Gripla - 20.12.2007, Qupperneq 182

GRIPLA
að gráta yfir þeirri illsku sem honum var sýnd. Ennfremur var ítrekunin á þján-
ingum Krists notuð til að hvetja fólk til meinlæta eða til meðlíðunar með
Kristi, leggja m.ö.o. á sig píslir og þjáningar.
Hér vildu mótmælendur skipta um áherslur. Það kemur t.d. mjög eindregið
fram í prédikunum Lúthers á föstudaginn langa þar sem hann segir að mark-
miðið með píslaríhugunum sé ekki að hvetja fólk til meinlæta og sjálfvalinna
písla og heldur ekki að fá fólk til að gráta yfir vondri meðferð á Kristi. Mark-
miðið er að uppmála elsku Guðs í atburðum píslarsögunnar því að þeir birta
að Guð lætur það sem mönnum ber sakir illsku sinnar bitna á syni sínum.
Hvatningin er sú að fá fólk til að treysta boðskapnum um að verk Guðs í pínu
og dauða Krists gildi fyrir okkur hvert og eitt.
Hvað álítur Hallgrímur í Passíusálmunum? Er hann að kalla til vorkunn-
semi með Kristi og sjálfspíningar eða er hann að kalla til iðrunar og trúar?
Doktorsefni minnist á það á bls. 358 að í samanburði við nokkur píslarljóð í
nágrannalöndunum tali Hallgrímur minna um eigin tár en margir erlendir
höfundar þó að þess gæti t.d. í 12. sálmi: „Oft lít ég upp til þín / augum
grátandi.“ Hvað merkja tárin í þessum sálmi? Eru tár skáldsins tár meðlíðunar
og sorgar? Eða eru þau iðrunartár?
Og þetta vekur enn fleiri spurningar um snemmbarokk og síðbarokk sem
líka á sér guðfræðilega hlið og tengist skilunum milli rétttrúnaðar og heittrúar-
stefnu eða píetisma. Er Hallgrímur orðfærri eða látlausari í orðfæri en t.d.
skáldin Kingo og Naur af því að þeir eru fulltrúar síðbarokks? Eða eru áhrif
píetismans farin að setja merki sitt á píslarhugleiðingar þeirra? Eru það áhrif
píetismans sem fá þá til að beita aðferðum mælskufræðinnar til hins ítrasta og
íklæða mál sitt tilfinningaþrungnu málskrúði? Er Hallgrímur fulltrúi snemm-
barokks og þeir fulltrúar síðbarokks? Eða mótast Hallgrímur annars vegar og
Kingo og Naur hins vegar af ólíkum guðfræðistefnum rétttrúnaðar og heit-
trúarstefnu, píetisma?
Það er líka áhugaverð spurning en um leið kannske óviðeigandi hvort trú-
mennska Hallgríms við íslenska hljóðstafagrein orki hindrandi á að hann beiti
ímyndunarafli sínu og möguleikum til myndrænnar tjáningar til hins ítrasta –
eða stunda „djúpfundinn skáldskap“?
VI
Mig langar þá að lokum að minnast á tvennt sem er guðfræðilega áhugavert.
Annað atriðið er dulúðin og hitt er trúarvissan.
180