Skírnir - 01.01.1941, Blaðsíða 101
Skírnir
Kristnitökusagan árið 1000
99
svarið er til mikils spillis, og bendir heldur til þess, að
Gunnlaugur hafi ekki búið söguna til, heldur hafi hún
gengið í munnmælum. Hún kemur í kristnitökusöguna eins
og fjandinn úr sauðarleggnum og skiptir hana engu máli,
nema ef vera ætti til þess að sýna þá fávizku heiðinna
manna að eigna goðum sínum náttúruviðburði slíka sem
jarðeld. Sagan virðist ekkert erindi eiga inn í kristnitöku-
söguna, nema ef vera skyldi þetta, eða þá að klerkar 12. ald-
ar hugsi sér guð kristinna manna hafa sent jarðeldinn til
þess að skelfa hina heiðnu menn og knýja þá til viðtöku hins
nýja siðar. Sjálfur er Gunnlaugur frámunalega trúgjarn
og gagnrýnilaus, og er sízt fyrir að synja, að sagan hafi
spillzt í meðförum hjá honum, enda má sjá þess nokkur
merki, sem höfundur Kristnisögu hefir þó sniðið af. Gunn-
laugur fléttar allskyns helgi- og kynjasögur innan um og
í frásagnir af raunverulegum atburðum, auk samtala og
fjölda tilsvara, sem hann auðvitað býr sjálfur til, eins og
aðrir samtíðarhöfundar og 13. aldar menn gera eftir því,
sem þeim þykir henta.12
Að lögbergsfundinum loknum, segir Ari — og hinir
heimildarmennirnir taka það eftir honum —, að kristnir
menn hafi beðið Hall af Síðu að segja upp lög þau, er
kristninni fylgdu. Hefir Ari því hugsað sér, að landsmenn
hafi nú ætlað að sundrast og mynda tvö þjóðfélög. En svo
er Hallur látinn leysa sig undan „lögsögu“ þessari með því
að hann „keypti“ að Þorgeiri lögsögumanni, að hann skyldi
segja upp lög fyrir kristna menn, enda þótt hann væri enn
heiðinn. Lögsögumaður var eini allsherjarembættismaður
hins forna íslenzka lýðríkis, og Ari--og heimildarmað-
ur hans — hugsa sér því, að hið nýja kristna þjóðfélag
hljóti þegar að kjósa sér lögsögumann. En mjög virðist
óskynsamlegt að taka þessa sögn Ara bókstaflega. Engin
þjóðfélagsslit hafa verið ráðin að lögbergi, þótt kastazt
hafi þar í kekki með ýmsum mönnum. Hallur af Síðu hefir
verið kjörinn oddviti kristna flokksins, eða ef til vill þótt
sjálfkjörinn sakir gætni, vitsmuna og góðgirni. Heiðni
flokkurinn hefir líka haft sinn oddvita, og var eðlilegt, að
7*