Dagblaðið Vísir - DV - 17.08.2012, Blaðsíða 26

26 Viðtal 17.–19. ágúst 2012 Helgarblað
S
kipstjórinn blæs í lúðurinn
og farþegar fá tilkynningu
um að Baldur sé að leggja
að bryggju. Á sama tíma
standa gömul hjón upp frá
borðum í matsalnum. Um leið og
maðurinn grípur stafinn sinn lítur
hann örsnöggt yfir borðið. „Erum
við nokkuð að gleyma einhverju?“
spyr hann. Eiginkonan svarar því til
að það yrði þá bara hann sem yrði
skilinn eftir. „Þú varst það eina sem
ég tók með mér,“ bætir hún svo hlý-
lega við og tekur undir höndina á
honum.
Við erum tvö á ferð, ég og ljós-
myndari DV, Eyþór Árnason. Við
eltum þau gömlu og stígum frá
borði. Það er bjart yfir, himininn
er heiður og sólin á lofti. Heima-
menn taka á móti gestum og bjóða
þá velkomna. Einn þeirra kom á
traktor með kerru til að ferja far-
angurinn inn í þorp. Umhverfis-
ráðherrann sjáum við hins vegar
hvergi. Það kemur ekki að sök, það
er engin hætta á að villast þegar
aðeins er um eina leið að ræða. Við
fylgjum veginum og göngum fram
hjá magasíni sem er lokað því það
eru allir í berjamó. Fyrir framan
skemmuna stendur hópur kennara
á eftirlaunum og hlýðir á farar-
stjórann segja frá eyjunni: „Flatey
er stærsta Vestureyjan á Breiðafirði
og talin hafa myndast undir afli
skriðjökla á ísöld og risið upp úr sæ
þegar jökulfarginu létti …“
Reyndu!
Við göngum áfram og virðum fyrir
okkur það sem fyrir augu ber. Þessi
eyja er í senn náttúruperla, menn-
ingararfur og paradís fyrir alla þá
sem þrá að komast úr hringiðu
hins daglega amsturs. Að stíga fæti
á Flatey er eins og að fara aftur um
áratugi, það er eins og standi tím-
inn í stað. Bílar eru bannaðir og öll
húsin eru í 19. aldar stíl. En Fla-
tey er ekki bara staður þar sem
hægt er að finna ró og næði – eyj-
an hefur aðra og meiri merkingu
fyrir ráðherrann. Hér er ættaróð-
al fjölskyldunnar, Ásgarður, húsið
sem langamma hennar og langafi
byggðu árið 1907 og hér kemur
fjölskyldan saman. Hér eignaðist
móðir Svandísar sínar fyrstu minn-
ingar og hér hvílir hún nú.
Ásgarður stendur í þorpinu
miðju, stórt og stæðilegt hús klætt
gráu bárujárni, í garðinum eru
bæði rabarbari og kartöflur. Á bak
við húsið eru leiktæki sem voru
smíðuð úr rekavið og snúrur þar
sem þvotturinn blaktir í vindinum.
Það er enginn á ferli en við
bönkum upp á. Svandís kemur til
dyra og lítur út fyrir að vera ný-
vöknuð og hálfringluð. Hún kom
í gær með eiginmanni sínum,
tveimur börnum, báðum bræðr-
um sínum og fjölskyldum þeirra.
Fjölskyldan sefur enn svo við fær-
um okkur yfir á hótelið þar sem við
fáum okkur sæti við blúnduklædd-
an glugga með útsýni yfir sjóinn.
Ég segist vilja komast undir skel-
ina á henni og hún svarar ögrandi,
„reyndu!“ með stríðnisglampa í
augunum.
Pólitík í takt við lífið
Ókei, segðu okkur þá hver þú ert,
segi ég þá og Svandís ræskir sig.
Eftir stutta umhugsun segir hún:
„Þegar ég var átján ára hélt ég að
þegar ég yrði 24 væri ég komin með
svör við flestum spurningum og
vissi hvað ég ætlaði að gera í lífinu.
Nú er ég 48 ára og er hvorki komin
með öll svörin né veit alltaf á hvaða
leið ég er,“ segir hún og brosir. „Lífið
hefur komið til mín, frekar en að ég
hafi búið það til.
Fyrst og fremst er ég upptek-
in af félagslegu réttlæti og jöfnuði.
Að okkar gildismat, lífsskoðanir og
pólitísku hugsjónir fari saman. Ég
get ekki haft einhver gildi um helg-
ar en starfað sem stjórnmálamað-
ur sem stendur fyrir önnur gildi. Þá
er ég til dæmis að hugsa um stjórn-
málamenn sem trúa því að það sé í
lagi að þeir sem hafi forgjöf í lífinu
eigi meira á kostnað þeirra sem eiga
minna en tala samt um kristna trú,
kærleika og réttlæti.“
Hún leggur áherslu á orð sín og
segir að hún sé stundum spurð af
hverju hún hafi farið í pólitík og þá
velti hún því fyrir sér hvernig það
sé hægt – að fara í pólitík. Pólitík-
in sé framhald af hinu daglega lífi.
Allt okkar líf byggist á því að taka
ákvarðanir sem marka meginlín-
ur og blæbrigði í lífi okkar. „Það er
stöðug áskorun að lifa samkvæmt
þessu. Ef ég ætlaði að vera fullkom-
lega samkvæm sjálfri mér, til dæm-
is í umhverfismálum, myndi ég ekki
nota einkabíl. En ég nota einkabíl.
Ég reyni samt að vera vakandi fyrir
því að ég er þátttakandi og að mín-
ar ákvarðanir hafa áhrif á heildina.
Á móti kemur samt að ef ég væri
allar stundir þjökuð af vandamál-
um heimsins væri á ég ansi erfiðri
braut og stutt í vanmáttinn. Þannig
að ég er líka meðvituð um að skapa
úr augnablikinu, halda í leik og lífs-
gleði og sýna á mér óvæntar hliðar,“
segir Svandís sem brestur stund-
um í söng þegar enginn er að syngja
eða snýr út úr á fundum þar sem all-
ir sitja grafalvarlegir við borðið. „Ég
verð líka að vera til og vera mann-
eskja. Lífið getur verið gleðigjafi en
það er í mínum höndum að grípa
hamingjuna og átta mig á því að
augnablikið er núna og stundin er
hér,“ segir hún brosandi.
Lifa með dauðanum
Þetta lærði hún meðal annars af
móður sinni, Jónínu Benedikts-
dóttur. Sjö ár eru liðin síðan Jónína
lést langt fyrir aldur fram en hún var
mikill „lífslistamaður“ eins og Svan-
dís orðar það, hafði gaman af því að
vera til og kenndi Svandísi að skapa
úr augnablikinu.
Þegar Svandís var orðin fullorðin
og komin með börn og buru ákváðu
foreldrar hennar að skilja. Í kjölfar-
ið urðu þær mæðgur miklar vinkon-
ur. „Eftir að þau skildu var mamma
mikið ein og tók virkan þátt í mínu
lífi. Við endurröðuðum þessum
hlutverkum og urðum mjög góðar
vinkonur. Við hlógum mikið saman,
sungum og ortum vondar vísur sem
ég er sem betur fer búin að gleyma.
Hún var skemmtileg kona,“ segir
Svandís og brosir hlýlega. „Við vor-
um oft hérna fyrir neðan,“ segir hún
og bendir út um gluggann í átt að
sjónum. Þarna stóðu þær og sungu.
„Hún hvílir í kirkjugarðinum
hér því henni leið alltaf vel hérna.
Mér finnst gott að hafa hana hér. Ég
ákvað samt að í mínum huga væri
hún á tveimur stöðum, hér og við
Sólfarið í Reykjavík. Og við fundum
leið til þess að tengja eftir dauðann,“
segir Svandís og útskýrir þetta bet-
ur. „Hún dó úr krabbameini og við
töluðum mikið saman þegar hún
var að deyja. Ég vissi að hún væri
að fara og sá ekki fram úr því að ég
gæti verið til þegar hún væri dáin.
En hún var svo flink í því að lifa og
sannfærði mig um að við myndum
finna leið til þess að geta lifað með
dauðanum. „Hvernig förum við að
því?“ spurði ég og mamma svar-
aði: „Höfum það þannig að alltaf
þegar þú sérð eitthvað þá minn-
ir það á mig.“ Svo unnum við með
þessa pælingu í marga daga og
komumst að þeirri niðurstöðu að
það væri best að það væri fugl sem
myndi minna mig á hana. Við fór-
um þá í gegnum alls konar fugla-
tegundir en enduðum á maríuerlu.
María er móðir allra, Guðsmóðir og
alls konar fallegt. Maríuerlan er líka
prívat, hún fer ein um en ekki í hóp-
um, en vill samt vera í mannabú-
stöðum. Þannig að mamma sagði
að þegar ég sæi maríuerlu þá myndi
það minna mig á hana og það er ein
hér núna,“ segir hún. Tónninn er
ívið lægri en áður þegar hún bendir
mér á maríuerlu sem situr rétt fyrir
utan gluggann. Ég lít á Svandísi sem
segir: „Þetta var okkar leið og þetta
er rosalega góð leið til þess að láta
tilfinninguna fyrir hennar tilveru
vera áfram til staðar, þannig að það
sé ekki bara holt tómarúm þar held-
ur líf.“
Umræðan tekur á
Svandís var alin upp af foreldrum
sem höfðu báðir mikinn áhuga á
pólitík. Móðir hennar hafði sterkar
pólitískar skoðanir og faðir hennar,
Svavar Gestsson, starfaði lengi sem
alþingismaður og ráðherra. Hún var
heldur ekki há í loftinu þegar hann
hvatti hana til færa rök fyrir máli
sínu og gera grein fyrir skoðunum
sínum á stjórnmálum og jafnvel rík-
isstjórnarmyndunum. „Ég held að
ég hafi verið þriggja ára þegar hann
bað mig fyrst um að færa rök fyrir
máli mínu. Ég var alin upp við það
að ég væri fullgildur einstaklingur
þótt ég væri lítil. Þannig lærði ég að
standa fyrir mínum skoðunum og
gera málamiðlanir.“
Með þetta uppeldi í farteskinu
hefur Svandís alltaf þolað allan
skoðanaágreining vel. Óheiðar-
leika tekur hún aftur á móti afar
nærri sér og því miður verður hún
hans stundum vör. „Þá skiptir engu
hvort um er að ræða pólitíska and-
stæðinga eða samherja. Það er auð-
veldara að standa saman í andstöðu
því þá þarf maður ekki að gefa af-
slátt af hugsjónunum. Þegar mað-
ur hefur átt félaga í andstöðu er
erfitt að lenda í átökum við þá. Það
hef ég alltaf tekið nærri mér. Ég vil
heldur ekki vera þannig manneskja
að það hafi engin áhrif á mig, ég vil
ekki vera einhver nagli sem fer alltaf
hress heim sama hvað gengur á yfir
daginn.“
Svandís sýpur á kaffinu og segir
að tíminn frá hruni hafi verið erfið-
ur. Nú séum við að rétta úr kútnum
og sjá batamerki varðandi efna-
Lærði að lifa með dauðanum
Nú þegar styttist í kosningar vill Svandís Svavarsdóttir skoða aðildarviðræð-
ur að ESB. Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir ræddi við hana um pólitíkina og hörk-
una en hún tekur óheiðarleikann nærri sér og þarf stundum að loka sig af með
tónlist. Hún ræðir einnig ástina, skilnaðinn og móðurhlutverkið. Þá segir hún frá
sorginni sem fylgdi móðurmissinum og því hvernig þær mæðgur fundu leið til
þess að tengjast eftir dauðann.
Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir
ingibjorg@dv.is
Viðtal
„Það var
svona
sálufélagamál.
Það var ekki hægt
fyrir okkur að vera
ekki saman
„Hann var allt í einu
búinn að eignast
tilveru sem ég var ekki
þátttakandi í. Mér fannst
erfitt að sleppa tökunum
á honum.