Náttúrufræðingurinn - 2010, Blaðsíða 79

79
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
votlendisgerðum og landsvæðum.
Til að skoða þetta var gert línulegt
líkan (e. general linear model) þar sem
votlendisgerð, landshluti og samspil
þessara þátta var allt notað til að spá
fyrir um fjölda tegunda á votlendis-
blettum. Báðar breyturnar höfðu
marktæk áhrif þegar spáð var fyrir
um tegundafjölda, en áhrif lands-
hluta voru þó heldur meiri en áhrif
votlendisgerðar. Samspil þessara
þátta hafði engin áhrif og var fjar-
lægt úr líkaninu (heildarlíkanið:
R2 = 0,22, P < 0,0001, F114 = 5,03; land-
svæði: P < 0,0001, votlendisgerð:
P = 0,039). Starmýrar voru almennt
með meiri tegundafjölbreytni en
hrísmýrar, en landshlutabundinn
munur var með sama sniði og þegar
þéttleiki vaðfugla var borinn saman
að ofan. Þannig var fjölbreytni mest
á Suðurlandi og Norðurlandi, nokk-
uð mikil fjölbreytni á NA-landi en
á Vesturlandi og Austurlandi var
minnst fjölbreytni.
Ályktanir um landshlutabundinn
mun byggjast á punktmælingum á
115 punktum sem flestir voru á stærri
láglendisflatneskjum. Gagnlegt væri
að mæla varpþéttleika nákvæmar
á völdum punktum í mismunandi
landshlutum. Það verður best gert
með ítarlegri kortlagningu óðala
með endurteknum heimsóknum og
helst með því að finna og kortleggja
hreiður. Stuttar heimsóknir sem fela
í sér punkt- eða sniðtalningar gefa
vissulega hugmynd um varpþétt-
leika en hafa þann ágalla að erfitt
er að vita í hvaða fasa fuglar eru
(er bletturinn t.d. fæðu- eða varp-
svæði) nema þeir sýni óðalsatferli,
en slíkt atferli sýna einkum karl-
fuglar og einungis stundum. Einnig
væri fróðlegt að bæta við mælingum
á útkjálkum, t.d. Vestfjörðum, en
þeir voru lítt kannaðir í umræddri
rannsókn.7
Svæðisbundin mynstur
Svæðisbundin mynstur eru þau sem
verka á mælikvarða landslags, t.d.
innan sveitar eða landshluta. Þetta
er ef til vill sá mælikvarði sem
mannsaugað nemur hvað best án
þess að skipulagðar mælingar fari
fram og þá jafnframt sá sem mest
leggur til almennra ályktana um
mikilvægi votlendis fyrir fugla. Í
fyrrnefndri könnun á búsvæðavali
vaðfugla á láglendi reyndist viðvera
vaðfugla nátengd „blautum“ lands-
lagsþáttum, eins og tjörnum og hárri
vatnsstöðu í skurðum. Slík einkenni
juku marktækt líkur á að lóuþræll
(Calidris alpina), hrossagaukur (Gall-
inago gallinago), spói, jaðrakan og
stelkur (Tringa totanus) fyndust á
tilteknum blettum án tillits til þess
hvort blettur var skilgreindur sem
votlendi eður ei.7 Það er því ljóst
að íslenskir vaðfuglar sækja mark-
visst í bleytu, en tengist aðgengi
að votlendi afkomu? Varpárangur
jaðrakans á Suðurlandi sýnir mjög
sterk tengsl við þéttleika tjarna (3.
3. mynd. Skýr tengsl eru milli framboðs af fæðusvæðum fyrir fullorðna jaðrakana (tjörnum)
á svæðisbundnum mælikvarða (láglendi Suðurlands) og varpárangurs.41 Varpárangur var
metinn sem hlutfall para sem koma upp einum eða fleiri ungum. Y = 0,27x + 0,19, R2 = 0,70,
P < 0,001, n = 14). – There is a strong relationship between breeding success of black-tailed
godwits on individuals sites and the access to shallow pools.41
2. mynd. Samband meðalþéttleika og tegundafjöl-
breytni vaðfugla í votlendi á 84 blettum víðs vegar
af láglendi. Núllpunktar voru undanskildir. Líkanið
er ekki marktækt frábrugðið jafnstöðu (puntkalínan,
þ.e. ef allt annað er jafnt þá eykst þéttleiki fugla með
sama hraða og tegundum fjölgar og raunverulegt
mynstur er mjög nálægt því innan þess bils teg-
undafjölda sem hér var mælt. – Relationship be-
tween mean density of waders and species diversity
on 84 random patches of wetlands in lowland Ice-
land. The model is not significantly different from
unity (dotted line, i.e., the breeding density increases
at the same rate as the number of species on a patch,
within the range of species diversity measured here.
Va
ðf
ug
la
r /
h
a
−
W
ad
er
s
/ h
a
−
79 1-4#loka.indd 79 4/14/10 8:50:45 PM