Skírnir - 01.01.1946, Síða 209

Skírnir
Ritfregnir
207
fyrir því. Mér þykir óvíst, að nokkur leiðrétting Sturlu styðjist við
héraðssagnir frá Ara dögum eða eldri. Það er afsakanlegt, að þær
leiðréttingar hafa ekki verið í Frum-Landnámu. En árekstrarnir
í henni gátu stafað af því, að grónar ættarsagnir höfðu þá
mjög treglega fengið að samrýmast hver annarri. Hjá Sturlu er
enn svo mörgu ábótavant um heimahaga hans, að einhverjum gæti
fundizt það sönnun þess, að hann hafi ekki ritað Sturlubók sína,
heldur ókunnugri maður. Það gerði hann þó, og eins getur Ari átt
frumdrögin að landnámssögu nessins. Dr. Olafur Lárusson væri
eigi svo spakur maður, sem hann er, ef hann kæmi ekki einnig auga
á þetta. Þess vegna tekur hann ekki djúpt í árinni, segir aðeins urn
ófullkomleik Frum-Landnámu á nesinu, að hann „gæti gefið ástæðu
til þess að taka það til nýrrar athugunar, hvort Ari muni vera höf-
undur Frum-Landnámu . . .“.
Eitthvert veigamesta atriðið í kaflanum um Þing og goðorð er
rökleiðslan um Þórsnes og þingstaðinn þar. Höf. birti sérstaka
grein um það efni í Skírni 1935, sbr. Byggð og sögu (199-229).
Eg get ekki séð neinn vafa á því lengur, að Jónsnes hefur heitið
Þórsnes fyrrum og þingstaðurinn verið þar út frá, unz hann var
fluttur, eins og Eyrbyggja greinir. Með því að orðið er Ijóst, að
þingið stóð ekki heima hjá Hofsstöðum í Helgafellssveit, hverfur
eina stoðin, sem þótti styðja það i Islendingasögum, að þinghald
ætti upptök sín í blótveizlum. Bendir allt til þess, að guðsdýrkun
heiðninnar hafi nær engu ráðið um ríkisskipulag Islendinga, og
þetta er einn af hornsteinum íslenzks söguskilnings.
B. S.
Ólafur Lárusson: ByggS og saga, Rvík 1944.
Ritgerðasafnið ByggS og saga kom eigi út fyrr en 1944, en flest-
ar greinar þess voru löngu komnar á prent á dreif i mörgum ritum
og orðnar lifandi þáttur í könnunarstarfi fræðimanna. Bygging
landsins snemma og síð sögunnar er mikilsvert og hugþekkt rann-
sóknarefni, og óhætt er að segja, að fordæmi og fræðsla Olafs Lár-
ussonar hefur þegar lyft þeim átthagarannsóknum á fullkomnara
stig en þær væru á ella á Islandi.
I ByggS og sögu eru þessar greinar: Úr byggðarsögu íslands, —
Eyðing Þjórsárdals, — Hversu Seltjarnarnes byggðist, — Kirkna-
tal Páls biskups Jónssonar, — Undir Jökli, ýmislegt um Bárðar
sögu Snæfellsáss, — Árland, — Þing Þórólfs Mostrarskeggs, —
Elzta óðal á íslandi, — Guðmundur góði í þjóðtrú Islendinga, —
Nokkur byggðanöfn, — Kirkjuból, — Hitará.
Ritgerðin um Eyðing Þjórsárdals hnekkir árfærslum 18. aldar
manna á eyðingunni, sýnir með sterkum líkum, að hún hafi gerzt
að mestu á þjóðveldisöldunum, helzt að áliti Ó. L. fyrir 1050. Sið-
asti bærinn, Sandártunga, vai' byggður til 1693. Eftir að þessi rit-