Morgunblaðið - 14.02.2015, Síða 26
26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. FEBRÚAR 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Stór orð hafaverið uppium mögu-
legar afleiðingar
þess ef átök héldu
áfram í Úkraínu.
Hollande Frakk-
landsforseti talaði til að
mynda um að nú væri síðasta
tækifærið til að stilla til friðar
áður en „styrjöld“ hæfist, án
þess að fara út í það nákvæm-
lega milli hverra það stríð
yrði. Hann og Merkel Þýska-
landskanslari hafa því lagt
land undir fót síðustu vikuna
og farið vítt og breitt til þess
að vinna tillögum sínum að
vopnahléi stuðning. Og á
fimmtudagsmorgni, eftir
langan næturfund í Minsk
tókst loks að fá samþykktar
tillögur, sem á yfirborðinu
eru verulega áþekkar þeim
sem samið var um í sept-
ember í sömu borg, en sem
ekki hefur verið fylgt eftir.
Og það er margt for-
vitnilegt í þessu ferli öllu, þó
kannski ekki síst sú stað-
reynd, að af þeim fjórum for-
ystumönnum sem sátu og
samþykktu friðartillögurnar
voru þrír sem allir neita því
að þeir eigi nokkra aðkomu að
átökunum, Rússar, Frakkar
og Þjóðverjar. Það verður því
áleitin spurning, eigi að taka
mark á fullyrðingum Pútíns
um að Rússar hafi ekki að-
stoðað aðskilnaðarsinna á
nokkurn hátt, hvort aðskiln-
aðarsinnarnir muni telja sig
bundna af samkomulagi sem
gert er án aðkomu þeirra. En
það er fleira sem spyrja má
um samkomulagið og aðdrag-
anda þess.
Spyrja má til dæmis hvort
hinn óvænti áhugi Frakka og
Þjóðverja til þess að hafa
milligöngu í málinu hafi
tengst því að stjórnvöld í
Bandaríkjunum voru farin að
íhuga það að senda Úkra-
ínustjórn vopn sér til varnar,
þvert á vilja Evrópusam-
bandsins og Rússa. Merkel
kanslari lagði sérstaka
áherslu á þennan þátt málsins
í ferð sinni til Washington í
upphafi vikunnar, en sagði
jafnframt að Evrópusam-
bandið og Bandaríkin myndu
eftir sem áður standa saman
gagnvart ágengni Rússa í
Úkraínu.
Og sú samheldni hefur
reynst ágætlega, þó að refsi-
aðgerðir ríkjanna hafi verið
skammdrægar til þess að
byrja með. Brestir voru þó
farnir að myndast, bæði á
milli Evrópusambandsins og
Bandaríkjanna, og einnig inn-
an Evrópusambandsins
sjálfs. Þessa
bresti hafa Rúss-
ar reynt að hag-
nýta sér, meðal
annars með því að
dreifa linnulaust
áróðri svo minnti
á hápunkt kalda stríðsins.
Það gæti því hafa spilað inn
í hinn óvænta sáttavilja að ný
stjórnvöld í Grikklandi hafa
gefið Rússum duglega undir
fótinn og látið að því liggja að
þeir telji of mikið lagt í refsi-
aðgerðir Evrópusambands-
ins. Þær eiga að renna út í
júlí næstkomandi, og munu
þurfa samþykki allra
ríkjanna 27 í sambandinu.
Eins og staðan er nú má telja
litla von til þess að refsiað-
gerðirnar yrðu endurnýjaðar
af hálfu ESB, þrátt fyrir vilja
Þjóðverja og Breta til þess að
halda þeim gangandi.
Skiptir þar ekki síst máli
að aðgerðirnar hafa haft mun
neikvæðari áhrif á efnahag
Evrópusambandsríkjanna en
Bandaríkjanna, og því margir
þar innanborðs sem sjá ekki
viskuna á bak við það að
halda aðgerðunum til streitu,
sér í lagi í ljósi þess að þær
virðast ekki hafa haft neinn
fælingarmátt gagnvart Pút-
ín.
Að vissu leyti minnti sam-
koman í Minsk á aðra svip-
aða, sem fram fór í München
fyrir 77 árum. Það má þó
segja leiðtogunum fjórum til
hróss að enginn þeirra hefur
lofað því að með sam-
komulaginu hafi tekist að
tryggja frið um vora tíma.
Þvert á móti hafa þeir allir
lagt áherslu á að brautin
framundan verði þung yf-
irferðar. Merkel leyfði sér þá
örlitlu bjartsýni að segja að
nú hefði kviknað vonarneisti
um að unnt yrði að stilla til
friðar. Reynslan hefur þó
sýnt að auðvelt er að slökkva
slíka neista með litlum fyrir-
vara.
Þá voru bardagar og mann-
fall gærdagsins, rétt fyrir
gildistöku vopnahlésins, sem
er á morgun, ekki til þess fall-
in að auka trúna á að vopna-
hléið haldi. Og orð Poros-
henko forseta Úkraínu í
þjálfunarbúðum hersins eftir
undirritunina voru ekki til að
auka bjartsýnina: „Ég vil
ekki að neinn hafi rang-
hugmyndir eða að ég líti út
fyrir að vera einfeldningur.
Enn er langt í að friður náist
og enginn hefur sterka sann-
færingu fyrir því að frið-
arskilmálarnir sem sam-
þykkir voru í Minsk verði
uppfylltir að fullu.“
Vopnahléið í Úkraínu
vekur ýmsar spurn-
ingar og vonir um
frið eru veikar}
Friður um vora tíma?
H
vert mannsbarn á Íslandi hefur
að öllum líkindum tekið eftir því
að þingmaður Sjálfstæð-
isflokksins, Vilhjálmur Árna-
son, hefur lagt fram laga-
frumvarp sem gengur út á að gera Stoðmjólk
útlæga og nauðbeygja alla foreldra til að gefa
litlu krúttsnúllunum sínum Grandalanda í stað-
inn. Þetta sama frumvarp gerir líka ráð fyrir að
viskískot verði hluti af öllum skólamáltíðum í
grunnskólum landsins, og að áfengiskaupa-
aldur verði færður niður í fermingaraldur.
Svo mætti allavega halda ef marka má aug-
lýsingu frá Foreldrasamtökum gegn áfeng-
isauglýsingu, þar sem ungri, saklausri stúlku er
stillt upp við hillu í matvöruverslun, hillu sem
er sneisafull af stórhættulegu áfengi.
Umræða um frumvarp Vilhjálms, sem ólíkt því sem hér
að ofan segir gengur einfaldlega í grófum dráttum út á að
ríkiseinkasala á áfengi verði afnumin, var rætin og ómál-
efnaleg frá fyrsta degi.
Þórarinn Tyrfingsson, yfirlæknir á Vogi, var ekki lengi
að setja skeifu í boxhanskann þegar hann benti á að sala
áfengis í matvöruverslunum hefði í för með sér fleiri fóst-
urskaða. Eins og allar óléttar konur mynda bara skipta út
mjólkinni á seríósið fyrir vodka því það væri hægt að
kaupa hvort tveggja í versluninni hinum megin við Aust-
urstrætið, í stað þess að þurfa að fara á tvo staði. Upp-
hrópanir og fjarstæðukenndar heimsendaspár eru alltaf
síðasta vörn þeirra sem verja glataðan málstað.
Í tilefni af frumvarpinu var nýlega hleypt af
stokkunum vefsíðunni vinbudin.com, sem ég
hvet alla til að skoða. Þar má meðal annars sjá
frjálslyndið uppmálað í allsherjarnefnd Al-
þingis, þar sem skápakommar allra landa virð-
ast hafa sameinast til að svæfa þetta mál í
nefnd að hætti Sir Humphrey Appleby, æð-
staplottara í Yes Minister. Á síðunni er einnig
hægt að skora á nefndarmenn að hleypa mál-
inu til annarrar umræðu.
Jóhanna María Sigmundsdóttir, þingmaður
Framsóknarflokksins og yngsti þingmaður
lýðveldisins, gerði athugasemdir við þessar
áskoranir almennings, þar sem hún benti með-
al annars á að fólk sem nýlega hefði náð áfeng-
iskaupaaldri skoraði á nefndina að hleypa
frumvarpinu í gegn, og veltir vöngum yfir því hvort þetta
sé helsta forgangsmál ungs fólks. Örugglega ekki.
Ungt fólk væri miklu frekar til í lægri skatta eða aft-
urköllun á 80 milljarða peningagjöf til sumra vegna svo-
kallaðs forsendubrests og margt fleira. Það breytir því þó
ekki að þetta mál er mörgu ungu fólki hugleikið, sem álítur
einokun ríkisins á verslunarvöru vera eins og draugasögu
frá haftaárunum.
Margir góðir og framsýnir Framsóknarmenn börðust
ötullega fyrir því að bjór yrði leyfður hér á landi fyrir ald-
arfjórðungi, og eigum við þeim mikið að þakka. Það væri
óskandi að yngri samflokksmenn þeirra tækju sér þau til
fyrirmyndar í því máli sem er rökrétt framhald af barátt-
unni við bjórbannið 1989. gunnardofri@mbl.is
Gunnar Dofri
Pistill
Mun enginn hugsa um börnin!?!
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Munurinn á milli þess aðleggja háspennu-strengi í jörðu og loftihefur verið að minnka
vegna lækkunar á verði jarð-
strengja, einkum öflugri strengja.
Munurinn er þó enn þrefaldur, mið-
að við sömu flutningsgetu, ef miðað
er við hluta af Sprengisandsleið, en
tvöfaldur ef miðað er við leiðina yfir
Eyjafjörð en þar er jarðstrengurinn
líka styttri en loftlínan þyrfti að
vera. Ekki er víst að hægt sé að yf-
irfæra þessar tölur á önnur verkefni
því aðstæður ráða miklu um kostn-
aðinn.
Kemur þetta fram í niður-
stöðum rannsóknar á jarð-
strengjalögnum sem Landsnet hef-
ur unnið með innlendum og
erlendum sérfræðingum. Guð-
mundur Ingi Ásmundsson, forstjóri
Landsnets, segir að tilgangur rann-
sóknarinnar hafi verið að afla betri
gagna til að meta hvaða leiðir væru
hagkvæmar við jarðstrengs-
framkvæmdir. „Þetta er mikill
tækni- og framkvæmdalærdómur.
Við höfum nú möguleika til að gera
nákvæmari áætlanir.“
Landsnet hefur lagt töluvert af
minni sprengjum í jörðu. Þar hefur
kostnaðarmunur verið minni en á
öflugri strengjum í meginflutnings-
kerfinu. Ljóst er að þær upplýs-
ingar sem fram koma í skýrslunni
geta leitt til þess að jarðstrengir
komi til greina á fleiri stöðum sem
kalla á flutningsminni mannvirki.
Guðmundur Ingi telur ekki tíma-
bært að endurmeta stefnu Lands-
nets í jarðstrengjamálum vegna
þess að ekki sé vitað um niðurstöðu
Alþingis. Tillaga til þingsályktunar
um stefnu stjórnvalda er þar til um-
fjöllunar. Fyrr en niðurstaða liggur
fyrir hefur Landsnet ekki forsendur
til að endurmeta stefnu sína, að
sögn Guðmundar. Miðað við tillög-
una, eins og hún var lögð fyrir Al-
þingi, gæti jarðstrengur yfir Eyja-
fjörð vel orðið mögulegur.
Verð á strengjum lækkað
Verð á rafstrengjum fyrir
hærri spennu og með mikla flutn-
ingsgetu hefur lækkað mikið á und-
anförnum árum, eða allt að helmingi
fyrir stærstu 220 kV strengi. Annar
kostnaður við lagningu jarðstrengja
hefur hins vegar hækkað. Nú er
gert ráð fyrir að innkaupsverð á
rafstreng ásamt samtenginum sé
innan við helmingur af heildar-
stofnkostnaði við 220 kV rafstrengs-
lögn, eða á bilinu 30-50%, að því er
fram kemur í skýrslunni.
Ástæðan fyrir verðlækkun er
talin tækniþróun í framleiðslu
strengja og aukið framboð, meðal
annars frá framleiðendum utan
Evrópu.
Mikil þróun hefur verið í jarð-
strengjamálum í Evrópu. Fjöldi
jarðstrengja og sæstrengja í flutn-
ingskerfum hefur aukist verulega.
Þó að jarðstrengir séu enn miklu
dýrari en háspennulínur, á hærri
spennum, hafa aðrir þættir einnig
áhrif, eins og til dæmis tíminn sem
það tekur að fá leyfi til að byggja
loftlínu. Í mörgum löndum getur
umhverfismat og leyfisferli vegna
byggingar loftlínu tekið allt að 7 til
8 ár á meðan ferli vegna jarð-
strengja tekur gjarnan 1 til 2 ár. Er
því unnt að byggja jarðstrengja-
tengingar á 2 til 3 árum á meðan
það tekur 8 til 10 ár fyrir loftlínu.
Þetta eitt og sér getur leitt til þess
að hagkvæmara sé að leggja jarð-
streng út frá arðsemissjónarmiðum.
Einnig þarf að hafa í huga að kostn-
aður við að leggja jarðstrengi er
verulegur hluti stofnkostnaðar og
getur verið allt að þrefaldur á milli
hagstæðra skilyrða og slæmra.
Ekki tímabært að
endurmeta stefnuna
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Efribyggð Bændur í Skagafirði hafa neitað að leyfa lagningu háspennulínu
þvert yfir héraðið og viljað láta athuga jarðstreng.
Ávallt þarf að
leggja áherslu
á lágmörkun
umhverf-
isþátta við
leiðarval jarð-
strengja. Að
jafnaði má
gera ráð fyrir
að 8 til 14
metra breitt
svæði raskist í heildina við lagn-
ingu á einu 220 kV strengja-
setti, að því er fram kemur í
rannsókn Landsnets.
Auðvelt er talið að end-
urheimta fyrra yfirborð eftir
lagningu strengs í sanda, vel
gróið mólendi eða ræktað land.
Hins vegar verður að skilja eftir
skóglaust svæði yfir strengn-
um. Í hrauni eða þar sem klöpp
liggur í yfirborði er ekki hægt
að koma yfirborði lands í fyrra
horf. Nútímahraun njóta vernd-
ar auk þess sem þau henta illa
fyrir strenglagnir. Því er mælt
með því að forðast lagningu
jarðstrengja í hrauni.
Forðast jarð-
strengi í hrauni
ÁHRIF Á UMHVERFIÐ
Guðmundur Ingi
Ásmundsson