem
Ísland myndi sækja um í framtíð-
inni að verði skráð á heimsminja-
skrá UNESCO. Sérstaklega þurfi
því að gæta að því að spilla ekki
náttúruverðmætum sem þar eru
og sérkenni svæðisins og heildar-
ásýnd verði varðveitt fyrir kom-
andi kynslóðir. Mikil áhersla sé
lögð á að svæði á heimsminjaskrá
séu sem mest ósnortin og upp-
runaleg.
Á þetta er bent í bréfi mennta-
og menningarmálaráðuneytis frá
7. janúar síðastliðnum til þeirra
þriggja sveitarfélaga sem eiga að-
komu að Torfajökulssvæðinu, þ.e.
Rangárþings ytra, Rangárþings
eystra og Skaftárhrepps. Ráðu-
neytið hvetur sveitarfélögin til að
taka tillit til fyrirhugaðrar um-
sóknar um skráningu Torfajök-
ulssvæðisins á heimsminjaskrá
UNESCO í vinnu við skipulag á
svæðinu.
Fram kemur í bréfinu að tveir
staðir á Íslandi hafa þegar verið
teknir inn á heimsminjaskrá;
Þingvallaþjóðgarður og Surtsey.
Að auki sé til meðferðar hjá
heimsminjaskrifstofu UNESCO
umsókn Íslands um að minjar frá
vikingaöld fari inn á skrána. Sú
umsókn er unnin í samstarfi við
fjögur önnur ríki, Danmörku, Lett-
land, Noreg og Þýskaland.
Ósnortin og upprunaleg
HEIMSMINJASKRÁ UNESCO
Morgunblaðið/RAX
Jökulgil Náttúran á Torfajökulssvæðinu þykir einstæð á heimsmælikvarða. Varað er við uppbyggingu á nýjum stað í Friðlandi að Fjallabaki.
SÍÐUMÚLA 35 - 510 6000 - WWW.SVAR.IS
Ókeypis einkafundur með
netsérfræðingum Aruba
Sérfræðingar Aruba í aðgangsstýrðum þráð-
lausum netkerfum verða staddir á UT Messunni
6. febrúar. Fáðu sérfræðiráðgjöf fyrir þitt
fyrirtæki. Bókanir fara fram í síma 510-6000.
Á sama tíma og sala raftækja hefur
stóraukist eru um leið margir að
losa sig við gömlu raftækin á end-
urvinnslustöðvar Sorpu. Þetta
mátti t.d. glögglega sjá á endur-
vinnslustöðinni að Sævarhöfða í
Reykjavík í gær, er ljósmyndara
Morgunblaðsins bar að garði.
Þar var gámur nær troðfullur af
raftækjum, einkum sjónvörpum, og
erfitt að koma inn fleirum.
Samkvæmt upplýsingum frá
Sorpu hefur túbusjónvörpum og
gömlum flatskjám verið skilað til
endurvinnslustöðva í miklu magni
síðustu árin. Ekki er að sjá annað
en hið sama sé uppi á teningnum í
ár. Líkt og fram kom í Morg-
unblaðinu í gær hefur sala raftækja
aukist um tugi prósenta milli ára í
einstökum verslunum eftir áramót-
in, eftir að afnumin voru vörugjöld
og virðisaukaskattur á raftækjum
lækkaður. benedikta@mbl.is
Losa sig við gömlu raftækin
Morgunblaðið/Kristinn
Endurvinnsla Ófá sjónvarpstækin voru í gámi Sorpu að Sævarhöfða í gær.