Skáldskaparmál - 01.01.1990, Page 230
228
Guðrún Ingólfsdóttir
skáldunum leyfist óhindrað í skáldskap sínum. Mikið er lagt upp úr því að
skoða sálarlíf skáldanna (eins og t.d. í Gísla sögu sem er rík af kveðskap), og
þau láta yfirleitt stjórnast af tilfinningum. Deilur þeirra fara að drjúgum hluta
fram á tilfinningasviðinu og hugarvíl þeirra skiptir eins og kom fram hér áður
oft á tíðum meira máli en deilurnar sjálfar.
Carol Clover segir t.d. í grein sinni „Scaldic Sensibility" að í vissum tilvikum
sé meginviðfangsefni kveðskaparins skáldið sjálft. Hún telur að slíkt gefi ekki
aðeins til kynna háa þjóðfélagsstöðu skáldsins, heldur einnig að skáldið er sér
meðvitað um hana. (Clover 1978:65)
Skáldskapurinn er þannig lykill að persónlýsingu skáldsins og í honum
getum við fundið fleiri ástæður fyrir athöfnum manna en hin algildu lögmál
samfélagsins segja til um.2
Tengsl manna á meðal og það hvernig þeir bregðast við er eitt meginefni
Gísla sögu. Vísurnar eru ekki einvörðungu lausn á morðgátu heldur þjóna þær
sem mannlýsingar og þá ekki bara skáldsins sjálfs.
Þegar Gísli fréttir að Þórdís systir hans hefur komið upp um hann yrkir
hann vísu:
11. Gatat Sól, fastrar, systir,
sveigar, mín að eiga,
gætin, Gjúka dóttur
Guðrúnar hug, túnum,
þá er log - Sága lægis
lét sinn, af hug stinnum
svo rak snjallra bræðra
sör - Freyjan, ver deyja.
{íslendinga sögur 1985-86:872-73)
í vísunni deilir hann á Þórdísi og sakar um svik við ættina. Um sjálfan sig og
tengsl við Þórdísi segir hann:
Og þóttist eg eigi þess verður frá henni því að eg þykist það lýst hafa nokkurum
sinnum að mér hefir eigi hennar óvirðing betri þótt en sjálfs míns. Hefi eg stundum
lagt líf mitt í háska fyrir hennar sakir en hún hefir nú gefið mér dauðaráð.
{íslendinga sögur 1985-86:873)
Gísli krefst þess af Þórdísi að hún sýni sömu „ættrækni“ og Guðrún Gjúka-
dóttir, fórni öllu fyrir bræður sína. Þessa kröfu réttlætir hann með því að sjálfur
hafi hann staðið undir henni gagnvart Þórdísi. Sagan sýnir okkur hins vegar að
við getum leyft okkur ýmsar efasemdir. Þórdís er t.d. aldrei spurð álits á ákafa
hans við að verja heiður hennar eða ættarinnar. Ekki má heldur gleyma því að
það er Gísli sem hér hefur orðið og höfundur ljær honum öll þau tjáningarform
sem einni persónu eru tiltæk. Gísli stillir sér og Þórdísi upp sem andstæðum.
Af viðbrögðum hennar við dauða hans afsannar hún hins vegar þær full-
yrðingar sem felast í vísunni, hún aðhefst eins og lög gera ráð fyrir ólíkt Gísla.