Öldrun - 01.10.2002, Blaðsíða 22

22 ÖLDRUN – 20. ÁRG. 2. TBL. 2002
1. Hvað heitir þú (fullu nafni)?
2. Hvar áttu heima (hvert er heimilisfang þitt)?
3. Hvað ert þú gamall/gömul?
4. Hvenær ert þú fædd/-ur (fæðingardagur og
–ár)?
Þessar fyrstu fjórar spurningar eru eðlilegar í
venjulegu viðtali. Sumir sjúklingar eru viðkvæmir fyrir
minnisspurningum og geta orðið kvíðnir þegar leitað
er eftir minnisgloppum og við það getur minnið
versnað enn frekar. Til að draga úr spennu getur verið
gott að spyrja annarra spurninga eins og: „Er minnið
eitthvað farið að bila?“ eða „Fylgist þú með tímanum?“
á undan næstu spurningu MSQ-prófsins;
5. Hvaða dagur er í dag (nafn vikudags eða mán-
aðardagur)?
6. Hvaða mánuður er núna?
7. Hvaða ár er núna (rétt ártal)?
8. Hvað heitir þessi staður (húsið sem við erum
í)?
9. Hvað heitir forsetinn (eða forsætisráðherr-
ann) okkar?
10. Hver var á undan honum (fyrrverandi forseti
eða forsætisráðherra)?
Við úrlestur var talinn fjöldi réttra svara og eru nið-
urstöður túlkaðar á þennan hátt;
8-10 rétt svör; ekki marktæk glöp
5-7 – – ; væg heilabilun
0-4 – – ; alvarleg heilabilun.
Það var spennandi að kynnast MSQ prófinu í
árdaga. Sérstaklega fannst mér áhugavert að geta
greint heilabilun hjá fólki, sem gat haldið uppi eðli-
legum samræðum og dulið glöpin og ekki síður að
greina þá sjúklinga, sem litu út fyrir að vera með alvar-
lega heilabilun en voru það alls ekki. MSQ prófið var
m.a. notað í rannsóknum á sjúklingum í heimahúsum,
sem voru forskoðaðir í heimilisvitjunum og á langleg-
usjúklingum á almennu sjúkradeildum sjúkrahúsanna
þriggja í Reykjavík árið 19804, 5. MSQ prófið gaf sam-
bærilegar niðurstöður og MMSE prófið (Mini mental
state examination) við skimun á vitglöpum og óráði
meðal bráðasjúklinga á lyflækningadeild.6
Á síðari árum hefur dregið verulega úr notkun
MSQ-prófsins einkum vegna tilkomu MMSE-prófs-
ins7. Það próf tekur til fleiri þátta skilvitundar en MSQ-
prófið og er algengasta skimunarprófið í heiminum í
dag. Fyrirlögn tekur 10-15 mín. en sértæki (60-70%) og
næmi (>90%) prófsins fer að nokkru eftir stigi heilabil-
unar, miðað við 24/30 svörun. Vafatilfelli þurfa ítarlegri
úrvinnslu. MMSE prófið er notað til að fylgjast með
árangri lyfjameðferðar hjá Alzheimersjúklingum en
útkoman lækkar að jafnaði um 3-4 stig á ári hjá þeim.
Íslensk þýðing var fyrst staðfærð árið 1986 en síðan
hafa verið gerðar á því breytingar, sem bíða stöðlunar8.
Þörf er fyrir einfaldari próf í líkingu við MSQ prófið,
sem taki til eðlilegra þátta í daglegu lífi fólks og sem
aðstandendur gætu notað. Dæmi um slík próf eru;
EMQ; Everyday memory questionnaire og SMQ;
Short-memory questionnaire.
Leggja ber áherslu á að öll prófin hér að ofan eru
svokölluð skimpróf og ber að nota niðurstöður þeirra
aðeins sem vegvísa fremur en endanlega greiningu á
heilabilun. Greining heilabilunar er margþætt og oft
flókin aðgerð sem innifelur sérhæfða læknisskoðun og
viðtal með upplýsingaöflun frá aðstandendum, blóð-
prufur, geislagreiningu og stundum nánari greiningu
hjá taugasálfræðingi. Fyrir hinn almenna heilbrigðis-
starfsmann getur verið gott að bregða fyrir sig einfaldri
skimun með MSQ prófi einkum þar sem oft er í mörg
horn að líta við klíniska skoðun aldraðs sjúklings.
1 Isaacs B, Caird FI, “Brain failure”; a contribution to the terminology
of mental abnormality in old age. Age and Ageing 1976;5:241-4.
2 Wechsler D. Wechler Memory Scale. New York, The Psychological
Corporation, 1972.
3 Kahn RL, Goldfarb AI, Pollack M et al. Brief objective measures for
the determination of mental status in the aged, AM J Psychiatr
1960:118:241
4 Ársæll Jónsson, Þór Halldórsson. Mat á vistunarþörf aldraðra sjúkra í
heimahúsum. Læknablaðið 1979;65;239-43.
5 Ársæll Jónsson, Guðjón Magnússon. Langlegusjúklingar eldri en 70
ára á almennum sjúkrahúsum og geðsjúkrahúsum í Reykjavík.
(Útdr.). Læknablaðið 1981; 8:200.
6 Halldór Kolbeinsson, Ársæll Jónsson. Vitglöp og óráð meðal aldraðra
bráðasjúklinga á lyflækningadeild. Læknablaðið 1991;77:141-9.
7 Folstein MF, Folstein SE, A practical method for grading the cognitive
state of patients for the clinician. J Psychiatr Res 1975;12:189-98.
8 Kristinn Tómasson. Athugun á glöpum hjá öldruðum og áfengissjúk-
lingum með auðveldu stöðluðu prófi borin saman við mat starfsfólks.
Lækablaðið 1986;72:246-59.
Snyrti og nuddstofan
Laugarnesvegi 82
S: 553 1330