Skírnir - 01.01.1977, Qupperneq 214

212
RITDÓMAR
SKÍRNIR
reaktion en tilbageslag hefði kannski nægt; úvarp er rétt þýtt, en algengasta
merking orðsins sett sem einskonar viðbót: flytja á. holde en (kort) tale.
Einkum á það við að „rétta orðið" vanti þar sem um er að ræða tökuorð
í dönsku: stafréttur er þýtt bogstavret, uden stavefejl, en stafréttar útgáfur
heita á dönsku diploinatariske udgaver. Meðferð getur merkt behandling,
medfart (þó varla með kommu á milli), en læknismeðferð nefnist venjulega
terapi. Markaðshorfur vöru eru venjulega markedsudsigter, en almennt eru
markaðshorfur konjunkturer. Meðal orða sem þýða marka vantar markere.
Þetta er ósköp mannlegt. Það er eins og menn smitist fyrr en varir af ís-
lenskri hreintungustefnu þegar þýtt er úr íslensku. Einmitt þessvegna hefði
það verið kostur ef orðabókin hefði mælt með tökuorðunum.
Bókin er afar orðmörg og að því skapi notadrjúg. Mikið er um samsett
íslensk orð þótt danskar þýðingar þeirra séu alveg eins myndaðar: stein-
aldarmaður stenaldermenneske, stenaldermand. Þó koma fyrir gloppur.
Samsett orð með heiðurs- eru 16, þar af 11 sem byrja eða gætu eins vel
byrjað með œres- á dönsku, en heiðurslaun (handa listamanni) vantar. Að
hreppa slíkan frama heitir at komme pá finansloven. Baráttufélagi kamp-
ftelle vantar, og gerir það ekki mikið til. En meðal þýðinga orðsins félagi
er orðið fcelle ekki með. Það er kostur á bókinni að hún tekur upp orð og
orðasambönd sem eru alveg eins mynduð á dönsku og íslensku eins og
steindauður stendpd, sofa eins og steinn sove som en sten. Með þessu er
komið til móts við íslenska lesendur sem varla þora að trúa því að danska
orðið sé svo nauðalíkt því íslenska. En varla eru menn i vafa þegar um er
að ræða fremur sjaldgæf orð eins og steinaldarmaður eða heiðursfélagi og
heiðursforseti. Málið vandast auðvitað þegar hreintungustefnan kemst í það:
hauskúpa er aðeins þýtt með hjerneskal, ekki kranium, en hauskúpubrot
er aðeins hægt að þýða kraniebrud.
Nú hafa verið taldir nokkrir almennir annmarkar á bókinni. Auðvitað
mætti enn auka ýmsu smálegu, sem betur mætti fara, við þá upptalningu.
En þótt við höfum notað bókina að staðaldri síðan hún kom út höfum við
ekki rekist á margt af því tagi sem máli skiptir. Stöku sinnum vantar eina
merkingu orðs, t.d. k0n við huggulegur, areal við svæði, Ipjerlig við kostu-
legur, husmandssted við kot og mœgler við semjari. Þrátt fyrir allt efnis-
magn bókarinnar er þar ýmissa orða vant. Orðið tölva vantar í bókina og
yfirleitt öll orð sem varða tölvutækni eins og forrit program, og stafar það
trúlega af aldri bókarinnar. En það vantar fleiri orð eins og t.d. framhjáhald
utroskab; elsker, elskerinde (en framhjátaka er tekið upp), framúrakstur
overhaling, sveitaball forsamlingshusbal, húftrygging/kaskólrygging kasko-
forsikring, og orðasamböndin bera hátt rage op, renna stoðum undir under-
bygge.
Útgáfa Islensk-danskrar orðabókar er mikill ávinningur fyrir alla iðkun
dönsku á íslandi. Hún leysir prýðilega það ætlunarverk sem höfundar
hennar hafa sett bókinni: „en praktisk hándbog med hovedvægten lagt pá
nutidssproget". Þýðingar eru nákvæmar og bera þess aldrei merki að höf-