Skáldskaparmál - 01.01.1990, Qupperneq 51

Leitin að landinu fagra
49
sidestillede versioner, som máske nok punktvis kan vægtes tekstkritisk i forhold til hin-
anden, men aldrig vil kunne stobes sammen til én tekst.“ (1989, 213) I þessu sambandi má
vísa til umfjöllunar um útgáfur Hallvards Mageroy á Bandamanna sögu síðar í þessum
fyrirlestri.
6 „Jeg har været betænkelig ved vidtgáende rekonstruktion af hovedteksten, og den betænke-
lighed nærer jeg stadigvæk. I al fald má man slá fast at det er en halslos gerning at forsoge at
fastsætte „den nojagtige ordlyd af forfatterens originale authentiske text“, som det er blevet
udtrykt. [...] Derimod er det undertiden muligt med forholdsvis stor sikkerhed at rekon-
struere visse archetyper og derved at ná et stykke bag om et enkelt hovedhándskrift. Dette
mener jeg at man burde gore i hojere grad end vi hidtil har gjort.“ í framhaldi af þessum
orðum minnti Stefán á tilraunaútgáfu Einars Ólafs Sveinssonar (1952) á einum kafla úr Njálu.
7 „[...] udgave hvor teksten var normalisert og restitueret i et forsvarligt omfang med mulige
primære læsemáder, som ikke var optaget i hovedteksten, anfort i noteapparatet." (Stefán
Karlsson 1979). Um þessa aðferð mættu útgefendur raunar taka Ólaf Halldórsson sér til
fyrirmyndar, en hann hefur t.d. gefið Færeyinga sögu út ekki sjaldnar en einu sinni á áratug
undanfarna þrjá áratugi: í almennri lestrarútgáfu (1967), skólaútgáfu (1978) og loks í
fræðilegri útgáfu (1989).
8 Það er Stofnun Árna Magnússonar á íslandi sem hefur forgöngu um útgáfu íslenskra texta
frá fyrri öldum, vísindalegar textaútgáfur með stafsetningu þeirra handrita sem prentað er
eftir einsog segir í nýlegum bæklingi frá stofnuninni, og þau verk eru auðvitað leiðarljós
öllum þeim sem á því sviði starfa. Á þeim tæpu þrjátíu árum sem stofnunin (og forveri
hennar, Handritastofnun) hefur starfað hafa komið út tæpir tveir tugir rita sem telja má í
flokki slíkra útgáfna, þar af tugur bóka sem geymir sagnabókmenntir af einhverju tagi: tvær
riddarasögur frá fyrri hluta sjöunda áratugarins; einungis tvær íslendinga sögur, Svarfdæla
1966 og Hallfreðar saga 11 árum seinna; um 1970 komu tvær biskupasögur; fjórar
miðaldarímur á fyrri hluta 8. áratugarins; miðaldaævintýri um miðja áttunda tuginn; ein
fornaldarsaga 1981; Duggals leiðsla 1983; á síðustu árum Recensus Páls Vídalín og
Færeyinga saga. Hér ægir saman ólíku efni og er þó ekki allt talið. Enda þótt það sjónarmið
að takmarka ekki athafna- og rannsóknarsvið stofnunarinnar með ströngu skipulagi sé
skiljanlegt, hefði e.t.v. verið affarasælla að marka henni skýra rannsóknar- og útgáfustefnu
þegar í upphafi; hefjast handa við þær bókmenntir sem jafnan eru settar í öndvegi, t.d.
íslendinga sögur eða Sturlungu, ráðast til atlögu við Njálu, Eglu, Laxdælu, o.s.frv. Einsog
Helle Jensen bendir á (1989, 218) er það varla á eins manns færi að ljúka á sinni stuttu
starfsævi vandaðri útgáfu einhverrar af þeim sögum sem varðveittar eru í tugum handrita og
mörgum gerðum. Það kann að vera skýringin á því hvers vegna fáar af ‘stóru’ sögunum eru
til í vönduðum útgáfum. En þann vanda mætti leysa með samstarfi.
9 „Ein tykkjest etter dette med full visse kunna seia at B [Bandamanna saga] er skriven i siste
halvparten av det 13. h.á. Dersom Njál. byggjer pá B, vert grensene noko trongare. Njál.
vert sett til tida kring 1280.“ (Mageroy 1957, 292).
10 „Preference for K is justified by the emphasis on metnaðr as characteristic of Járnskeggi [...]
while the reading of M looks like a misplaced doublet of the entirely appropriate reply by
Ófeigr to Skegg-Broddi [...].“ (Bandamanna saga 1981, 29). í bók sinni um Bandamanna
sögu segir Mageroy um þennan leshátt: „Den tilsvarende finalen i tiltalen til Járnskeggi i K-
g er mykje saftigare og heilt i Óf.s. ánd.“ (1957, 93).
U Þessu til stuðnings má vitna til orða Helle Jensen: „Der er nok stadig væk [...] konsensus
blandt norrone filologer om det vigtige punkt, at den tekst, der aftrykkes i en videnskabelig
tekstudgave, skal gengive et faktisk overleveret stadium i traditionen og ikke være et
kunstigt blandingsprodukt af hándskrift og arketype [...].“ (1989, 214-15).
12 Sjálfsagt finna glöggir lesendur einhverja ónákvæmni í þessari mynd og þeim sem síðar
koma, og geta þá skemmt sér við að leiðrétta. Rétt er að taka fram að stærð handrita-
4